Επτά χρόνια μετά την κυκλοφορία του πρώτου εμβολίου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας το παραπάνω ερώτημα τίθεται με μεγάλη συχνότητα –και με μεγάλη αγωνία‒ από τους γονείς στους ειδικούς. Η αγωνία αλλά και η επιφύλαξη των Ελλήνων γονιών αποτυπώνεται καθαρά στη γλώσσα των αριθμών: παρότι το 82% γνωρίζουν πως υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του HPV και του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, μόνο το 35% έχουν εμβολιάσει την κόρη τους.

To Taλκ, με τη βοήθεια των ειδικών της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, απαντά σε καίρια ερωτήματα που σχετίζονται με το σκεύασμα ώστε να ξεδιαλύνει το ομιχλώδες τοπίο που ακόμη το καλύπτει.

1. Σε τι χρησιμεύει το εμβόλιο για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας; Πρόκειται για ένα εμβόλιο που προφυλάσσει από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV). Ο ιός HPV προκαλεί καλοήθη νοσήματα, όπως γεννητικά κονδυλώματα αλλά και πολλές μορφές καρκίνου, όπως του τραχήλου της μήτρας. Ο HPV είναι υπαίτιος και για άλλες λιγότερο συχνές μορφές καρκίνου στη γεννητική περιοχή (π.χ. στο αιδοίο, τον κόλπο, τον πρωκτό). Από τους 40 οροτύπους του ιού HPV έχει διαπιστωθεί ότι οι τύποι 6 και 11 συνδέονται σε ποσοστό 90% με τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων, ενώ οι τύποι 16 και 18 σχετίζονται σε ποσοστό 75% με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.
2.  Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας; Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο πιο διαδεδομένος ύστερα από εκείνον του μαστού. Επειδή δεν χαρακτηρίζεται από «θορυβώδη» συμπτώματα, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η καλύτερη θεραπεία του είναι η… πρόληψη. Σύμφωνα με μελέτες, περίπου 500.000 γυναίκες νοσούν κάθε χρόνο για πρώτη φορά και για περίπου τις μισές η νόσος θα αποβεί μοιραία.
3. Πώς μεταδίδεται ο ιός HPV; Μέσω της ολοκληρωμένης σεξουαλικής επαφής ή πιο σπάνια από την επαφή των γεννητικών περιοχών ή την επαφή χεριών-γεννητικού συστήματος. Εκτιμάται ότι τουλάχιστον το 80% των σεξουαλικώς ενεργών ατόμων θα προσβληθούν από τον ιό HPV κάποια στιγμή στη ζωή τους. Συνήθως η πρώτη επαφή με τον ιό συμβαίνει νωρίς στην εφηβική ή τη νεαρή ενήλικο ζωή, συνεπώς οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες είναι οι πιο ευαίσθητες ηλικιακές ομάδες.
4. Πότε πρέπει να γίνεται το εμβόλιο; Το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, στο οποίο έχει ενταχθεί και συνεπώς αποζημιώνεται το εμβόλιο, συστήνει να γίνεται σε έφηβες και νεαρές γυναίκες ηλικίας 12 έως 26 ετών. Ο εμβολιασμός θα πρέπει –ιδανικά‒ να γίνεται πριν από την έναρξη των σεξουαλικών επαφών, ώστε να αποκλειστεί κάθε έκθεση στον ιό πριν από τον εμβολιασμό και να εξασφαλιστεί η μεγαλύτερη δυνατή προστασία. Έτσι, οι ειδικοί συστήνουν ο εμβολιασμός να γίνεται στην αρχή της εφηβείας, μεταξύ 12 και 15 ετών, ηλικίες στις οποίες είναι καλύτερη και η αντισωματική απόκριση του οργανισμού στα εμβόλια, ενώ είναι λιγότερες και οι ανεπιθύμητες ενέργειες.
5. Το εμβόλιο προστατεύει όταν γίνεται σε μεγαλύτερη ηλικία; Η προστασία του εμβολίου δεν διαφοροποιείται ανάλογα με την ηλικία. Οι αυστηρές συστάσεις των ειδικών για την αναγκαιότητα του εμβολιασμού στην ηλικία των 12 αποβλέπουν στον στόχο της ευρύτερης εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού στη χώρα μας – η ικανή εμβολιαστική κάλυψη ή το τείχος ανοσίας είναι το ζητούμενο κάθε εμβολίου. Συνεπώς, ο εμβολιασμός πρέπει να γίνεται οπωσδήποτε σε όλες τις γυναίκες έως την ηλικία των 26 ετών και προαιρετικά στις μεγαλύτερες γυναίκες έως την ηλικία των 45 ετών.
6. Ποια εμβόλια κυκλοφορούν στη χώρα μας; Ποια εμβόλια κυκλοφορούν στη χώρα μας; Τα εμβόλια για τον HPV που κυκλοφορούν παγκοσμίως είναι δύο: το Gardasil της εταιρείας Merck και το Cervarix της εταιρείας GlaxoSmithKline. Και τα δύο προστατεύουν από τα επικίνδυνα στελέχη 16 και 18 του ιού HPV τα οποία ευθύνονται περίπου για το 70% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας. Το Gardasil προστατεύει επίσης από τη μόλυνση με τα στελέχη 6 και 11 του ιού HPV τα οποία προκαλούν το 90% των κονδυλωμάτων. Το τετραδύναμο (Gardasil) χορηγείται σε 3 δόσεις εντός έτους (οι δύο πρώτες ανά δύο μήνες και η τρίτη μετά από έξι μήνες). Το διδύναμο HPV εμβόλιο χορηγείται στους μήνες 0, 1 και 6, αλλά και στα δύο σκευάσματα το σχήμα των 3 δόσεων μπορεί να ολοκληρωθεί μέσα σε ένα χρόνο. Πάντως, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι δεν πρέπει να τίθεται δίλημμα για το ποιο από τα δύο υπάρχοντα εμβόλια θα χορηγηθεί, καθώς το σημαντικό είναι να γίνει ο εμβολιασμός στην κατάλληλη ηλικία και να θωρακίσει τον εφηβικό πληθυσμό.
7. Πόσο ασφαλές είναι το εμβόλιο; Ποιες είναι οι ανεπιθύμητες ενέργειες; Η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια των εμβολίων έναντι του HPV έχουν αναδειχθεί με πολύ ισχυρά δεδομένα από το κλινικό πρόγραμμα ανάπτυξης σε γυναίκες και άνδρες, με κριτήρια αποτελεσματικότητας που είχαν τεθεί από τον  WHO και τους Εγκριτικούς οργανισμούς Φαρμάκων  (FDA, EMA). Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι πονοκέφαλος, μυαλγίες, αίσθημα κόπωσης και αντιδράσεις στο σημείο της ένεσης, όπως κοκκίνισμα, πόνος και πρήξιμο. Λιγότερο συχνά μπορεί να παρατηρηθεί πυρετός, κνησμός ή δημιουργία μώλωπα στην περιοχή της ένεσης. Άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορεί να σχετίζονται με το εμβόλιο είναι εξαιρετικά σπάνιες και περιλαμβάνουν βρογχόσπασμο, κνίδωση, ναυτία ή εμετό, αλλεργικές αντιδράσεις, κεφαλαλγία, ζάλη. Σε κάθε περίπτωση οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι πρόκειται για εμβόλια που έχουν διανεμηθεί σε πάνω από 70 εκατομμύρια δόσεις παγκοσμίως και έχουν γίνει εκτεταμένες κλινικές μελέτες.
8. Υπάρχουν αντενδείξεις για τον εμβολιασμό; Η μόνη αντένδειξη είναι η υπερευαισθησία (αλλεργία) στη δραστική ουσία ή σε κάποιο από τα έκδοχα που περιλαμβάνει το εμβόλιο. Σε περιπτώσεις αλλεργικής αντίδρασης στη χορήγηση μιας δόσης του εμβολίου δεν θα πρέπει να συνεχίζεται ο εμβολιασμός.
9. Αν ένα κορίτσι δεν έχει σεξουαλική ζωή, γιατί να κάνει το εμβόλιο; Οι γονείς συχνά συνδέουν το εμβόλιο με την έναρξη σεξουαλικής δραστηριότητας των κοριτσιών τους και αδυνατούν να κατανοήσουν πώς το κοριτσάκι τους, των 12 ετών, μπορεί να χρειαστεί μια τέτοια προστασία. Είναι λάθος, όμως, επισημαίνουν οι ειδικοί, να θεωρείται από τους γονείς ότι το εμβόλιο αποτελεί διαβατήριο για έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Αντιθέτως, είναι σημαντικό να μη συσχετισθεί το εμβόλιο με την έναρξη της σεξουαλικής ζωής ή να θεωρηθεί πως δίνει το «πράσινο φως» για κάτι τέτοιο. Ο εμβολιασμός έναντι του HPV αποτελεί εμβόλιο ρουτίνας για τα κορίτσια ηλικίας 12-15 ετών για λόγους ανεξάρτητους με την επικείμενη ή όχι έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. 
10. Δεν αρκεί το τεστ ΠΑΠ για να προφυλαχθεί; Κατά τους επιστήμονες αποτελεί μια ατυχή παρανόηση ότι το τεστ Παπανικολάου είναι «ανταγωνιστική» μέθοδος για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.Η λοίμωξη από τον ιό HPV δεν μπορεί να αποφευχθεί με κανέναν άλλον τρόπο, παρά μόνο με τον εμβολιασμό. Προλαμβάνοντας τη λοίμωξη, το εμβόλιο παρέχει πρόληψη έναντι των νοσημάτων που προκαλούνται από τον ιό ΗPV και συνεπώς εμποδίζει την ανάπτυξη προκαρκινικών βλαβών και καρκίνου. Το τεστ ΠΑΠ λειτουργεί συμπληρωματικά, καθώς θα ανιχνεύσει πρώιμα βλάβες από τους πιο σπάνιους τύπους του ιού HPV, για τους οποίους το εμβόλιο δεν παρέχει απόλυτη προστασία. Συνεπώς, ούτε ο εμβολιασμός υποκαθιστά τον τακτικό έλεγχο ρουτίνας του τραχήλου της μήτρας ούτε το τεστ ΠΑΠ προφυλάσσει από τη λοίμωξη HPV.
11. Μπορεί να γίνει εμβολιασμός και μετά την έναρξη της σεξουαλικής ζωής; Η έναρξη των σεξουαλικών επαφών δεν αποτελεί αντένδειξη για τον εμβολιασμό. Ωστόσο, η προστασία που παρέχεται από τον εμβολιασμό ενδέχεται να είναι μειωμένη, επειδή η έφηβη μπορεί να έχει έρθει ήδη σε επαφή με κάποιο από τα στελέχη του ιού. Στην περίπτωση αυτήν ο εμβολιασμός θα της προσφέρει προστασία μόνο για τους υπόλοιπους τύπους.
12. Μπορεί το εμβόλιο να προκαλέσει μόλυνση από HPV; Το εμβόλιο περιέχει μόνο πρωτεΐνες της κάψας του ιού και όχι γενετικό υλικό (DNA). Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να προκαλέσει νόσο ούτε σε ήπια μορφή, όπως συμβαίνει με άλλα εμβόλια που περιέχουν εξασθενημένα στελέχη μικροβίων ή ιών.
13. Πρέπει να το κάνουν και τα αγόρια; Ο εμβολιασμός των αγοριών δεν γίνεται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, για λόγους κυρίως οικονομικούς, καθώς πρώτη προτεραιότητα αποτελεί ο εμβολιασμός των γυναικών. Σε μεγάλες όμως χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και ο Καναδάς, έχουν ξεκινήσει εμβολιαστικά προγράμματα σε αγόρια και άνδρες 12-21 ετών. Ο εμβολιασμός για τον ιό HPV θα προστατεύσει και τους εφήβους και νεαρούς άνδρες από τα γεννητικά κονδυλώματα αλλά και από ορισμένους σπάνιους τύπους καρκίνου του πέους και του πρωκτού. Επιπλέον, εμβολιάζοντας τα αγόρια προστατεύονται έμμεσα και οι ερωτικοί τους σύντροφοι που δεν έχουν εμβολιαστεί.