H πανδημία έχει σχεδόν καταστρέψει το θέατρο και τις παραστατικές τέχνες για παιδιά και φυσικά έχει πλήξει ανεπανόρθωτα τους ανθρώπους του χώρου. Το Τaλκ, σε συνεργασία με την ομάδα ΣΚΗ.Ν.Η.Δρα έχει ανοίξει ήδη από το καλοκαίρι έναν διάλογο με τους καλλιτέχνες που ασχολούνται με το παιδικό θέαμα. Άνθρωποι που αγαπούν τα παιδιά και θέλουν να τα εκπαιδεύσουν και να τα διασκεδάσουν, αλλά δεν μπορούν, εκφράζουν τους προβληματισμούς τους σε σχέση με την υπάρχουσα κατάσταση και με τη στάση του ΥΠ.ΠΟ. και ζητούν από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς να τους ακούσουν και να τους εμπιστευτούν. Σήμερα, κοντά μας η Δάφνη Καμμένου και ο Δημήτρης Χρυσομάλλης, από την ομάδα Φάλτσο, που πραγματοποιεί μαθήματα, πρόβες, παραστάσεις, συναυλίες και βίντεο με παιδιά και εφήβους!
1.Πόσον καιρό ασχολείστε με το παιδικό θέαμα και γιατί τι επιλέξατε;
Δάφνη: Ουσιαστικά από παιδί. Από πολύ μικρή θυμάμαι να τραγουδάω, να συμμετέχω σε σχολικές παραστάσεις και γιορτές, να λατρεύω και να θαυμάζω τους δασκάλους που μας μάθαιναν θέατρο, ποίηση, μουσική και συνεργασία αντί του ανταγωνισμού που συνήθως προκύπτει από τη δομή του εκπαιδευτικού συστήματος. Όπως η αγαπημένη μου δασκάλα στην πρώτη δημοτικού, η Νατάσα Καρανικόλα, που σκηνοθέτησε τους Όρνιθες κι έτσι έπαιξα τη θεά Αφροδίτη σε ηλικία έξι ετών. Μετά στην Κέρκυρα, όπου έζησα ως έφηβη, μαγεύτηκα από τις μουσικές και την ομορφιά της παλιάς πόλης και της φύσης. Στο γυμνάσιο και το λύκειο είχαμε προοδευτικούς καλλιτέχνες καθηγητές όπως τον Σπύρο Μαυρόπουλο (συνθέτης) στη μουσική, τον Άγγελο Γερακάρη (ζωγράφος) στα εικαστικά και τον Αλέξη Σταυράτη (ποιητής) στα θρησκευτικά. Ζούσα και τραγουδούσα και αγαπούσα να ζω και να τραγουδάω σε αυτή την πόλη.
Μέχρι την ηλικία των εννέα ετών, που ζούσαμε στην Αθήνα, οι πρώτες παραστάσεις που είδα ήταν στο θέατρο Πόρτα και μαθήτρια λυκείου, όταν επιστρέψαμε στην Αθήνα, δούλεψα για πρώτη φορά με έναν αγαπημένο μου καλλιτέχνη στην εφηβεία, τον Διονύση Σαββόπουλο. Αμέσως μετά σπούδασα ακριβώς αυτό. Να εκτίθεμαι και να ζω στο εδώ και τώρα. Να ζωντανεύω τη φαντασία και να λειτουργώ ομαδικά. Αυτές οι δεξιότητες σταδιακά αναπτύχθηκαν και ήμουν πολύ τυχερή που υποπτευόμουν πάντα ότι το σημαντικότερο όλων είναι οι άνθρωποι πάνω και κάτω από τη σκηνή. Ο τρόπος που σχετίζονται.
Έτσι όταν για πρώτη φορά το 2005 έπαιξα ως ενήλικη σπουδαγμένη ηθοποιός σε “παιδική παράσταση” στο ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης με σκηνοθέτιδα την υπέροχη Ανθή Βασιλοπούλου, “κούμπωσε” μέσα μου η αίσθηση ότι το θέατρο είναι ένα. Η χαρά του ηθοποιού όμως όταν ένα παιδί γελάει ή μαθαίνει ή συγκινείται είναι πολλαπλάσια! Είναι ζωογόνος χαρά! Ήμουν ευτυχής να δουλεύω στο Μικρό Νότο επί τρία χρόνια, γιατί είναι μια ομάδα που κάνει θέατρο με πολλή αγάπη. Έμαθα πολλά κι έπειτα αποφάσισα ότι θέλω να αυτονομηθώ και να δουλεύω για μένα, μαζί με τον σύντροφό μου και πατέρα του Μάριου, τον Δημήτρη ο οποίος ξαναβρήκε το παιδί μέσα του μόλις ήρθε μια μέρα να μας παίξει κιθάρα στην πρόβα της χορωδίας που έχουμε μαζί με τη Μαριλένα Τριανταφυλλίδου.
Η Μαριλένα, με τη Βάσια Παρασκευοπούλου και την Κατερίνα Αλεξάκη, ξεκίνησαν τη Σκη.νη.ΔΡΑ κι έκαναν σπουδαία δουλειά και προσπάθεια για να αναδειχθούν τα θέματα που απασχολούν τους επαγγελματίες στο χώρο της τέχνης για νεαρές ηλικίες και τους είμαι ευγνώμων. Έτσι, σαν έτοιμο από καιρό και με βασική έμπνευση τον γιο μας, ένα χρυσό παιδί, ολοφώτεινο και γλυκό, που αγαπάει να τραγουδά και να χορεύει και να παίζει και να γελάει και να μας κάνει να γελάμε και προσπαθεί και δουλεύει πάνω στα δικά του που αγαπάει και μελετάει και μας οδηγεί σαν δάσκαλος – γιατί τα παιδιά είναι οι δάσκαλοι- δημιουργήθηκε το Φάλτσο.
2. Πού και πώς σας βρήκε η πανδημία; Παιζόταν κάποια παράστασή σας; Ετοιμάζατε κάτι καινούργιο;
Το 2020 ξεκίνησε με μεγάλη ορμή. Ήταν η χρονιά που, έχοντας αφήσει την παλιά μου δουλειά ως κομπιουτεράς σε εταιρεία, αποφάσισα να αφοσιωθώ στη μουσική και στο “School of Rock” όπως το λέμε. Θυμάστε την ταινία με τον Jack Black; Λοιπόν, μέχρι να σκάσει το πρώτο lockdown είχαμε ήδη οργανώσει ροκ μπάντες σε τρία σχολεία. Η κάθε μπάντα είχε το δικό της ρεπερτόριο, ανάλογα με τις δυνατότητες, τον εξοπλισμό και τα μουσικά γούστα των παιδιών. Είχαμε ήδη αποκτήσει εμπειρία έχοντας πραγματοποιήσει μια μαθητική συναυλία στο θέατρο Μεταξουργείο την προηγούμενη χρονιά με τους Rock Explorers, την μπάντα του 15ου Δημοτικού σχολείου, στην οποία παίζει ο γιος μας ηλεκτρικό μπάσο. Ο στόχος μας εκείνη την περίοδο ήταν να βρεθούμε στο εξώφυλο του Rolling Stone, lol!
Το καλοκαίρι του 2020 προσαρμοστήκαμε και καταφέραμε να μεταφέρουμε τις κάποιες δράσεις μας στις πλατείες και τα πάρκα, πρόβες με ηλεκτρικά όργανα και τύμπανα στην πλατεία Κιτσίκη, μουσικοκινητική αγωγή στο Ζάππειο και στα Πετράλωνα. Φαντάζομαι πόσοι άλλοι βρέθηκαν ξαφνικά μπροστά σε μια αναπάντεχη κατάσταση, όταν έπρεπε να ανακόψουν τη δημιουργική τους ορμή και να βάλουν τα σχέδιά τους στον πάγο λόγω της πανδημίας…
3. Ήσασταν ενεργοί τον Μάρτιο; Αποζημιωθήκατε οικονομικά από τις κρατικές επιχορηγήσεις για τους καλλιτέχνες; Πώς αντεπεξήλθατε οικονομικά; Είναι το παιδικό θέαμα το μόνο μέσο βιοπορισμού σας και αν ναι, πώς επιβιώνετε;
Δημήτρης: Για εμάς το Φάλτσο ξεκίνησε ως ένα πείραμα. Το 2020 ήταν μια περίοδος δοκιμής και επαλήθευσης μιας ιδέας: Να δουλεύουμε κάνοντας αυτό που αγαπάμε. Έτσι, δεν βιαστήκαμε να συστήσουμε εταιρεία εκείνη την περίοδο, και ως εκ τούτου δεν λάβαμε κρατική επιχορήγηση. Η αδυναμία να πραγματοποιήσουμε τις δράσεις μας δια ζώσης μας έχει αναγκάσει να κοιταζόμαστε στις οθόνες μας πολύ περισσότερο από όσο θα θέλαμε. Όμως είναι ο μόνος τρόπος να κρατήσουμε ζωντανή την επικοινωνία με τα παιδιά και τους συνεργάτες μας. Όσο διατηρείται αυτή η επικοινωνία κερδίζουμε τα ελάχιστα χρήματα που απαιτούνται για να ζούμε. Αναμένουμε με αγωνία μια σημαντική επιδότηση από το πρόγραμμα του ΟΑΕΔ: “Προώθηση στην αυτοαπασχόληση μέσω της οικονομικής ενίσχυσης επιχειρηματικών πρωτοβουλιών ανέργων, ηλικίας 30-66 ετών”. Αυτό θα μας επιτρέψει να σταθούμε γεροί για ένα χρόνο και να σχεδιάσουμε τα επόμενά μας βήματα με σχετική ασφάλεια.
4. Ποιες θεωρείτε πως είναι οι ιδιαιτερότητες των παιδικών θεαμάτων που έχουν οδηγήσει στη σημερινή κατάσταση;
Δάφνη: Σε μια εποχή κρίσης αξιών, όλοι είμαστε θύματα του συστήματος. Ο γνωστός εκβιασμός: “Για να έχεις δουλειά πρέπει να σκύψεις το κεφάλι και να θυσιάσεις τις ανάγκες και τις επιθυμίες σου!” Όλα τα επαγγέλματα υποφέρουν από αυτό κι όλοι οι άνθρωποι. Απλώς κάποιοι, οι ευαίσθητοι, οι καλλιτέχνες, το ξέρουν, το νοιώθουν και μιλούν γι’ αυτό. Ένας καλλιτέχνης πάνω από όλα είναι άνθρωπος και πολίτης. Οποία κι αν είναι η θέση του στην ιεραρχία οφείλει να νοιάζεται για τους συναδέλφους και τα κοινά και να ψάχνει λύσεις όχι μόνο για αναρριχηθεί ο ίδιος. Σε αυτό διαφέρει η δουλειά μας επί της ουσίας από τη δουλειά ενός στελέχους σε πολυεθνική. Εκεί αν πας τον γουστάρεις τον ανταγωνισμό. Η ιδιαιτερότητα ξεκινά εκεί όπου η τέχνη γίνεται εργασία και τρόπος βιοπορισμού σε ένα καπιταλιστικό σύστημα. Είναι σκληρό. Είναι “ο θάνατος σου η ζωή μου” κι αυτό δεν αρμόζει στους καλλιτέχνες, πόσω μάλλον σε καλλιτέχνες που ειδικεύονται στις παραστατικές τέχνες για νεαρές ηλικίες. Το θέαμα δεν είναι θέατρο έτσι όταν οι παραστάσεις πρέπει να “πουλήσουν” γίνονται οι γνωστές εκπτώσεις γενικά αλλά και ειδικά, με αποτέλεσμα το παιδικό θέατρο εκπίπτει σε παιδικό θέαμα.
Επίσης, οι μικρές ομάδες που προσπαθούν να κρατήσουν ένα καλλιτεχνικό επίπεδο δεν μπορούν να δώσουν στους ηθοποιούς τα βασικά για παράδειγμα όλα τα ένσημα για τέσσερις μήνες ώστε μετά αν δεν έχουν κλείσει κάτι άλλο για το καλοκαίρι να μπορούν να πάρουν το ταμείο ανεργίας. Προκύπτει λοιπόν σύγκρουση μεταξύ των επαγγελματιών του κλάδου. Οι ηθοποιοί θέλουν τα βασικά κι οι μικρές ομάδες, που όλοι θέλουμε να υπάρχουν, δεν μπορούν να τα δώσουν. Παράλληλα τα μεγάλα εμπορικά θέατρα, πλην του Εθνικού και των Ιδρυμάτων, δουλεύουν με “ονόματα” που θα τα “φέρουν” για να τα “πάρουν” και πλαισιώνονται από ταλαντούχα νέα παιδιά που θέλουν να φτιάξουν το βιογραφικό τους και δέχονται να δουλέψουν σκληρά για ψίχουλα. Φαύλος κύκλος. Επομένως το παιδικό θέατρο και η τέχνη εν γένει για τις νεαρές ηλικίες, αν δεν θέλουμε να εκπίπτουν σε θέαμα, πρέπει να επιδοτούνται από το κράτος. Το κράτος- πολίτες και κυβέρνηση- οφείλει να έχει ως πρώτη προτεραιότητα αγαθά όπως η δημόσια υγεία και η δημόσια παιδεία. Στο πλαίσιο της παιδείας εντάσσεται η τέχνη είτε ως καλλιτεχνικό προϊόν είτε ως καλλιτεχνική εκπαίδευση. Σήμερα αυτά είναι πράγματα που μοιάζουν ουτοπικά. Είναι ανάγκη μας να έχουμε μια νησίδα δικαιοσύνης, δημοκρατίας και έκφρασης. Κι ευτυχώς υπάρχουν δίπλα μας άνθρωποι που συμφωνούν και θέλουν να είμαστε παρέα σε αυτήν, στο Φάλτσο μας.
5. Πώς κρίνετε τη σχεδόν πλήρη υποβάθμιση των καλλιτεχνικών μαθημάτων στα σχολεία;
Δάφνη: Στο πλαίσιο της στροφής προς τη συντήρηση και τη δεξιά αναμενόμενο. Μέσα από το Φάλτσο θα κάνω ό,τι μπορώ ώστε τα παιδιά να μείνουν ανυπάκουα. Αυτή είναι η δουλειά τους. Να αναγνωρίζονται οι ανάγκες τους και οι επιθυμίες τους και ξέρουν να λένε όχι όταν δεν θέλουν να κάνουν κάτι καθώς και να ξέρουν να διεκδικούν. Με το ζόρι δεν γίνεται τίποτα. Όταν τους αρέσει κάτι που απαιτεί προσπάθεια θα την κάνουν. Η ικανοποίηση και η χαρά που θα πάρουν όταν καταφέρουν αυτό που αγαπούν θα τους δώσει δύναμη να προσπαθήσουν κι άλλο. Αυτό είναι η τέχνη και η καλλιτεχνική εκπαίδευση. Τρόπος ζωής. Προσπαθώ πολύ για αυτό που εγώ θέλω να προσπαθήσω. Αυτό που μου δίνει χαρά! Αντί να είναι όλα τα σχολεία καλλιτεχνικά, η κυβέρνηση κόβει τα καλλιτεχνικά μαθήματα. Τι να πει κανείς;
6. Ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε σε γονείς και εκπαιδευτικούς, που -ελπίζουμε σύντομα- θα κληθούν να επιλέξουν παραστάσεις για να παρακολουθήσουν με τα παιδιά τους;
Δάφνη: Οι άνθρωποι, από τη στιγμή της σύλληψης τους, από τη στιγμή που είναι ιδέα και επιθυμία, χρειάζονται την τέχνη για να υπάρξουν. Ας αγωνιστούμε μαζί για να μην τους λείψει.
Μπορείτε να βρείτε την ομάδα Φάλτσο εδώ!
Δάφνη Καμμένου
Η Δάφνη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1981 και έζησε στην Κέρκυρα από το 1990 έως το 1999. Εκεί έκανε τα πρώτα βήματά της στο τραγούδι και το θέατρο. Είναι απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου (2004). Εργάζεται στο θέατρο και το τραγούδι έχοντας συνεργαστεί με σημαντικούς σκηνοθέτες (Κώστας Γάκης, Σταμάτης Φασουλής, Κερασία Σαμαρά, Όλια Λαζαρίδου, Στέλλα Σερέφογλου, Ανθή Βασιλοπούλου, Πέτρος Δαμουλής), συνθέτες και τραγουδοποιούς (Διονύσσης Σαββόπουλος, Λουκιανός Κηλαηδόνης, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας). Ένα πολύτιμο κομμάτι των συνεργασιών της αφορά το θέατρο για παιδιά και το θέατρο στην εκπάιδευση. Με το τραγούδι και τον αυτοσχεδιασμό, την κίνηση και το παιχνίδι, αναζητάει την ισορροπία ανάμεσα στο “μεγαλώνω” και το “παραμένω παιδί”. Της αρέσει η ΡΟΚ!
Δημήτρης Χρυσομάλλης
