Συνυφασμένος με το πρώτο χτύπημα του σχολικού κουδουνιού, ο Σεπτέμβριος μας βρίσκει όλους ετοιμοπόλεμους. Η αγορά σάκας, τετραδίων, μολυβιών και λοιπών συναφών αντικειμένων μπαίνει ψηλά στην ατζέντα του μήνα, καθώς οι μικροί μαθητές μας θέλουν να είναι εφοδιασμένοι με όλα τα εργαλεία της γνώσης όταν αρχίσει το σχολείο. Εξίσου υψηλά όμως στον προγραμματισμό μας πρέπει να μπαίνει και η επίσκεψη στον γιατρό για προληπτικό έλεγχο της υγείας των παιδιών μας. Ιδανικός μήνας, ο Οκτώβριος!
Την αξία του τσεκ απ για τα παιδιά αναγνωρίζει και η πολιτεία, θέτοντας πλέον στους γονείς/κηδεμόνες ως προαπαιτούμενο για την εγγραφή ή την παρακολούθηση του παιδιού στο σχολείο το Ατομικό Δελτίο Υγείας Μαθητή. Υπουργική απόφαση καθιερώνει το Ατομικό Δελτίο Υγείας Μαθητή (ΑΔΥΜ) ως δικαιολογητικό εγγραφής στο νηπιαγωγείο και στην Α΄ τάξη του δημοτικού σχολείου, καθώς και αναγκαίο πιστοποιητικό για τη συμμετοχή των μαθητών στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής καθώς και σε αθλητικές εκδηλώσεις του σχολείου κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στις σχολικές μονάδες της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Ειδικά για την εγγραφή του παιδιού στο νηπιαγωγείο και την Α΄ τάξη του δημοτικού εκτός από την παιδιατρική εξέταση, απαιτείται να δοθούν και τα πιστοποιητικά οδοντιατρικής, καρδιολογικής και οφθαλμολογικής εξέτασης.
Ο προληπτικός ιατρικός έλεγχος για κανέναν λόγο δεν πρέπει να θεωρείται μια απλή εξέταση ρουτίνας, αφού μέσω αυτής πολλές φορές αποκαλύπτονται σοβαρά προβλήματα, που ειδάλλως μπορεί να είχαν περάσει απαρατήρητα. Ένα από τα σημαντικότερα σημεία ενός προληπτικού ελέγχου είναι όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως ηλικίας, να εξετάζονται με λεπτομερή κλινική εξέταση και να γίνεται ανασκόπηση του ιστορικού τους. Βασικό εργαλείο του τσεκ απ για τον επαγγελματία υγείας και τον γονιό είναι το βιβλιάριο υγείας του παιδιού. Μέσω αυτού θα διαπιστωθεί πώς υλοποιείται το πρόγραμμα του βασικού εμβολιασμού σύμφωνα και με όσα ορίζει η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμού, αν υπάρχουν π.χ. καθυστερημένες δόσεις εμβολίων ή δόσεις που δεν έχουν γίνει, και κυρίως αυτά της ηπατίτιδας Β και της μηνιγγίτιδας.
Η κλινική παιδιατρική εξέταση πρέπει να περιλαμβάνει:
1. Μέτρηση του βάρους, ύψους, δείκτη μάζας σώματος του παιδιού. Τα αποτελέσματα θα πρέπει να συγκριθούν με τις καμπύλες-πρότυπα και να σημειωθεί η εκατοστιαία θέση τους. Είναι πολύ σημαντικό ο γονιός να ζητήσει από τον παιδίατρο να του εξηγήσει πού είναι τα στοιχεία αυτά στο παιδί του σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) είναι ένας αντικειμενικός και αξιόπιστος δείκτης που προσδιορίζει με ακρίβεια αν το παιδί είναι κανονικό, υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Με δεδομένο ότι η παχυσαρκία τείνει να λάβει μεγάλες διαστάσεις στον παιδικό πληθυσμό στη χώρα μας αλλά και ότι ενοχοποιείται για την πρώιμη εκδήλωση σακχαρώδους διαβήτη και για καρδιαγγειακά προβλήματα, επιβάλλεται το focus στον Δείκτη Μάζας Σώματος του παιδιού. Παιδιά με αυξημένο βάρος ή με οικογενειακό ιστορικό θετικό σε χοληστερίνη πρέπει να υποβάλλονται και σε έλεγχο των επιπέδων χοληστερόλης.
2. Έλεγχο της αρτηριακής πίεσης. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται τάση αύξησης της πρωτοπαθούς υπέρτασης στα παιδιά και ειδικά τους εφήβους, και αποδίδεται στην παχυσαρκία και τη μειωμένη άσκηση. Σε παιδιά άνω των 3 ετών η αρτηριακή πίεση πρέπει να μετράται κάθε χρόνο και να αξιολογείται σύμφωνα με τους πίνακες των φυσιολογικών τιμών με βάση την ηλικία, το φύλο και το ύψος του παιδιού. Η αρτηριακή πίεση σε ένα παιδί είναι φυσιολογική όταν η τιμή της διαστολικής και της συστολικής αρτηριακής πίεσης είναι κάτω από την 90ή εκατοστιαία θέση.
3. Έλεγχο για ανωμαλίες του σκελετού και του μυϊκού συστήματος. Η εξέταση γίνεται με το παιδί γυμνό, χωρίς παπούτσια, και ελέγχονται προβλήματα όπως η κύφωση, η σκολίωση, τα πέλματα, μυοσκελετικές ανωμαλίες κ.λπ.
4. Έλεγχο για καρδιακά φυσήματα. Τις περισσότερες φορές τα καρδιακά φυσήματα δεν αποτελούν προβλήματα υγείας, γι’ αυτό και αναφέρονται σαν «αθώο φύσημα». Παρ’ όλα αυτά όταν εντοπιστούν πρέπει να οδηγούν σε παιδο-καρδιολόγο, ο οποίος θα υποβάλει το παιδί σε υπερηχογράφημα, ηλεκτροκαρδιογράφημα και κλινική εξέταση ώστε να έχει πλήρη και αναλυτική εικόνα.
5. Έλεγχο της φυσιολογικής ανάπτυξης των έξω γεννητικών οργάνων του παιδιού, ανάλογα με την ηλικία που βρίσκεται. Έλεγχος κυρίως για φίμωση και ανωμαλίες των όρχεων στα αγόρια και έλεγχος της ακεραιότητας της φυσιολογικής ανατομικής εικόνας για τα κορίτσια.
6. Έλεγχο για πρώιμη ήβη και εκτίμηση της φυσιολογικής ανάπτυξης του σταδίου των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου για τα παιδιά που έχουν μπει ή πρόκειται να μπουν στην εφηβεία.
7. Ωτοσκόπηση και έλεγχο της ακοής. Ο έλεγχος μπορεί να γίνει από τον παιδίατρο, και το μόνο που απαιτείται είναι το παιδί να συνεργαστεί για να πει πότε ακούει – κάτι που προϋποθέτει το παιδί να είναι ηλικίας άνω των τριών. Εάν ο παιδίατρος βρει παθολογικά ευρήματα, θα παραπέμψει το παιδί στον ΩΡΛ. Ο προληπτικός αυτός έλεγχος κρίνεται ιδιαίτερα αναγκαίος για τα παιδιά που έχουν ιστορικό με πολλές ωτίτιδες.
Μετά τη λήψη του ιστορικού και την κλινική εξέταση του παιδιού, εφόσον υπάρχουν σαφείς κλινικές ενδείξεις, ο παιδίατρος μπορεί να ζητήσει τη διενέργεια κάποιων εργαστηριακών εξετάσεων, όπως π.χ. η γενική αίματος, η ταχύτητα καθίζησης των ερυθρών αιμοσφαιρίων, ο προσδιορισμός των τρανσαμινασών, το λιπιδόγραμμα και η γενική ούρων. Δεν πρέπει επίσης να παραλείπεται και το τεστ μαντού, προκειμένου να διαπιστωθεί τυχόν φυματίωση. Επίσης, σε ό,τι αφορά μαθητές γυμνασίου και λυκείου, καλό είναι να ελεγχθεί η λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα. Εάν μάλιστα υπάρχει οικογενειακό ιστορικό παθήσεων του θυρεοειδούς, ο έλεγχος του θυρεοειδούς και στα αντισώματα του θυρεοειδούς είναι απαραίτητος.
Στον οφθαλμίατρο…
Η επίσκεψη στον οφθαλμίατρο είναι επιβεβλημένη μία φορά τον χρόνο, εκτός εάν ο ειδικός έχει υποδείξει άλλο χρονοδιάγραμμα. Κάποιες φορές, βέβαια, οι κινήσεις του παιδιού μπορεί να επισπεύσουν την επίσκεψη στον οφθαλμίατρο, εάν π.χ. τρίβει συνεχώς τα μάτια του, αν παραπονιέται συχνά για πονοκεφάλους, αν πλησιάζει πολύ σε ό,τι του τραβά το ενδιαφέρον, όπως στην τηλεόραση, ή κολλάει το πρόσωπο στο χαρτί που ζωγραφίζει, αν κοιτάζει υιοθετώντας μη φυσιολογικές στάσεις του κεφαλιού ή, τέλος, εάν κάνει διάφορα «τικ» ανοιγοκλείνοντας τα μάτια.
Ο οφθαλμολογικός έλεγχος του παιδιού περιλαμβάνει τον έλεγχο για αχρωματοψία /δυσχρωματοψία, για διαθλαστικές ανωμαλίες όπως είναι η μυωπία, η υπερμετρωπία ή ο αστιγματισμός αλλά και την εξακρίβωση τυχόν αμβλυωπίας, που είναι πιο γνωστή ως «τεμπέλικο μάτι». Ο ειδικός θα ελέγξει τη συνεργασία των δύο ματιών στην αντίληψη των οπτικών ερεθισμάτων για να διαγνώσει τυχόν πρόβλημα στραβισμού. Επίσης, στο πλαίσιο του τακτικού οφθαλμολογικού ελέγχου θα εξετάσει τη στερεοσκοπική όραση του παιδιού, δηλαδή την οπτική ικανότητα διαχωρισμού του βάθους.
…και στον οδοντίατρο
Αναγκαίος είναι και ο έλεγχος από τον οδοντίατρο. Εάν δεν έχει ήδη πραγματοποιηθεί, αυτή είναι η ευκαιρία για να υποβληθεί το παιδί σε έναν λεπτομερή έλεγχο για να προληφθεί η τερηδόνα που, δυστυχώς, καταστρέφει όχι μόνο τα μόνιμα αλλά και τα νεογιλά δόντια, να γίνει φθορίωση και να τεθεί από τον ειδικό το πλαίσιο φροντίδας των δοντιών του παιδιού.
