Τα πρώτα χρόνια της σχολικής τους ζωής, τα παιδιά καλούνται να αποκτήσουν πολλές δεξιότητες και νέες γνώσεις σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Οι μαθητές του νηπιαγωγείου, στην πλειονότητά τους, ξέρουν να μετρούν έως το είκοσι, να αναπαριστούν του αριθμούς και ίσως και να γράφουν λέξεις με τρία ή τέσσερα γράμματα. Οι ίδιοι αυτοί μαθητές, αποφοιτώντας από την τρίτη δημοτικού, καλούνται, και πιθανόν έχουν καταφέρει, να γνωρίζουν και να εφαρμόζουν ένα μέρος των κανόνων της ορθογραφίας, να γράφουν μικρά κείμενα και να εκτελούν με επιτυχία τρεις από τις τέσσερις μαθηματικές πράξεις. Επιπλέον, ένας μαθητής μόλις 9 ετών επεξεργάζεται κείμενα, λογοτεχνικά και πληροφοριακά, ενώ έχει ήδη αποκτήσει αρκετές βασικές γνώσεις επιστημών, όπως η ιστορία, η γεωγραφία και η φυσική. Με μια γρήγορη ματιά, γίνεται αντιληπτό πως οι μικροί μαθητές έχουν πολλή δουλειά! Ευτυχώς, η φύση τους προίκισε με την επιθυμία για παιχνίδι, το πιο κατάλληλο εργαλείο για να ανακαλύψουν τον κόσμο.  

Αποτελεσματικό για μαθητές κάθε ηλικίας 
Οι εκπαιδευτικοί αναγνωρίζουν πως το παιχνίδι κατέχει έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στο δύσκολο έργο της μαθησιακής διαδικασίας. Πολύ συχνά, τα εκπαιδευτικά παιχνίδια αποτελούν την πιο ιδανική προσέγγιση, όχι μόνο για τους μαθητές που δυσκολεύονται, αλλά για όλους όσοι φοιτούν στην πρώτη και στη δεύτερη βαθμίδα της εκπαίδευσης. Εννοείται πως η πολυπλοκότητα και η φύση του παιχνιδιού διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία και προσαρμόζονται στις ανάγκες των παιδιών. Τα παιχνίδια βοηθούν τα παιδιά να εξασκήσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απαιτούνται για το σχολείο με έναν ιδιαίτερα αποτελεσματικό τρόπο. Όταν οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να καταπιαστούν με ένα σωστά σχεδιασμένο παιχνίδι, κατάλληλα ενταγμένο στη μαθησιακή διαδικασία, χαλαρώνουν και ταυτόχρονα συγκεντρώνονται. Το παιδί που είναι χαλαρό και ταυτόχρονα συγκεντρωμένο βρίσκεται στην ιδανική κατάσταση για να μάθει.
Δουλεύοντας με παιδιά καθημερινά, παρατηρώ ολοένα και περισσότερα στοιχεία που περιγράφουν την αποτελεσματικότητα του παιχνιδιού και την αναγκαιότητα μεγαλύτερης ένταξής του στη μαθησιακή διαδικασία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως κάθε παιχνίδι, ως μέσο εκπαίδευσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μία κανονική τάξη και να προσαρμόζεται ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες, τα ενδιαφέροντα αλλά και τις ικανότητες του κάθε μαθητή.

→Ο Πέτρος είναι μαθητής της πρώτης δημοτικού και δυσκολευόταν στα μαθηματικά. Είναι αρκετά κινητικός και βαριέται εύκολα. Τα φύλλα εργασίας τον άφηναν παγερά αδιάφορο… Όμως, όταν παίζαμε με τα ζάρια και συγκρίναμε τους αριθμούς, τους προσθέταμε, τους αφαιρούσαμε και κρατούσαμε το σκορ με τις νίκες και τις ήττες, άρχισε να δείχνει ενθουσιασμό, επιθυμία για μάθηση, αλλά και προσήλωση. Τα παιχνίδια με τα ζάρια «άλλαξαν μορφή» σε όλες του τις ασκήσεις και τα προβλήματα των φυλλαδίων. Ο Πέτρος δουλεύει πια μαθηματικές έννοιες με δική του πρωτοβουλία και ένα ιδιαίτερα θετικό συναίσθημα, στοιχεία τα οποία αναμφίβολα οδηγούν σε μία επιτυχημένη μαθησιακή διαδικασία.
→Η Μιχαέλα είναι μαθήτρια της τρίτης δημοτικού και δυσκολευόταν στην ανάγνωση. Ένιωθε πως διαφέρει αρκετά από τα υπόλοιπα παιδιά της τάξης και είχε απογοητευτεί. Το αρνητικό της συναίσθημα εκφραζόταν με αντίδραση και αποστροφή προς τη διαδικασία της ανάγνωσης. Όταν αρχίσαμε να κατασκευάζουμε μαζί παιχνίδια με ήχους και γράμματα, εξασκούνταν στην αντίληψη των ήχων των γραμμάτων με τρόπο διαφορετικό. Παίζαμε κρυφτό κρατώντας γράμματα, κυνήγι θησαυρού με συλλαβές και λέξεις, μπουγάδα λέξεων και πόσα άλλα…  Χωρίς να το αντιληφθεί, χαλάρωσε και, μέσα στο πλαίσιο του παιχνιδιού, προσπαθούσε να τα καταφέρει. Η Μιχαέλα κατακτούσε σταδιακά τη φωνολογική ενημερότητα και τον μηχανισμό της ανάγνωσης χωρίς να το συνειδητοποιεί. Τίποτα δεν της θύμιζε τη διαδικασία του «διαβάσματος του κειμένου» και την αμηχανία που αισθανόταν. Σταδιακά, καλλιέργησε τις προαπαιτούμενες δεξιότητες, αισθάνθηκε άνετα, ενεπλάκη ενεργά και βήμα το βήμα έφτασε στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Όσο καταλάβαινε πως τα κατάφερνε σε κάτι που στο παρελθόν τη δυσκόλευε τόσο πολύ, τόσο ήθελε να συμμετέχει σε καθήκοντα ανάγνωσης. Η Μιχαέλα, έξι μήνες μετά, δανειζόταν βιβλία και εξασκούνταν στην ανάγνωση μόνη της – ήθελε να τελειοποιήσει τον μηχανισμό!
→Η Χαρά είναι μαθήτρια του νηπιαγωγείου που ήθελε να μάθει να διαβάζει μόνη της τα βιβλία που τόσο αγαπούσε. Τα παιχνίδια ανάγνωσης, οι κάρτες, η μπουγάδα των γραμμάτων και των συλλαβών, οι σφραγίδες πατάτας, αλλά και οι κάρτες πρώτης ανάγνωσης της έδωσαν την ευχέρεια που αναζητούσε, να μπορεί να διαβάζει χωρίς να πρέπει να περιμένει κάποιον διαθέσιμο μεγάλο. Ταυτόχρονα, έχτισε από νωρίς μία καλή σχέση με τη μαθησιακή διαδικασία, καθώς αντιλαμβάνεται τη μάθηση ως ένα ενδιαφέρον και συναρπαστικό παιχνίδι.
→ Ο Σπύρος είναι μαθητής της δευτέρας δημοτικού και δυσκολευόταν πολύ να γράψει, να σχηματίσει τα γράμματα και να χωρίσει τις λέξεις. Η λεπτή και η αδρή του κίνηση χρειάζονταν βελτίωση, όπως και η φωνολογική επίγνωση των γραμμάτων και των συλλαβών. Τα παιχνίδια επιστρατεύτηκαν για άλλη μια φορά μαζί με υλικά όπως αλεύρι, ζάχαρη και λογιών λογιών ζυμάρια, καλούπια και σφραγίδες και πολλές κάρτες με γράμματα, ιστορίες και «κολλητούς φίλους». Και ο Σπύρος βελτιώθηκε αισθητά!

Μέσα από τα προαναφερθέντα παραδείγματα, αντιλαμβανόμαστε ότι τα παιχνίδια αποτελούν το φυσικό μέσο που βοηθά τα παιδιά να ανακαλύψουν τον κόσμο γύρω τους. Ταυτόχρονα, μπορούν να αποτελέσουν ένα σημείο συνάντησης των παιδιών και των γονέων τους. Τα παιδιά ανακουφίζονται όταν αισθάνονται πως οι γονείς τους είναι εκεί, διαθέσιμοι να τα ενισχύσουν και να τα υποστηρίξουν. Το παιχνίδι, λοιπόν, βοηθά τους φροντιστές να συμμετέχουν, χωρίς όμως να γίνονται «δάσκαλοι». Είναι… συμπαίκτες!

Συμμετέχοντας σε μία παιγνιώδη διαδικασία δείχνουμε στα παιδιά μέσα από το παράδειγμά μας πως ενδιαφερόμαστε, νοιαζόμαστε και συμμετέχουμε στην καθημερινότητά τους. Με λίγα λόγια, αποτελούμε παράδειγμα με τη στάση μας: τα υποστηρίζουμε, τα ενθαρρύνουμε, τα εμπνέουμε και τα διδάσκουμε. Τους δείχνουμε μέσα από έναν τρόπο οικείο πως η μάθηση είναι μία πορεία που απαιτεί προσπάθεια και συγκέντρωση, αλλά ταυτόχρονα είναι σαν ένα παιχνίδι δεξιοτήτων, στο οποίο βάζεις τα δυνατά σου για να κερδίσεις και κάθε μέρα βελτιώνεσαι! Μη χάνετε χρόνο, λοιπόν! Εντάξτε το παιχνίδι στην καθημερινότητα της οικογένειάς σας, αλλά και στη μαθησιακή διαδικασία!

Η Μαρία Κοκκινιώτη είναι εκπαιδευτικός–ειδική παιδαγωγός. Θα τη βρείτε στο Mindset: Fulfill the Potential.  Υποστήριξη Μαθητών και Γονέων, www.mindset.edu.gr