Τον τελευταίο χρόνο, δυο ενήλικοι, ένα παιδί και ένα μικροσκοπικό σκυλάκι βρέθηκαν, αναμένοντας να μεταφερθούν στη μόνιμη κατοικία τους, να ζουν σε ένα σπίτι προσωρινό, γεμάτο με συσκευές, έπιπλα και αντικείμενα που δεν ήταν δικά τους. Η αρχή ήταν κάπως άβολη, σιγά σιγά όμως κάθε γωνιά του άρχισε να γεμίζει από τις φωνούλες του παιδιού, τα συγκρατημένα γαβγίσματα του σκύλου και τα καμώματα των ενήλικων. Μια οικογένεια, εν αναμονή του ολοδικού της σπιτιού, μεταμόρφωσε σε μικρό χρονικό διάστημα ένα «ξένο» σπίτι σε… σπιτικό, με μοναδικό υλικό τον σεβασμό του καθενός προς τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τα «θέλω» ή τα «δεν θέλω» του άλλου.
Η ίδια οικογένεια, αυτές τις μέρες, μετακομίζει τα λιγοστά υπάρχοντά της από το προσωρινό στο μόνιμο σπίτι της και βρίσκεται σε αναμονή των επίπλων και των λοιπών αντικειμένων που θα μεταμορφώσουν κάθε δωμάτιο αλλά το σύνολό τους σε ό,τι ονειρεύονταν εδώ και έναν χρόνο: Σε ένα δικό τους σπιτικό. Αυτή η οικογένεια είναι η δική μου· καθώς γράφω, σκέφτομαι πως τελικά μια χαρά τα καταφέραμε. Μπορέσαμε όχι μόνο να αντέξουμε την αναμονή, αλλά και να περάσουμε καλά, ακόμα κι αν δεν είχαμε τίποτα από όλα εκείνα που θεωρητικά θα μπορούσαν να μας κάνουν ευτυχισμένους. Μάλλον διότι η ευτυχία βρίσκεται καταρχάς στις ζεστές γωνιές ενός χώρου στον οποίον μας επιτρέπεται να συνυπάρξουμε αρμονικά, να ονειρευτούμε, αλλά και να γευτούμε όσα έχει να μας δώσει η κάθε στιγμή.

Ποια είναι η Οικογένεια Δωματίου;
Μπαίνοντας στο νέο μας σπίτι, σε ένα άδειο σπίτι γεμάτο άδεια δωμάτια, δεν μπορούσε να μη μου έρθει στο μυαλό η Οικογένεια Δωματίου, το νέο βιβλίο της Μαρίας Γιαγιάννου, σε εικονογράφηση της Ίριδας Σαμαρτζή (Εκδόσεις Ψυχογιός), το οποίο είχα πρόσφατα διαβάσει. Η ιστορία μιλάει για μια οικογένεια που μετακομίζει στο νέο της σπίτι και, σε αναμονή των αντικειμένων και των επίπλων, έχει άπλετο κενό χώρο, ώστε να μπορεί να φανταστεί το κάθε μέλος της πώς επιθυμεί να διαμορφωθούν τα δωμάτια. Δυο γονείς, τρία παιδιά, μια γιαγιά και μια γάτα βουτούν στον εσωτερικό τους χώρο και, με αγκίστρι τη φαντασία τους, ψαρεύουν απίθανους κόσμους και μοιράζονται τα όνειρα και τις επιθυμίες τους σε σχέση με το πώς θέλουν να είναι διαμορφωμένος ο εξωτερικός χώρος στον οποίο θα κατοικήσουν από δω και πέρα.
Ε, να… Αυτοί είμαστε κι εμείς, αν εξαιρέσεις τη γιαγιά και τα δύο επιπλέον παιδιά και αν αλλάξεις τη γάτα με σκύλο. Είμαστε καθιστοί μπροστά απ’ το σβηστό τζάκι, είναι ακόμα καλοκαιρινή η βραδιά, αλλά φαντάζομαι πώς θα φαίνεται όταν θα καίει η φωτιά…
Ο τίτλος του βιβλίου, Οικογένεια δωματίου, με έκανε να αναρωτηθώ αν κάνει το δωμάτιο την οικογένεια ή η οικογένεια το δωμάτιο. Αρχικά, η σκέψη μου δεν έβγαλε πολύ νόημα, αλλά μετά μας είδα όλους μαζί, έτσι όπως φαινόταν η αντανάκλασή μας στο μεγάλο τζάμι του παραθύρου, και σκέφτηκα πως είμαστε εμείς που γεμίζουμε τον χώρο με την αγάπη μας και τα όνειρα μας, ακόμα και αν αυτός είναι άδειος, δίχως έπιπλα, δίχως τηλεόραση, δίχως βιβλία, δίχως ίντερνετ, δίχως κάθε τρόπο «διαφυγής» από όσα κατοικούν μέσα μας… Αυτό το «δεν έχω» είναι που τελικά βοηθάει να μάθουμε όλα όσα «έχουμε» και κουβαλάμε μέσα μας, να εκφράσουμε τις επιθυμίες μας, να ακούσουμε εκείνες των άλλων και να ακονίσουμε τη φαντασία μας.
Πού θα μπορούσαν να ξεκινήσουν οι άνθρωποι να μετατρέπουν τα «δεν έχω» σε «έχω ένα γεμάτο δωμάτιο μέσα μου;» Μα πού αλλού; Μέσα στη δική τους Οικογένεια Δωματίου!

Η οικογένεια
Η οικογένεια είναι (ή -τέλος πάντων- θα έπρεπε να είναι) ένα μείγμα μοναδικών ατόμων που ενώνονται για να σχηματίσουν μια ετερόκλητη μάζα αγάπης, με κάθε μέλος να συνεισφέρει τα δικά του διαφορετικά χρώματα και μοτίβα. Αυτό που κάνει την οικογένεια πραγματικά σημαντική είναι η ευκαιρία που παρέχει στα μέλη της να είναι διαφορετικά και ταυτόχρονα μαζί.
Σε κάθε οικογένεια, συναντάμε ένα διαφορετικό σύνολο προσωπικοτήτων, ενδιαφερόντων και ταλέντων. Αυτές οι διαφορές είναι που κάνουν κάθε μέλος μοναδικό. Από τον μεγαλύτερο αδερφό έως τον νεότερο, από τον φροντιστή γονέα μέχρι τον περιπετειώδη παππού, τη σοφή γιαγιά και όλους τους ενδιάμεσους, αυτές οι διαφορές δημιουργούν ένα μωσαϊκό χαρακτηριστικών, δεξιοτήτων και ιδιοτήτων.
Μέσα σε αυτή τη διαφορετικότητα, κάθε μέλος βρίσκει την ευκαιρία να υπάρχει και το καθένα ξεχωριστά. Μπορεί να εξερευνήσει τις δικές του επιθυμίες, να αναπτύξει την ατομικότητά του και να κυνηγήσει τα όνειρά του. Κάποιος μπορεί να είναι καλλιτέχνης, άλλος επιστήμονας και άλλος αθλητής. Αυτή η ποικιλομορφία είναι που εμπλουτίζει την οικογένεια και ανοίγει νέους δρόμους για μάθηση και ανάπτυξη. Τα μέλη της οικογένειας μπορούν να υποστηρίξουν ο ένας τις φιλοδοξίες του άλλου, να μοιραστούν γνώσεις και να ενθαρρύνουν το ένα το άλλο να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους.
Αλλά αυτό που κάνει την κάθε οικογένεια πραγματικά ξεχωριστή είναι ότι, παρά αυτές τις διαφορές, τα μέλη της έχουν πάντα την ευκαιρία να συναντηθούν κάπου και τη δύναμη να ενωθούν για κοινές αξίες και εμπειρίες. Αυτές οι στιγμές συντροφικότητας παρέχουν την αίσθηση του ανήκειν, της ασφάλειας και της αγάπης.
Οι οικογένειες (πρέπει να) δημιουργούν έναν ασφαλή χώρο, όπου κάθε μέλος μπορεί να είναι ο πραγματικός του εαυτός, χωρίς κρίσεις ή προσποίηση. Αυτό το περιβάλλον αποδοχής επιτρέπει στα ξεχωριστά άτομα να αναπτυχθούν και να εξελιχθούν, γνωρίζοντας ότι έχουν στο πλευρό τους ένα υποστηρικτικό σύστημα που είναι παρόν όποτε χρειάζεται. Σε περιόδους δυσκολίας, η οικογένεια μπορεί να είναι η άγκυρα που μας κρατά ώστε να μη βυθιστούμε, προσφέροντάς μας άνεση και κατανόηση. Με άλλα λόγια, οι οικογενειακοί δεσμοί μπορούν να αποτελέσουν πηγή ανθεκτικότητας, παρέχοντας ένα δίκτυο συναισθηματικής και πρακτικής υποστήριξης. Τα μέλη της οικογένειας μπορούν να βοηθήσουν, να δώσουν συμβουλές ή απλώς να στηρίξουν το ένα το άλλο σε δύσκολες στιγμές. Αυτή η διασύνδεση, μια συλλογική πηγή δύναμης, είναι που κάνει μια οικογένεια κάτι περισσότερο από μια ομάδα ατόμων.
Κάπως έτσι, και η Οικογένεια Δωματίου, που αποδείχτηκε πηγή δύναμης από την οποία ξεχείλιζε η φαντασία, καθώς κυλούσε η ώρα και (πρώτα) τα παιδιά δυσκολεύονταν να βρουν κάτι για να απασχοληθούν. «Βαριέμαι», είπε η κόρη μου, «είναι άδειο το δωμάτιο μου», λες και έβγαινε από την ιστορία της Μαρίας Γιαγιάννου. Της μίλησα, λοιπόν, για εκείνο το παιχνίδι που έπαιξαν όλοι μαζίοι πρωταγωνιστές της: Μέσα σε ελάχιστη ώρα, γεμίσαμε τα άδεια δωμάτια ο καθένας με τη φαντασία του και παίξαμε κι εμείς όλοι μαζί!

Τι είναι σπίτι;
Όλη η ομορφιά της οικογένειας, η ποικιλομορφία της, η ευκαιρία να είσαι διαφορετικός και η δύναμη της συντροφικότητας, συχνά ξετυλίγονται μέσα στην ανακουφιστική αγκαλιά ενός σπιτιού. Ένα σπίτι, προφανώς, δεν είναι μόνο τούβλα και μπετά. Είναι ένα καταφύγιο όπου τα μέλη της εκάστοτε οικογένειας συγκεντρώνονται για να δημιουργήσουν ζωή και αναμνήσεις. Μέσα στους τοίχους των προσωπικών αλλά και των κοινών τους δωματίων έχουν την ελευθερία να εξερευνήσουν την ατομικότητά τους. Κάθε δωμάτιο μπορεί να είναι ένας καμβάς για αυτοέκφραση, είτε πρόκειται για ένα παιδικό δωμάτιο με παιχνίδια και βιβλία είτε πρόκειται για ένα ακατάστατο υπνοδωμάτιο εφήβου, γεμάτο αφίσες και όνειρα, είτε για μια ζεστή κουζίνα όπου ένας γονιός ή ένα μεγάλο παιδί τελειοποιούν τις μαγειρικές τους δεξιότητες ή για ένα κοινό σαλόνι, τόπο συγκέντρωσης, στολισμένο με αναμνηστικά οικογενειακών περιπετειών. Το σπίτι είναι μια αντανάκλαση των προσωπικοτήτων που κατοικούν μέσα του και θα έπρεπε να επιτρέπει σε όλους να χαράξουν τον μοναδικό τους χώρο εντός του.
Σε ένα σπίτι, θα εντοπίσουμε τον απόηχο του γέλιου, των συζητήσεων και των κοινών εμπειριών. Είναι το μέρος όπου τα παιδιά θα κάνουν τα πρώτα τους βήματα, όπου διεξάγονται σημαντικές συζητήσεις γύρω από το τραπέζι της τραπεζαρίας, όπου οι μεταμεσονύχτιες συνομιλίες ξετυλίγονται μέσα στην άνεση ενός προσωπικού ή κοινού υπνοδωματίου. Είναι το μέρος όπου δένονται τα παιδιά με τα παιχνίδια τους, όπου οι γονείς φροντίζουν την ανάπτυξη των παιδιών τους, όπου οι παππούδες μεταδίδουν σοφία και παραδόσεις, όπου τα κατοικίδια έχουν τη δική τους φωλιά.
Το σπίτι χρησιμεύει, επίσης, ως ασφαλές καταφύγιο κατά τη διάρκεια των προκλήσεων της ζωής. Όταν ένα μέλος της οικογένειας αντιμετωπίζει δυσκολίες, το σπίτι προσφέρει προστασία από τις καταιγίδες του κόσμου. Εκεί θα βρούμε παρηγοριά, θα λάβουμε ενθάρρυνση και θα βρούμε τη δύναμη να ξεπεράσουμε τις αντιξοότητες. Ένα σπίτι γεμάτο αγάπη γίνεται πηγή σταθερότητας, η άγκυρα που κρατά στο λιμάνι της γαλήνης τους κατοίκους του.
Επιπλέον, το σπίτι παρέχει μια αίσθηση συνέχειας και παράδοσης. Εκεί διατηρούνται τα οικογενειακά τελετουργικά και τα έθιμα, είτε πρόκειται για τον εορτασμό γενεθλίων είτε για διακοπές είτε ακόμα και για απλές καθημερινές ρουτίνες. Αυτές οι παραδόσεις συνδέουν γενιές, υπενθυμίζοντάς μας τις ρίζες μας και δημιουργώντας την αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου. Οι τοίχοι του μαρτυρούν την εξέλιξη μιας οικογένειας – που χαρακτηρίζεται από ανάπτυξη, μεταμορφώσεις και, βέβαια, από το πέρασμα του χρόνου. Κάθε δωμάτιο και κάθε έπιπλό του κουβαλούν μια ιστορία, ανάγοντάς το σε ένα ζωντανό αρχείο αγαπημένων αναμνήσεων.

Άλλο σπίτι και άλλο σπιτικό  
Η γιαγιά μου έλεγε πάντα πως όλοι έχουν από ένα σπίτι, αλλά λίγοι είναι εκείνοι που έχουν σπιτικό. Δεν καταλάβαινα ακριβώς τι ήθελε να πει μέχρι που μεγάλωσα και, κυρίως μέσα από τη δουλειά μου, ήρθα σε επαφή με πολλούς ανθρώπους που δεν ζούσαν σε σπιτικό, αλλά σε σπίτι.
Και εξηγώ: Οι λέξεις «σπίτι» και «σπιτικό» χρησιμοποιούνται συχνά ως ταυτόσημες, αλλά έχουν ξεχωριστές έννοιες: Το σπίτι αναφέρεται σε μια φυσική δομή, συνήθως ένα κτίριο, που παρέχει στέγη και χώρο για διαβίωση. Μπορεί να κατασκευαστεί από διάφορα υλικά και να διατίθεται σε διαφορετικά μεγέθη και αρχιτεκτονικά στιλ. Μπορεί να είναι κατειλημμένο ή όχι. Μπορεί να είναι άδειο, να χρησιμοποιηθεί ως εξοχική κατοικία ή απλώς ως μέρος διαμονής. Η λέξη, δηλαδή, δηλώνει πρωτίστως την κατασκευή, το οικοδόμημα και την πρακτική λειτουργία του ως τόπου κατοικίας.
Από την άλλη, ένα σπιτικό υπερβαίνει τη φυσική δομή. Περιλαμβάνει τις συναισθηματικές και ψυχολογικές σχέσεις που έχουν οι άνθρωποι με ένα μέρος. Σπιτικό είναι εκεί όπου τα άτομα ή η οικογένεια ζουν και χτίζουν τη ζωή τους, δημιουργούν αναμνήσεις και αποκτούν την αίσθηση του ανήκειν και της ταυτότητας. Το σπιτικό μεταφέρει μια έντονη αίσθηση άνεσης, ασφάλειας και συναισθηματικής προσκόλλησης. Εκεί νιώθεις μια βαθιά σύνδεση με τους ανθρώπους και τον ίδιο τον χώρο. Ένα σπιτικό συνδέεται συχνά με συναισθήματα ζεστασιάς, αγάπης και εξατομίκευσης. Εκεί βρίσκεις μια αίσθηση καταφυγίου και χαλάρωσης. Ένα σπίτι μπορεί να γίνει σπιτικό όταν είναι γεμάτο με αγάπη και αναμνήσεις και προσφέρει στα μέλη του αποδοχή και προστασία. Και ένα σπίτι μπορεί να γίνει σπιτικό όταν τα δωμάτιά του γεμίζουν με φαντασία, όνειρα και δημιουργικότητα, όπως συνέβη και με την Οικογένεια Δωματίου.
Σας προτείνω να καθίσετε στο πάτωμα, να φτιάξετε χαμομήλι όπως η κυρία Δωματίου (ή όποιο άλλο ρόφημα σας αρέσει), να διαβάσετε μεγαλόφωνα την Οικογένεια Δωματίου όχι μόνο στα μικρά σας αλλά και στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας και όταν τελειώσετε την ανάγνωση και την απολαυστική, λεπτομερή παρατήρηση της εικονογράφησης, να χαμηλώσετε τα φώτα και να γεμίσετε το κάθε δωμάτιο του σπιτιού με αγάπη, που ξεπερνά κάθε είδους φαντασία, και ό,τι άλλο εσείς επιθυμείτε! Καλές αναγνώσεις!

Διαβάστε: Μαρία Γιαγιάννου, Οικογένεια Δωματίου, εικονογράφηση: Ίρις Σαμαρτζή, Εκδόσεις Ψυχογιός

Η Σουζάνα Παπαφάγου είναι κλινική ψυχολόγος-οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια. Θα τη βρείτε στο www.storytellinghumans.com/