Όταν ακούμε τη λέξη «υγεία» αυτό που συνήθως έρχεται στο μυαλό μας είναι οι περιπτώσεις όπου πρέπει να αντιμετωπίσουμε μια ασθένεια (όχι κατ’ ανάγκη δύσκολη ή σοβαρή· ακόμα και μια εποχική ίωση ή μια γρίπη ή μια γαστρεντερίτιδα ή έναν πονόλαιμο). Στο παρόν κείμενο, εξετάζω την υγεία μέσα από το δίπολο υγεία–ασθένεια, σαν τις δύο όψεις ενός νομίσματος. Αυτό που δυστυχώς συνηθίζει η πλειονότητα των ανθρώπων είναι να αρχίζει να λαμβάνει υπόψη της την υγεία (σωματική, ψυχική, πνευματική), όταν αυτή χάνεται. Να ψάχνουμε, δηλαδή, πώς να την επαναφέρουμε, όταν αυτή έχει ήδη πληγεί.
Το δίπολο αυτό, υγεία–ασθένεια, με οδηγεί συνειρμικά στην κινεζική φιλοσοφία και πιο συγκεκριμένα στο Yin και στο Yang, στον έναν κύκλο που μέσα του υπάρχει η αντίθεση του άσπρου και του μαύρου, και σε όσα αυτός συμβολίζει. Αναζητώντας τον τελευταίο καιρό τα κομμάτια που συνθέτουν τις ανατολικές θρησκείες και φιλοσοφίες, έφτασα και στη φιλοσοφία Chi, αυτή δηλαδή που μιλάει για το Yin–Yang. Δε θα μπω σε ανάλυση. Όμως κρατάω κάτι που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ως προς τη στάση ζωής που υπάρχει μέσα στο σχήμα αυτό. Οι Κινέζοι πιστεύουν ότι η υγεία χάνεται όταν χαθεί κάτι από την ισορροπία που υπάρχει. Όταν, δηλαδή, υπάρξει μια υπερβολή ή μια έλλειψη σε αυτά που χρειάζεται το σώμα αλλά και το πνεύμα και η ψυχή.
Έρχομαι να συμφωνήσω με αυτά. Ο άνθρωπος είναι πράγματι μια ολότητα. Δεν είναι μόνο ύλη, μόνο σώμα. Είναι και κάτι άλλο. Αυτό το άλλο θεωρείται άυλο και λέγεται ψυχή ή πνεύμα. Γιατρός δεν είμαι για να γνωρίζω και να μπορώ να απαντήσω επιστημονικά σε αυτά! Όμως, ως απλός άνθρωπος μπορώ να επιβεβαιώσω ότι η υγεία υπάρχει όσο όλα αυτά λειτουργούν σωστά. Όσο δίνουμε–προσφέρουμε–τρέφουμε επαρκώς. Η έλλειψη φροντίδας (ακόμα κι αν η έλλειψη αυτή είναι μια «απλή» έλλειψη ύπνου) αμέσως φέρνει ως αποτέλεσμα μια δυσλειτουργία σωματική (π.χ. έναν πονοκέφαλο) ή/και πνευματική (π.χ. νεύρα ή έλλειψη υπομονής).
Συνεχίζω με άλλο ένα σημείο της φιλοσοφίας των Κινέζων: Οι Κινέζοι γιατροί αμείβονται όσο οι άνθρωποι έχουν υγεία. Όταν κάποιος ασθενεί τότε παύουν να παίρνουν χρήματα. Όταν το διάβασα αυτό, ένιωσα να δέχομαι μια γερή σφαλιάρα! Αναρωτήθηκα τι κάνω εγώ για τη δική μου (αλλά και για της οικογένειάς μου) την υγεία! Ναι, γιατρός δεν είμαι, όμως ως ενήλικος έχω τις στοιχειώδεις γνώσεις που χρειάζονται ώστε να ξέρω τι ωφελεί και τι επιβαρύνει την υγεία μου. Προσφέρω τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται το σώμα μου; Κοιμάμαι επαρκώς; Φροντίζω για την ψυχική και πνευματική μου υγεία; Ή με άλλα λόγια, τι κάνω ώστε να προλάβω το να αρρωστήσω; Τι κάνω ώστε να είμαι ένας άνθρωπος (εγώ και η οικογένειά μου) που λάμπει;
Φεύγω από τη φιλοσοφία, κρατώντας αυτά τα δύο σημεία ως μια στάση ζωής, πλέον, και ως την ευθύνη που έχω απέναντι στον εαυτό μου και σε αυτούς που φροντίζω. Η ζωή είναι όμορφη, αλλά και σκληρή ταυτόχρονα. Όσο αυτονόητη είναι η υγεία, άλλο τόσο μακριά είμαστε από τη συνειδητοποίηση της αξίας της. Μια συνειδητοποίηση που έρχεται όταν η υγεία χάνεται… Η ομορφιά της ζωής χρειάζεται και αποζητά απολαύσεις! Η ομορφιά της ζωής και η υγεία συχνά φέρνουν μια έπαρση παντοδυναμίας. Θα έλεγα ότι, ναι, πιστεύω σε μια -ας το πούμε- παντοδυναμία του ανθρώπου που, όμως, μπορεί ανά πάσα στιγμή να χαθεί και να γκρεμιστεί, αν δε φερθούμε με σεβασμό. Αυτή την παντοδυναμία του ανθρώπου θα την έβλεπα σαν ένα περπάτημα πάνω σε ένα σκοινί. Όση ικανότητα κι αν έχουμε να περπατάμε επάνω του, αν για μια στιγμή δεν προσέξουμε, η ικανότητα αυτή χάνεται και οι συνέπειες, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να είναι ολέθριες.
Κι στο σημείο αυτό ερχόμαστε στην ελληνική φιλοσοφία, στα λόγια του Αριστοτέλη περί μεσότητας. Η μεσότητα είναι όταν αυτό που γίνεται ή επιλέγω να κάνω δε βρίσκεται στα άκρα. Όπου τα άκρα είναι η υπερβολή ή η έλλειψη. Για τον Αριστοτέλη η μεσότητα είναι αρετή. Θα μπορούσα να πω ότι το θέμα της υγείας περιέχει μια ευχή που συχνά δίνω σε ανθρώπους που είναι καταπονημένοι (ψυχολογικά ή/και σωματικά). Τους λέω να προσέχουν τον εαυτό τους ως το πολυτιμότερο «πράγμα» που έχουν.
Όλοι δίνουμε ή θέλουμε να δίνουμε σε όσους αγαπάμε άνευ όρων! Πριν από αυτό, όμως, αναγκαία προϋπόθεση είναι η φροντίδα της δικής μας υγείας. Γιατί, αν αυτή χαθεί, τότε τίποτα από αυτά που δίνουμε δε θα μπορεί να είναι εφικτό και πραγματοποιήσιμο. Και η προσφορά σε άλλους είναι αυτό που μας πολλαπλασιάζει και μας γεμίζει, όταν πίσω της υπάρχει η φροντίδα και ο σεβασμός στον εαυτό μας – στην υγεία και στην ισορροπία του.
Η Μαριάννα Κουμαριανού είναι παιδαγωγός και συγγραφέας. Θα τη βρείτε στο mkoumarianos@gmail.com
