Όταν ένα αγαπημένο πρόσωπο πεθαίνει, μπορεί να είναι δύσκολο να γνωρίζετε πώς μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας, ιδίως όταν και εσείς οι ίδιοι βρίσκεστε σε πένθος. Σίγουρα, το να αποφεύγετε να μιλήσετε ανοιχτά για το θέμα ή να λέτε ότι το πρόσωπο που πέθανε «κοιμάται» ή «βρίσκεται σε ταξίδι» θα μπερδέψει περισσότερο το παιδί σας και δεν θα το βοηθήσει. Αν και δεν μπορείτε να προστατέψετε τα παιδιά σας από τη θλίψη, μπορείτε να τα ανακουφίσετε και να τα καθησυχάσετε.
Τα παιδιά αντιλαμβάνονται τον θάνατο διαφορετικά από τους ενήλικες. Ειδικότερα, τα παιδιά κάτω των 5 ετών δεν μπορούν να αντιληφθούν την μονιμότητα του θανάτου, αλλά τον καταλαβαίνουν ως κάτι παροδικό. Επίσης, μπορεί να θεωρήσουν ότι η δική τους συμπεριφορά-ιδιαίτερα αν είναι άτακτα- προκάλεσε τον θάνατο του αγαπημένου προσώπου. Αυτή η περιορισμένη και λανθασμένη αντίληψη του θανάτου μπορεί να κάνει το παιδί σας να νιώσει θυμωμένο ή εγκαταλελειμμένο ιδίως εάν το άτομο που πέθανε είναι ένας από τους γονείς. Όπως και να έχει, το άτομο που πέθανε ήταν βασικό για τη σταθερότητα του κόσμου του παιδιού και ο θυμός αποτελεί φυσιολογική αντίδραση. Ο θυμός μπορεί να εκφραστεί μέσα από ένα έντονο και «υπερκινητικό» παιχνίδι, μέσα από εφιάλτες, εκνευρισμό κλπ. Συχνά μπορεί το παιδί να δείξει θυμό προς τα επιζώντα μέλη της οικογένειας. Είναι επίσης συχνό τα παιδιά που βιώνουν κάποιο πένθος να παλινδρομούν σε συμπεριφορές μικρότερης ηλικίας, όπως «ατυχήματα» τουαλέτας, εκρήξεις θυμού, ή προσκόλληση σε αγαπημένα αντικείμενα που είχανε πιο μικρά.
Αργότερα στην ηλικία των 6-10 ετών τα παιδιά αρχίζουν να αντιλαμβάνονται την μονιμότητα του θανάτου, ακόμα κι αν δεν καταλαβαίνουν πως θα συμβεί κάποια μέρα σε όλους. Καθώς τα παιδιά πλησιάζουν στην εφηβεία, αρχίζουν να αντιλαμβάνονται πως κάθε άνθρωπος τελικά πεθαίνει, ανεξάρτητα από επίπεδο, συμπεριφορά ή ευχές.
Όταν τα παιδιά αρχίζουν να δέχονται την απουσία του αγαπημένου τους προσώπου, είναι πιθανό να αρχίσουν να δείχνουν τα συναισθήματα θλίψης και πόνου και συχνά σε μη αναμενόμενες στιγμές. Μπορείτε να καθησυχάσετε τα παιδιά σας, λέγοντάς τους συχνά πόσο τα αγαπάτε και τονίζοντάς τους πως δεν φέρουν καμία ευθύνη για το θάνατο. Αλλά και πως είναι φυσιολογικό να νιώθουν έτσι και δεν είναι καθόλου κακό να το δείχνουν. Να είστε ειλικρινής με τα παιδιά σας και να ενθαρρύνετε ερωτήσεις όσο και αν σας φαίνεται δύσκολο. Έτσι μόνο θα μπορέσετε να δημιουργήσετε μία ανοιχτή και άνετη ατμόσφαιρα για το παιδί. Όσο αυτό είναι δυνατό διατηρήστε την καθιερωμένη ρουτίνα τους στο φαΐ, στις ώρες ύπνου και στις εξωσχολικές δραστηριότητες.
Εάν το παιδί φοβάται ή δεν θέλει να παραστεί στην κηδεία, δεν χρειάζεται να το αναγκάσετε. Ωστόσο, μπορείτε μαζί να τιμήσετε το πρόσωπο που χάθηκε με κάποιο άλλο τρόπο, όπως να ανάψετε ένα καντηλάκι να πείτε μια προσευχή, να φτιάξετε ένα άλμπουμ με φωτογραφίες του ή να πείτε μια ιστορία. Τα παιδιά θα πρέπει να μπορέσουν να εκφράσουν τη θλίψη τους με τον δικό τους τρόπο. Όπως και εσείς άλλωστε. Το να μην αφήνετε το παιδί σας να δει πως πονάτε και εσείς και κλαίτε, αφήνει να εννοηθεί πως η θλίψη και ο πόνος και τα δάκρυα δεν είναι φυσιολογικές αντιδράσεις. Με το να τα μοιραστείτε με το παιδί σας θα το κάνει να μοιραστεί και αυτό πιο άνετα τα συναισθήματά του.
Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν τις φυσιολογικές παιδικές αντιδράσεις προς τον θάνατο μέσα στην οικογένεια. Επίσης, θα πρέπει να είναι σε ετοιμότητα να αναγνωρίσουν τα σημάδια πως το παιδί τους δυσκολεύεται να αποδεχτούν την θλίψη. Είναι φυσιολογικό για κάποιες εβδομάδες μετά το γεγονός του θανάτου, μερικά παιδιά να νιώθουν άμεσα τη θλίψη ή να επιμένουν πως το μέλος της οικογένειας που πέθανε θα επιστρέψει ή είναι ακόμα ζωντανό. Παρ’όλα αυτά, μεγάλης διάρκειας άρνηση του θανάτου ή αποφυγή της θλίψης μπορεί να είναι συναισθηματικά «ανθυγιεινό» και μπορεί να οδηγήσει αργότερα σε σοβαρότερα προβλήματα. Κάποια παιδιά χρειάζονται περισσότερη βοήθεια. Η επιστημονική ψυχολογική υποστήριξη είναι απαραίτητη για ένα παιδί που συνεχίζει να πενθεί για μια εκτεταμένη χρονική περίοδο. Ανησυχητικές ενδείξεις είναι όταν το παιδί δείχνει περιορισμένο ενδιαφέρον για τις καθημερινές του δραστηριότητες, δεν κοιμάται ή/και δεν τρώει κανονικά, συνεχίζει να παλινδρομεί σε συμπεριφορές μικρότερης ηλικίας, έχει χάσει το ενδιαφέρον του για το παιχνίδι ή για φίλους ή αρνείται να πάει σχολείο.
Ο οικογενειακός γιατρός, ο σχολικός σύμβουλος, ή ένας ψυχολόγος μπορούν να σας προσφέρουν πληροφορίες και συμβουλές για τον πως να αντιμετωπίσετε μια τέτοια κατάσταση. Επίσης, υπάρχουν βιβλία αλλά και σελίδες στο διαδίκτυο που μπορούν να βοηθήσουν εσάς και το παιδί σας.
Να θυμάστε πως δεν μπορείτε πάντα να προστατέψετε τα παιδιά σας από στενοχώριες και απώλειες. Αλλά, μπορείτε να τα βοηθήσετε να μάθουν πως να τις διαχειρίζονται και αυτό αποτελεί εργαλείο για όλη τους τη ζωή.
Προτεινόμενες σελίδες στο διαδίκτυο:
Helping Your Child Deal with Death
Talking to Children about Death
Προτεινόμενα βιβλία για παιδιά:
Ο παππούς μας άφησε. Εκδ. Πατάκη.
Παππού θα σε θυμάμαι πάντα. Εκδ. Θυμάρι
Η γιαγιά πήγε στον ουρανό; Εκδ. Θυμάρι
Πηγή: Παιδικό Χαμόγελο
