Πάνες, κουδουνίστρες, μπιμπερό, αποστειρωτής, η γιαγιά standby για το μαγείρεμα, ο σύζυγος για τις εξωτερικές δουλειές, όλοι και όλα είναι έτοιμα για να υποδεχτείτε με τον καλύτερο τρόπο το νέο μωρό σας. Ή μήπως όχι;

Την ώρα που η υπόλοιπη οικογένεια είναι στον έβδομο ουρανό, υπάρχει κάποιος ή κάποια μέσα στο σπίτι που μπορεί να βιώνει το καλωσόρισμα του νεογέννητου σαν πλάνο από το «Αρμαγεδδών». Πώς να προετοιμάσετε το πρωτότοκο παιδί σας για την «εισβολή» του μικρού αδελφού ώστε να αποφύγετε θερμά επεισόδια γύρω από την κούνια και την αλλαξιέρα. 

Μπείτε στη θέση του Είχε την αποκλειστικότητα στην αγάπη του μπαμπά και της μαμάς, στα χατίρια του παππού και της γιαγιάς, στην προσοχή φίλων και συγγενών, απόλυτος κυρίαρχος στο παιδικό δωμάτιο και μικρός πρίγκιπας μέσα στον κόσμο των ενηλίκων. Μέχρι που… Από την αδιαφιλονίκητη μονοκρατορία του, ήρθε τώρα να τον καθαιρέσει ένα τόσο δα πλασματάκι τριών χιλιάδων γραμμαρίων και μερικών ημερών. «Ως εδώ το καταλαβαίνω», λέει αγανακτισμένη η μητέρα του 2,5χρονου Νικήτα και ενός νεογέννητου αγοριού μερικών εβδομάδων, «αλλά να παραμονεύει για να ξεμοναχιάσει το μωρό κάθε φορά που γυρνάω την πλάτη για να του δώσει μια γερή τσιμπιά, τάχα μου από μεγάλη αγάπη για τον μπέμπη, ε, αυτό πάει πολύ!»

Μπορεί η αντίδραση του πρωτότοκου να μην ταιριάζει με το γενικό κλίμα χαράς και ευδαιμονίας που επικρατεί στο σπίτι, αλλά είναι -λίγο πολύ- αναμενόμενη: «Ο ερχομός ενός δεύτερου παιδιού, πέρα από τη χαρά και την πληρότητα που φέρνει σε μια οικογένεια, αναπόφευκτα δημιουργεί πολλές αλλαγές και ανακατατάξεις», επισημαίνει η ψυχοθεραπεύτρια-συμβουλευτική ψυχολόγος Χριστίνα Βλαχοπούλου, προσθέτοντας πως «η αντίδραση του μεγαλύτερου παιδιού στον ερχομό του νεογέννητου αδελφού εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού, την προσωπικότητά του, πόσο συνδεδεμένο είναι με τη μητέρα του και αν υπάρχουν ήδη και άλλα προβλήματα μέσα στην οικογένεια – κάτι που θα κάνει ακόμα πιο δύσκολη την αποδοχή της νέας πραγματικότητας».

Όσο πιο μικρός, τόσο πιο… πράσινος από ζήλια.

Διεθνείς επιστημονικές έρευνες έχουν καταδείξει ότι η ηλικία του πρωτότοκου παίζει ρόλο στην αντίδρασή του κατά τον ερχομό του νέου μωρού. Έτσι, σύμφωνα με το συμπέρασμα της έρευνας των μελετητών Gottlieb και Mendelson σε 50 οικογένειες με πρωτότοκα παιδιά προσχολικής ηλικίας, όσο πιο μικρά ήταν τα πρωτότοκα τόσο πιο πολύ είχαν αναστατωθεί από την άφιξη του μικρότερου αδελφού τους στο σπίτι. Έχοντας συνεχή ανάγκη από την ενθάρρυνση, καθοδήγηση και αποδοχή των γονιών τους, τα παιδιά ηλικίας κάτω των 3 ετών είναι συνήθως εγωκεντρικά και άρα λιγότερο απρόθυμα να μοιραστούν την πατρική αγάπη, φροντίδα και προσοχή με τη νέα «άφιξη» στην οικογένεια.

Αντίθετα, τα προνήπια και τα νήπια συνήθως έχουν ήδη κάνει τα πρώτα βήματα ανεξαρτησίας και κοινωνικοποίησης στον παιδικό σταθμό, στους παιδότοπους, στις παιδικές χαρές, γεγονός που τους δίνει την ευκαιρία να συναναστρέφονται ευκολότερα άλλα παιδιά και να συμμετέχουν σε δραστηριότητες εκτός της οικογένειας αποκτώντας έτσι μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα στα δεδομένα της νέας σύνθεσης στο σπίτι.

«Σε ηλικίες κάτω των 5 ετών, τα παιδιά δυσκολεύονται περισσότερο να καταλάβουν γιατί όλη η προσοχή και ο χρόνος μονοπωλούνται από ένα μικροσκοπικό πλάσμα που τον περισσότερο καιρό κλαίει και κοιμάται στην αγκαλιά των γονιών του», εξηγεί η συμβουλευτική ψυχολόγος, διευκρινίζοντας ότι «τα μεγαλύτερα παιδιά συνήθως νιώθουν λιγότερο ανταγωνιστικά για τον ερχομό ενός μωρού και είναι κάτι που το περιμένουν με ανυπομονησία και ενθουσιασμό».

Το φύλο του πρωτότοκου παιδιού φαίνεται -σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες- πως παίζει ρόλο στην αντίδρασή του απέναντι στο νέο μωρό. Σε έρευνα των μελετητών Nadelman και Begun σε δείγμα 53 μητέρων και των πρωτότοκων παιδιών τους, αναφέρθηκε ότι τα πρωτότοκα αγόρια παρουσίασαν συχνότερα παλινδρόμηση στη συμπεριφορά τους σε σύγκριση με τα κορίτσια μετά τη γέννηση ενός νέου αδελφού. Επιπλέον, τα αγόρια έτειναν να εκδηλώνουν πιο απόμακρη συμπεριφορά, σε αντίθεση με τα κορίτσια που φαίνεται να έρχονταν πιο κοντά προς τη μητέρα π.χ. ακολουθώντας τη μέσα στο σπίτι.

Ζηλεύω πολύ…

«Η ζήλια και η ανταγωνιστικότητα θεωρείται φυσιολογική αντίδραση για ένα παιδί που ξαφνικά είναι υποχρεωμένο να μοιράζεται την αποκλειστικότητα των γονιών του και να αλλάζει τις καθημερινές του συνήθειες. Συχνά αυτό το άγχος που βιώνει το παιδί εκδηλώνεται με απόμακρη ή επιθετική συμπεριφορά καθώς και με παλινδρόμηση, δηλαδή το παιδί συμπεριφέρεται σαν μωρό, βρέχει το κρεβάτι του, θέλει να πίνει το γάλα του με το μπιμπερό κ.λπ.», περιγράφει η κ. Βλαχοπούλου.

 Όπως έχουν καταγραφεί σε επιστημονικές μελέτες, οι πιο συνηθισμένες αντιδράσεις επιθετικής συμπεριφοράς των παιδιών προς το μικρότερο μωρό είναι να επιχειρήσουν να το χτυπήσουν, να το σπρώξουν, να του δώσουν μπουνιά ή δαγκωνιά ενώ συχνά τα πρωτότοκα παιδιά στρέφουν την επιθετικότητά τους στο κατοικίδιο της οικογένειας, στους γονείς τους, σε άλλα παιδιά, ακόμα και σε άψυχα αντικείμενα όπως τα παιχνίδια τους, σε μια προσπάθεια να εκτονώσουν τα συναισθήματα ζήλιας και απογοήτευσης.

Όταν, από την άλλη, το πρωτότοκο παιδί αρχίζει ξανά να μιλά μωρουδίστικα, ζητάει πίσω την πιπίλα του ή βάζει και πάλι το δάχτυλο στο στόμα, τότε οι ειδικοί μιλούν για παλινδρόμηση στη συμπεριφορά που απαντά συχνά στην ηλικία των 2 ετών. Σύμφωνα με την έρευνα των επιστημόνων Kayiatos, Adams και Gilman, το 93% των μητέρων με πρωτότοκο παιδί ηλικίας 2 ετών ανέφεραν παλινδρόμηση στη συμπεριφορά του μόλις υποδέχτηκαν στο σπίτι το νέο αδελφάκι.

Τips για να πει «καλωσόρισες, αδελφάκι!» και να το εννοεί.

Οδηγίες προς γονείς, με τη βοήθεια της ψυχοθεραπεύτριας-συμβουλευτικής ψυχολόγου, κ. Χριστίνας Βλαχοπούλου, για να προετοιμάσετε το έδαφος για την υποδοχή του νέου μέλους στην οικογένεια ώστε να αποφύγετε σφιχτούς -στα μουλωχτά- εναγκαλισμούς του Νικολάκη με την ανυπεράσπιστη στην κούνια της Μπουμπού.

* Προετοιμάστε εγκαίρως το παιδί, ώστε να του δώσετε χρόνο να προσαρμοστεί. Τα παιδιά από μικρά έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν τι να περιμένουν, ειδικά όταν οι αλλαγές τα επηρεάζουν άμεσα. 

* Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης η μητέρα θα πρέπει να εξηγεί με όρους που αρμόζουν στην ηλικία και τη νοημοσύνη του παιδιού για τις αλλαγές που θα ακολουθήσουν όταν θα έρθει το μωρό και πώς θα είναι στην αρχή το νεογέννητο. 

* Η επαφή με μωρά φίλων, το να δείξετε στο παιδί φωτογραφίες ή βίντεο από τότε που ήταν το ίδιο βρέφος, καθώς και να δείτε μαζί του φωτογραφικό υλικό από άλλα μωρά, η ανάγνωση ενός βιβλίου ή παραμυθιού με σχετικό περιεχόμενο, όλα αυτά είναι τρόποι προετοιμασίας που θα βοηθήσουν το παιδί να εξοικειωθεί με την εικόνα, τους ήχους του νεογέννητου και τον ερχομό του στο σπίτι. 

* Έχετε υπόψη σας ότι ένα παιδί 2 ετών μπορεί να γίνεται το μεγαλύτερο παιδί της οικογένειας με την άφιξη του νεότερου μέλους, αλλά εξακολουθεί να παραμένει και το ίδιο μικρό, γι’ αυτό σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αμελείτε να του δείχνετε την αγάπη σας. Επομένως, είναι λάθος να ασχολούνται όλοι οι συγγενείς και οι φίλοι με το νεογέννητο και να αγνοούν το μεγαλύτερο παιδί. 

* Παρόλο που με τον ερχομό του δεύτερου παιδιού οι υποχρεώσεις και η κούραση αυξάνονται ενώ παράλληλα ο χρόνος λιγοστεύει, είναι σημαντικό για το μεγαλύτερο παιδί να εξακολουθεί να έχει τον δικό του αποκλειστικό χρόνο και με τους δύο γονείς του. 

* Παροτρύνετε το μεγαλύτερο παιδί σας να συμμετέχει στη φροντίδα του νεογέννητου καθώς έτσι εξοικειώνεται με το μωρό και, κυρίως, δεν νιώθει απομονωμένο και παραμελημένο. Ο συνδυασμός παράλληλων δραστηριοτήτων (ενώ θηλάζει η μητέρα το μωρό, να διηγείται ένα παραμύθι στο άλλο παιδί) και με τα δύο παιδιά ευνοεί το κλίμα αρμονίας και σύνδεσης. 

* Κάθε φορά που το μεγαλύτερο παιδί συμμετέχει στη φροντίδα ή χαϊδεύει το νεογέννητο, οι γονείς θα πρέπει να ενισχύετε αυτήν τη συμπεριφορά με επιβράβευση και θετικά σχόλια. 

* Η ανταλλαγή δώρων, από το μεγαλύτερο προς το μικρότερο παιδί και το αντίστροφο, είναι επίσης μια κίνηση που προδιαθέτει θετικά συναισθήματα και αντιδράσεις για το μεγαλύτερο παιδί.