Τις προάλλες, που λέτε, βρέθηκα σε μια παρέα με πολύ ενδιαφέρουσες υπάρξεις. Ήταν ένα από εκείνα τα ζεστά απογεύματα που έχει πια φύγει ο ήλιος αλλά οι φλόγες του είχαν για τα καλά πυρώσει τα πάντα. Κάθισα σε ένα παγκάκι να φάω το παγωτό μου μαζί με την κόρη μου.

Στο διπλανό παγκάκι καθόταν μια παρέα παιδιών, νηπιαγωγείου, ίσως  λίγο πιο μικρά, που λέγαν κάτι το ένα στο αυτί του άλλου και γελούσαν με την ψυχή τους. Είχα τεντώσει τα αυτιά μου, όχι τίποτα άλλο, αλλά φαινόντουσαν να διασκεδάζουν τόσο, που ήθελα να μεταμορφωθώ σε παιδί στη στιγμή.

Και εκεί που άρχισα να βυθίζομαι μέσα στα πουπουλένια σύννεφα των αναμνήσεων, με επανέφερε στο τώρα μια φωνή και ένα γέλιο. Ήταν της κόρης μου, “σκατούλα, κακάκι, κουραδίτσα” και δωσ’ του να γελάει, παραδίπλα χαχάνιζαν και τα μικρά που αποκαλύφτηκε πως είχαν επιδοθεί σε μια ξέφρενη ανταλλαγή περιττωματολογίας, μακριά από τους γονείς τους που έπιναν ανενόχλητοι και “καθαροί” το καφεδάκι τους.

Η κατάκτηση των σωματικών λειτουργιών έχει πολύ μεγάλη σημασία στην ανάπτυξη του παιδιού, μιας και με αυτή συνδέεται η έντονη και λεπτή συγκινησιακή εργασία. Υπάρχει μια μακρά περίοδος όπου το παιδί αναπτύσσει “ιδιαίτερες” σχέσεις με το γιογιό, εμπλέκοντας μάλιστα σε αυτές τους γονείς του.

Από την άλλη οι γονείς δίνουν πολύ μεγάλη αξία στη “διακίνηση” του “ανθρώπινου υλικού”. Για αυτούς, αποτελεί απειλή το παιδί να μην “τα κάνει”, υποδέχονται με βραβεία και θριάμβους την επιτυχημένη επίσκεψη του στην τουαλέτα και με καμάρι τα δημιουργήματα του. Από την άλλη, υπάρχουν στιγμές που το ίδιο το παιδί γίνεται μάρτυρας συζητήσεων μεταξύ των μεγάλων, που αφορούν στις “λειτουργίες” του και στη σημασία συγκεκριμένων ενδείξεων (π.χ. γιατρέ, οι κενώσεις του δεν ήταν καλές).

Καταλαβαίνετε πως στη ζωή του παιδιού για χρόνια το “γιογιό” και ό,τι το αφορά αποκτούν μια σπουδαιότητα που ενώνει αρκετές φορές αντιφατικές εντυπώσεις. Αφήστε δε το άλλο. Στη γλώσσα των μεγάλων οτιδήποτε δεν είναι καλό είναι κακό, “μη, αυτά είναι κακά!”, κι έτσι γεννιέται γύρω από τα “κακά” ένας κόσμος φτιαγμένος από υλικά ύποπτα, απαγορευμένα και ένοχα.

Στον κόσμο των μεγάλων υπάρχει διέξοδος, ώστε να αναζητήσουν και να βρουν τρόπο να γελάσουν με το χυδαίο, το βρόμικο και το απαγορευμένο, ενώ τα παιδιά, που έχουν ανάγκη να γελάσουν και να εκτονώσουν όλες τις “βρομιές” που έχουν μέσα τους, ζουν εγκλωβισμένα σε έναν κανονισμό που λέει πως πρέπει να προσέχουμε τους τρόπους μας. Τα παιδιά, λοιπόν, έχουν ανάγκη να πουν χασκογελώντας όλες αυτές τις απαγορευμένες λέξεις και να τις αποφορτίσουν από την ένοχη τους σημασία.

Ο αγαπημένος μου Τζάνι Ροντάρι, μέσα σε πολλά άλλα εκπαιδευτικός και συγγραφέας παιδικών μυθιστορημάτων, έγραφε: “Πιστεύω ότι όχι μόνο στο σπίτι αλλά και στο σχολείο θα έπρεπε να μιλάμε για αυτά τα πράγματα με απόλυτη ελευθερία και όχι μόνο με επιστημονικούς όρους, γιατί ο άνθρωπος δεν ζει μόνο με την επιστήμη”. Με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη, μάλιστα επαυξάνω υπογραμμίζοντας πάλι τα δικά του λόγια: “Στο σχολείο το κοσκίνισμα της “ορθότητας” συγκρατεί και αξιοποιεί τα χαλίκια, αφήνοντας το χρυσό να πέσει. Τα παιδιά θα μπορούσαν να γράφουν υπέροχες ιστορίες, μεταμορφώνοντας σε τέχνη οτιδήποτε αφορά στις σωματικές τους λειτουργίες”.

Μην παρεξηγηθώ, δεν υποστηρίζω πως πρέπει να καθοδηγήσουμε τα παιδιά μας να χρησιμοποιούν περιττωματική αργκό με το έτσι θέλω, όταν όμως τύχει να το κάνουν τότε, γιατί όχι, θα μπορούσαμε να σκαρώσουμε μια ιστορία μαζί τους, κυρίως με τα νήπια. Για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να αφηγηθούμε “Το ταξίδι που έκανε το μικρό κακάκι”. Αυτό είναι το αγαπημένο της κόρης μου.

Σε ό, τι αφορά τα μεγαλύτερα παιδιά, είναι κάπως διαφορετικό. Αν τα τσακώσουμε να βρίζουν, αν δηλαδή το κάνουν μπροστά μας, μπορούμε να τους πούμε πως δεν θέλουμε να ακούμε αυτές τις λέξεις. “Μπορείς να τις λες στο δωμάτιό σου και με τους συνομήλικους σου”, (έτσι συμβούλευε η Ντολτό τους γονείς). Εδώ είναι σημαντικό να μπαίνει ο κανόνας, αλλά αυτό θα είναι ένα άρθρο από μόνο του, διότι και εμείς οι γονείς δεν δίνουμε πάντα το σωστό παράδειγμα.

Επιστρέφοντας στην “κακακολογία”, να πω πως κατανοώ απόλυτα την αμηχανία σας, αγαπητοί μου γονείς, μπροστά σε αυτά τα “βρόμικα” μυαλουδάκια των κατά τα άλλα αγγέλων σας… Μείνετε όμως στο ύψος σας και πάρτε το απόφαση, ούτε και εσείς είστε αγγελικά πλασμένοι, βάλτε για λίγο στην άκρη τους τρόπους σας και… λερωθείτε!

Η Σουζάνα Παπαφάγου είναι κλινική ψυχολόγος, ομαδική-οικογενειακή  ψυχοθεραπεύτρια.