Στο μυαλό μου έρχονται κοριτσάκια που φοράνε ρούχα της μαμάς και παίζουν τις “κυρίες”. Κυρίες που έχουν βρεθεί για τσάι σε ένα σαλόνι και συζητάνε με το σεις και με το σας. Ταυτόχρονα έρχονται στο μυαλό μου πολλές εμπειρίες μου ως δασκάλας, με παιδιά μικρής ηλικίας, συνήθως πρωτάκια. Γονείς που προσπαθούν να δείξουν και να “διδάξουν” καλούς τρόπους συμπεριφοράς στα παιδιά τους. Τρόπους που ξεπερνούν το “παρακαλώ”, το “ευχαριστώ”, το “καλησπέρα”, το “συγγνώμη” κ.ο.κ. και πηγαίνουν σε μια ευρύτερη συμπεριφορά και εκφορά. Στο πλαίσιο αυτής εντάσσεται και ο πληθυντικός ευγενείας. Από την άλλη είναι τα αυθόρμητα παιδιά που δεν “πειθαρχούν” πάντα και που η λαχτάρα να εκφραστούν δεν σταματάει προκειμένου να βρουν τον κατάλληλο γραμματικοσυντακτικό τύπο.

Πριν από λίγο καιρό, μιλούσα με μια μαμά που με ρωτούσε γιατί ο γιος της (πρωτάκι κι αυτό!) δεν μπορούσε να μάθει να χρησιμοποιεί τον πληθυντικό και κυρίως τι θα μπορούσε η ίδια να κάνει γι’ αυτό ή αν κάνει κάτι λάθος. Εκτιμώ τις μαμάδες, όπως η συγκεκριμένη, που προβληματίζονται και αντί να ψάχνουν τι φταίει στο παιδί, ψάχνουν το πώς εκείνες σχετίζονται μαζί του και αν η συμπεριφορά του παιδιού είναι αποτέλεσμα ή αντίκτυπο δικών τους ενεργειών.

Ως παιδαγωγό, δε με απασχολεί κι ούτε απαιτώ τον πληθυντικό από τα μικρά παιδιά. Το θεωρώ κάτι δευτερεύον. Αυτό που θεωρώ σημαντικό (και αυτό που είπα και στη μαμά) είναι ο σεβασμός. Έχω συνεργαστεί με παιδιά που είχαν κατανοήσει και χρησιμοποιούσαν τον πληθυντικό και δεν είχα κανέναν σεβασμό ενώ άλλα, που δεν είχαν ιδέα τις είναι ο πληθυντικός ευγενείας (πέρα από το «Κυρία») και η στάση τους έδειχνε σεβασμό. Το επιχείρημα αυτό, όμως δεν αρκεί πάντα και παντού. Ο πληθυντικός ευγενείας είναι κάτι που είθισται και είναι θεμιτό ως μία εξωτερική ένδειξη σεβασμού. Στο γιατί ένα παιδί πρώτης δημοτικού δεν μπορεί να καταλάβει πώς να χρησιμοποιήσει τον πληθυντικό οφείλεται στον εξής λόγο:

Ο πληθυντικός για να δημιουργηθεί χρειάζεται τη χρήση αντωνυμιών και ρημάτων σε δεύτερο πληθυντικό (εσείς – σας). Ήδη, το συγκεκριμένο μέρος του λόγου είναι από τα πιο δυσνόητα, μαζί με τα επιρρήματα χρόνου (μπερδεύουν το πριν με το μετά, το αύριο με το χθες κ.ο.κ.). Τα δικά του γίνονται δικά σου, τα σας γίνονται μας ή τους… Και επίσης, στον ένα που απευθύνεται το παιδί πρέπει να φανούν πολλοί. Η σύμβαση αυτή μπερδεύει. Χάνεται το κυριολεκτικό νόημα σε κάτι που ούτως ή άλλως είναι δυσνόητο και μπερδευτικό. Ο συμβολικός λόγος δεν υπάρχει ακόμα. Οπότε πώς είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί;

Έτσι, και μετά από αυτά, η ουσία παραμένει ίδια: ένα παιδί αντί να μάθει τον τρόπο δημιουργίας και λειτουργίας του πληθυντικού ευγενείας, χρειάζεται πριν από όλα να μάθει να δείχνει σεβασμό και ευγένεια στους άλλους, οι γονείς να το “διδάσκουν” με το παράδειγμά τους, με τον σεβασμό που εκείνοι δείχνουν προς αυτό και τους άλλους ανθρώπους κι όταν, αναπτυξιακά θα είναι έτοιμο, θα μπορέσει να κατανοήσει και να εφαρμόσει κι εκείνο το σεις και το σας.

Η Μαριάννα Κουμαριανού είναι παιδαγωγός και συγγραφέας. Θα τη βρείτε στο mkoumarianos@gmail.com