Πολλά παιδάκια χάρηκαν φέτος το Από που πάνε για το κάστρο, παρακαλώ που παρουσιάζει η Ομάδα Θεάτρου Ρετρό. Οι δημιουργοί της παράστασης θέλησαν να την προσφέρουν και σε όσους δεν έχουν τη δυνατότητα να πάνε στο θέατρο και ξεκίνησαν για τις φυλακές ανηλίκων της Αυλώνας. Μαζί τους και το Τaλκ.
«Είχα πάει για καφέ με τον φίλο μου. Συναντήσαμε μιαν άλλη παρέα. Μίλαγαν για τον μοναδικό τρόπο να βγάλουμε λεφτά. Στην αρχή δεν καταλάβαινα. Ήταν έμποροι. Μας έδειξαν έναν πάκο λεφτά και μας είπαν πώς να τα βγάλουμε και εμείς. Ήμουν 16 χρόνων. Ενθουσιάστηκα. Τα λεφτά ήταν το μόνο που με ενδιέφερε. Έτσι αρχίσαμε…» Τα ναρκωτικά, η χρήση, το εμπόριο και τα «παρελκόμενά τους» είναι κατά πολύ μεγάλο ποσοστό η αιτία για την οποία βρίσκονται οι περισσότεροι στις φυλακές ανηλίκων Αυλώνας. Συνολικά 370 νέοι, πολλοί από τους οποίους ξαναγυρνούν. «Η χωρίς βοήθεια, αποτοξίνωση στη φυλακή, μαζί με τον εγκλεισμό, σε κάνουν να θέλεις να γυρίσεις στις ουσίες». «Από ένα λάθος, σε μικρή ηλικία, προφυλακίζεσαι ή καταδικάζεσαι χωρίς περαιτέρω ενημέρωση, χωρίς σωφρονιστικό χαρακτήρα […] χωρίς μέριμνα όταν βρίσκεσαι έξω, χωρίς δεύτερη ευκαιρία»: είναι μερικά που γράφουν στην εφημερίδα την οποία εκδίδουν στη φυλακή. (gym-par-avlon.att.sch.gr)
Πίσω από τα κάγκελα
«Τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά δεν έχουν οικογένειες», εξηγούν όσοι τα παρακολουθούν καθημερινά, «υπάρχουν γονείς που δεν έρχονται να τα επισκεφθούν, είναι παρατημένα, ούτε σχολείο δεν έχουν πάει». Η πλειονότητά τους, περίπου 270, προσπαθεί να αναπληρώσει το κενό αυτό παρακολουθώντας εθελοντικά το σχολείο της φυλακής. O Απρίλιος, όμως, τελειώνει και ακόμα δεν έχουν έρθει όλοι οι καθηγητές. Έτσι τα κενά είναι πολλά και ένα παιδί π.χ. το οποίο ετοιμάζεται για τις πανελλαδικές βασίζεται στα μαθήματα μιας εθελόντριας. Παράλληλα, οι συνθήκες κράτησης, 15 μικροί μεγάλοι, υπόδικοι και κατάδικοι σε ένα κελί, δεν διευκολύνουν τη μελέτη. Γι’ αυτό και το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς γίνεται το πρωί στο σχολείο. «Το μόνο θετικό εδώ», λέει ο διευθυντής του σχολείου των φυλακών Νίκος Αρμένης, «είναι πως οι κρατούμενοι έχουν πολύ ελεύθερο χρόνο. Κοιτάμε να τον αξιοποιήσουμε με τρόπο ώστε να βγουν καλύτεροι από ό,τι ήρθαν». Οι τέχνες είναι ένας τρόπος.
Στη σκηνή
«Ποτέ δεν είχα ξαναδεί θέατρο» αποκάλυψε στους ηθοποιούς της ομάδας Ρετρό ένας από τους ανήλικους κρατούμενους. Παρ’ όλα αυτά ο ίδιος είναι μέλος της θεατρικής ομάδας των φυλακών. Μαζί με άλλους είκοσι συγκρατουμένους του και υπό την καθοδήγηση του εθελοντή σκηνοθέτη Στάθη Γράψα ασχολούνται με το Σωματικό Θέατρο, οι παραστάσεις τους δεν έχουν λόγια. «Τα περισσότερα παιδιά τώρα ξεκίνησαν να διαβάζουν», εξηγεί ο κ. Αρμένης, «θα ήταν δύσκολο να μάθουν λόγια απέξω. Αφαιρέσαμε, λοιπόν, από τη θεατρική έκφραση το κείμενο, που ουσιαστικά είναι ο δρόμος τον οποίο έχει χαράξει κάποιος άλλος, και δίνουμε μιαν ώθηση να αποτυπώσει ο καθένας την αλήθεια του. Ως δάσκαλος το βλέπω όλο αυτό και ως μια ευκαιρία να δέσουμε μια ομάδα η οποία δεν έχει ομοιογένεια, ούτε σταθερή σύνθεση, μιας και κάποιοι αποφυλακίζονται. Έχει τύχει όμως και παιδιά τα οποία έχουν αποφυλακιστεί να έρθουν μόνο για την παράσταση». «Έχετε αγωνία κάθε φορά που παίζετε;» ήταν η ερώτηση που έκαναν παιδιά από τη θεατρική ομάδα στους ηθοποιούς. «Εμείς, ναι», συνέχισαν, «και αυξάνεται από τις αντιδράσεις των θεατών. Μια φορά παίζαμε και όλοι έκλαιγαν, κάτι που μας έκανε να αισθανθούμε ακόμα μεγαλύτερη αγωνία για το αν θα τα καταφέρουμε».
Στο παρασκήνιο
Η αλήθεια είναι πως για τη συγκεκριμένη παράσταση η Αγγελική Φράγκου, η Μαρία Ψαθά και ο Δημήτρης Κατσιμίρης είχαν περισσότερη αγωνία από όση συνήθως. Δεν ήταν η πρώτη φορά που πήγαιναν σε φυλακή. Πιστεύοντας πως πρέπει να κάνουν και εκείνοι κάτι για ανθρώπους που δεν έχουν τη δυνατότητα να δουν ούτε μια παράσταση, είχαν επισκεφθεί ήδη τις γυναικείες φυλακές στη Θήβα. Εκεί, όμως, έπαιξαν στην πτέρυγα όπου ζουν κρατούμενες μαμάδες, έναν χώρο διαφορετικό από μια «κανονική» φυλακή, μπροστά σε μικρά παιδάκια, που ενθουσιάστηκαν από το έργο. Αυτήν τη φορά αναρωτιούνταν πώς θα φανεί μια παιδική παράσταση σε νεαρούς άνδρες. Οι πανηγυρισμοί στο τέλος, στη σκηνή του φιλιού των δύο πρωταγωνιστών, τους δικαίωσε για την απόφασή τους.
«Όλα μας άρεσαν», τους είπαν οι ανήλικοι κρατούμενοι, «και χαρήκαμε πολύ που ήρθατε και για έναν ακόμα λόγο. Γιατί είσαι πολύ μακριά εδώ μέσα. Άλλη κοινωνία μέσα, άλλη έξω. Και όταν έρχεται κάποιος νιώθεις πως δεν σε έχουν ξεχάσει όλοι». «Μακάρι να μας υποδεχθεί με καλό τρόπο η κοινωνία και όταν βγούμε», προσθέτει ένα άλλο παιδί της θεατρικής ομάδας, «γιατί συνήθως όταν ακούει ο άλλος πως έχεις κάνει φυλακή απομακρύνεται, δεν σου αφήνει περιθώρια για κάτι άλλο και εσύ γυρνάς στα ίδια». «Βεβαίως όλα είναι επιλογές» λέει ο κ. Αρμένης, «επιλογή τους είναι και το ότι έκαναν παραβατικές πράξεις, Αυτό όμως είναι το ένα σκαλοπατάκι. Το προηγούμενο σκαλοπατάκι είναι το τι τους οδήγησε – και, τελικά, δεν είναι δική τους επιλογή. Πολλοί φεύγουν και ξαναγυρνούν. Μην ωραιοποιούμε καταστάσεις. Δεν αρκεί αυτό που γίνεται εδώ. Χρειάζεται μια συνέχεια, την οποία δεν την έχουμε, δεν υπάρχει φως πουθενά. Και δεν υπάρχει τίποτα ούτε για το πριν, στήριξη π.χ. σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Πρέπει να δουλευτεί το πριν και το μετά».
