Γονείς, παιδαγωγοί και όλοι όσοι ασχολούνται με παιδιά έρχονται σε δύσκολη θέση όταν έχουν να αντιμετωπίσουν ένα δύσκολο συναίσθημα του παιδιού και τις αντιδράσεις που αυτό συνεπάγεται. Εξ ορισμού, αυτό είναι λογικό, αφού πρόκειται για κάτι δύσκολο. Υπάρχει όμως και κάτι που, όταν μας συμβαίνει, η δυσκολία αλλάζει επίπεδο σκαρφαλώνοντας κατευθείαν στο υψηλότατο. Αυτό συμβαίνει όταν οικειοποιούμαστε αυτό το δύσκολο συναίσθημα του παιδιού.
Αρνητικά συναισθήματα υπάρχουν στη ζωή μας και μας δυσκολεύουν σε όλους τους τομείς. Δύσκολο να τα βιώνεις, να τα διαχειρίζεσαι και ακόμα πιο δύσκολο να βλέπεις το παιδί σου να βασανίζεται από αυτά. Εκείνη τη στιγμή οι περισσότεροι όχι απλά συμπονούμε το παιδί μας, αλλά κάνουμε το συναίσθημα του δικό μας. Αυτό μας κάνει είτε να αντιδρούμε με το ίδιο συναίσθημα και παρόμοια άσχημη συμπεριφορά με αυτή του παιδιού, για παράδειγμα να θυμώνουμε και να φωνάζουμε σε ένα θυμωμένο παιδί που φωνάζει, ή να λυγίζουμε μπροστά στο συναίσθημα, με αποτέλεσμα να γεμίζουμε το παιδί, που ήδη νιώθει άσχημα, με ανασφάλεια.
Θυμός, ζήλια, στεναχώρια, φόβος, πόνος είναι μερικά από τα συναισθήματα που κάνουν έναν γονιό να νιώθει ανίσχυρος και από τη θέση αυτή η παροχή βοήθειας στο παιδί που βιώνει κάτι τέτοιο εκείνη τη στιγμή είναι γίνεται σχεδόν ανέφικτη. Όταν το παιδί εκφράσει λεκτικά (τις λιγότερες φορές) ή με τη συμπεριφορά του (τις περισσότερες φορές) ένα τέτοιο συναίσθημα, η πιο αυθόρμητη αντίδραση είναι να το μειώσουμε ή να το ακυρώσουμε. “Δεν έχεις λόγο να στεναχωριέσαι”, “Μη ζηλεύεις, εσύ έχεις κάτι άλλο”,” Μη στεναχωριέσαι για χαζομάρες”,” Μα καλά; Αυτό φοβάσαι;”,” Καθόλου δεν πονάει, μην κάνεις έτσι”, είναι μόνο ενδεικτικές φράσεις που χρησιμοποιούμε χωρίς πολλή σκέψη και ισοπεδώνουμε το παιδί που προσπαθεί να επικοινωνήσει το τι του συμβαίνει.
Κανένας γονιός δεν θέλει το παιδί του να βιώνει καταστάσεις που του δημιουργούν τέτοια αρνητικά συναισθήματα. Είναι όμως κομμάτι της ζωής και με το να τα αγνοήσουμε δεν θα τα εξαφανίσουμε ούτε θα κάνουμε το παιδί να νιώσει καλύτερα. Αντίθετα, εκείνο θα νιώσει ακόμα πιο ταραγμένο, νομίζοντας ότι κάνει κάποιο λάθος που νιώθει έτσι και η συμπεριφορά του θα γίνει ακόμα πιο έντονη, προσπαθώντας να αποδείξει ότι εκείνο αυτό νιώθει και έχει ανάγκη να γίνει κάτι με αυτό. Σε αυτό το σημείο συνήθως οι γονείς εξαντλούν την υπομονή τους και η κατάσταση κλιμακώνεται. Και ακόμα και αν η συμπεριφορά προς στιγμή “διορθωθεί”, το πρόβλημα θα παραμείνει και θα χτυπήσει την πόρτα στην επόμενη πρώτη ευκαιρία.
Όταν λοιπόν το αρνητικό συναίσθημα έρθει, το καλύτερο που μπορεί να γίνει είναι να του δώσουμε σημασία με ψυχραιμία. Η βασικότερη δυσκολία είναι να μην κάνουμε το αρνητικό συναίσθημα δικό μας, πολλαπλασιάζοντας με τον τρόπο αυτό τον αρνητισμό, ο οποίος πρόθυμα θα ρουφήξει την ενέργεια που μπορούμε να διαθέσουμε για τη διαχείριση της κατάστασης. Ας είμαστε εκεί να ακούσουμε το παιδί όχι με διάθεση οικειοποίησης του συναισθήματος αλλά με διάθεση κατανόησης του. Έτσι, θα κερδίσουμε χρόνο και ενέργεια για να διερευνήσουμε αρχικά το τι προκάλεσε το συναίσθημα αυτό και μετά να βρούμε τρόπους να το διαχειριστούμε.
Τα παιδιά, ειδικά τα μικρότερα, βλέπουν τους γονείς τους σαν σούπερ ήρωες που έχουν λύση για όλα. Είναι καλό να τους δείχνουμε ότι ναι μεν είμαστε δυνατοί και εκεί για ό,τι χρειαστούν, ωστόσο δεν έχουμε σούπερ δυνάμεις ούτε μαγικές λύσεις. Κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει με το να καθίσουμε μαζί με το παιδί να φτιάξουμε μία λίστα με πιθανές λύσεις και τρόπους διαχείρισης του δύσκολου συναισθήματος, με ιδέες που μπορούμε να του προτείνουμε εμείς, αλλά και με ιδέες που θα προτείνει εκείνο, βαδίζοντας έτσι ήδη στο μονοπάτι της αυτονομίας. Επίσης, είναι βοηθητικό να αφήσουμε το παιδί να διαλέξει εκείνο την καλύτερη λύση που του ταιριάζει και να του δώσουμε να καταλάβει ότι υπάρχει περίπτωση να μην πιάσει και για αυτό υπάρχουν πάντα εναλλακτικές. Δείχνοντάς του το δρόμο προς την ευελιξία της σκέψης, αποκτά ένα πολύτιμο εφόδιο για τη ζωή του.
Ένα παιδί καταλαβαίνει πολύ καλύτερα όταν μας βλέπει να υποστηρίζουμε με πράξεις την επιθυμητή συμπεριφορά, παρά όταν του λέμε τι πρέπει να κάνει. Ο καλύτερος τρόπος να ηρεμήσει ένα παιδί, είναι να βλέπει τους γονείς του ήρεμους, να δίνουν την πρέπουσα σημασία το πρόβλημά του χωρίς να το κρίνουν και να είναι δίπλα του να βρουν μαζί λύσεις για τον καλύτερο τρόπο διαχείρισης της κάθε κατάστασης.
Η Έλλη Τσομπανίδη είναι νηπιαγωγός.
