Το παιχνίδι έχει ως λέξη τα τρία πρώτα γράμματα κοινά με τα αντίστοιχα της λέξης  παιδί. Αυτό και μόνο δηλώνει πόσο στενά συνυφασμένο είναι το παιδί με το παιχνίδι. Το παιδί παίζει. Κάθε μικρό σε ηλικία ον παίζει. Το μικρό γατάκι παίζει με ένα κουβάρι ή με ένα ποντίκι, τα κουτάβια παίζουν μεταξύ τους, τα βρέφη με την φωνή τους, τα νήπια με κάποια κούκλα, οι έφηβοι με το playstation. Κάθε ηλικία έχει και το παιχνίδι της. Και τα Χριστούγεννα έχουν τα περισσότερα σε αριθμό παιχνίδια ως δώρα. Αυτό, όμως, σημαίνει και υπερβολή σε κατανάλωση, υπερβολή σε πλαστικό, υπερβολή γενικώς. Ίσως, όμως, αν δούμε τις πραγματικές ανάγκες ενός παιδιού ανά ηλικία, να μπορέσουμε να φανούμε και πιο συνετοί, έστω για πρώτη φορά, αυτά τα Χριστούγεννα.

3-6 μηνών                                       

Ένα μωρό 3 έως 6 μηνών μόλις που αρχίζει να ανοίγει τις παλάμες του και να κρατά για λίγα δευτερόλεπτα ένα αντικείμενο. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, πως κάτι παραπάνω από μια απλή κουδουνίστρα δεν είναι παρά περιττό. Το βρέφος σε αυτή τη φάση παίζει κυρίως με τις φωνούλες του, ακούει τον εαυτό του και χαίρεται να ακούει τους γονείς του. Καθώς μεγαλώνει αρχίζει και στέκεται είτε μπρούμυτα είτε και για λίγη ώρα καθιστό. Έτσι το παιχνίδι από τους γονείς θα μπορούσε να είναι η τοποθέτηση του σε αυτές τις θέσεις, ώστε να προσπαθήσει το μικρό να φτάσει την κουδουνίστρα, βάζοντας τον εγκέφαλό του σε λειτουργία “πώς θα μπορούσε να κινηθεί το σώμα μου”, γεγονός που θα το βοηθήσει να μάθει να μπουσουλάει. Ας μην ξεχνάμε πως το μπουσούλημα είναι ένα κινητικό ορόσημο αρκετά χρήσιμο για τη μετέπειτα ψυχοκινητική του εξέλιξη.

6-12 μηνών 

Στο 2ο εξάμηνο της ζωής τους, καλό παιχνίδι  για τα μωράκια είναι ένα χαλάκι δραστηριοτήτων ή ένα γυμναστήριο με κρεμαστά, διάφορα χρωματιστά κουκλάκια και κρίκους. Πάλι ο στόχος να τα φτάσουν είναι παιχνίδι για εκείνα και γυμναστική για τον νου και το σώμα τους. Να προσθέσω, μάλιστα, ακόμη ένα απλό παιχνίδι το οποίο σχετίζεται με την κινητική τους ηλικία. Είναι ο έρωτας με τα ταμπελάκια στις μπλούζες, τις οποίες σκαλίζουν δεξιά αριστερά, μια τώρα ωριμάζει και η λεπτή σύλληψη με δείκτη-αντίχειρα.

1-2 ετών

Μετά τον πρώτο χρόνο ζωής, τα παιχνίδια παραμένουν απλά. Ένα κουτάκι που μέσα θα βάζουν και θα βγάζουν μπαλίτσες ή ένα πιανάκι ή κάποιο ταμπλό με κουμπάκια που θα πατιούνται και θα πετάγονται φατσούλες αποτελούν ό,τι καλύτερο για τα μωρά μας, που χαίρονται με τη δράση-αποτέλεσμα. Μη σας φανεί περίεργο αν παίζουν όλη την ώρα με το μπρελόκ σας ή με το τηλεχειριστήριο, ενώ εσείς έχετε ξοδέψει χρήματα για κάτι μεγάλο και φαντεζί. Το παιδί σ’ αυτή την ηλικία αντιγράφει τους γονείς του και επίσης χαίρεται πολύ με την επανάληψη, γι’ αυτό και μανιωδώς βγάζει και βάζει διάφορα πράγματα μέσα σε κουτιά. Μέχρι να αρχίσει να περπατά καλά, μπορείτε να του δώσετε ένα σκαμπό ή ένα χαμηλό τραπεζάκι ώστε να το φέρνει γύρω γύρω, αλλά ΠΟΤΕ μη βάλετε στο σπίτι σας το πιο κλασικό δώρο των παππούδων και των γιαγιάδων, την περπατούρα. Το τροχήλατο αυτό, στο οποίο μπαίνει μέσα το νήπιο και τσουλάει σαν τηλεκατευθυνόμενο ρομποτάκι, δεν το βοηθά να περπατήσει ούτε πιο γρήγορα ούτε πιο σωστά, ενώ μόνο ατυχήματα μπορεί να φέρει. Στην ηλικία αυτή αρχίζει για τα μωρά και το συμβολικό παιχνίδι ή αλλιώς το παιχνίδι προσποίησης, ότι για παράδειγμα ταΐζουν ένα άλλο μωρό, ότι φροντίζουν ένα γατάκι και άλλα τέτοια, που και τη φαντασία ασκούν και την ενσυναίσθηση (που είναι και πολύ της μόδας τελευταία).

2-3 ετών

Μετά τα δύο χρόνια, στο παιχνίδι μπαίνει η μπάλα μπαίνει. Μπάλα που το παιδί μόνο κλωτσάει, γιατί για την ώρα είναι δύσκολο να την πιάσει στον αέρα. Όμως και ένα πατίνι ή ένα ποδηλατάκι ισορροπίας που θα το σέρνει με τα πόδια είναι μια ωραία επιλογή. Τα τρίκυκλα με το ραβδί από πίσω, που τα σέρνουν οι γονείς, είναι απλά μια καλή επιλογή για τη βόλτα στη… λαϊκή της γειτονιάς και κανένα όφελος δεν έχουν για το παιδί. Στα δίχρονα αρχίζουν να αρέσουν και τα τουβλάκια τύπου Lego ή Duplo, ή οι πάγκοι με τα εργαλεία και τα κουζινικά, Μπορείτε να τους δώσετε και κάποια δικά σας, όπως κουτάλες και κατσαρόλες που δε χρησιμοποιείτε πια.

3-5 ετών  

Καθώς μεγαλώνει το νήπιο, τα παζλ, αρχικά με δυο ή τέσσερα κομμάτια, και έπειτα έως και 36 ή ακόμα και 48 κομμάτια, παραμένουν κλασική αξία στο παιχνίδι. Τα τελευταία χρόνια θραύση κάνουν και οι στολές, πριγκιπικές για τα θήλεα και ποδοσφαιρικές για τα άρρενα. Είναι από τις περιπτώσεις που πιάνουν τα λεφτά τόπο, μια και πλέον τα μικρά παιδιά παίζουν με αυτές όλον το χρόνο και όχι μόνο τις Απόκριες. Εννοείται πως οι πλαστελίνες και τα είδη ζωγραφικής, πινέλα, κηρομπογιές και χρώματα για τα δάκτυλα, είναι κατάλληλα για όλο το φάσμα της νηπιακής περιόδου. Τέλος, μια καλή επιλογή είναι και τα παιχνίδια μνήμης με κάρτες, τα οποία μπορείτε να φτιάξετε ακόμη κι εσείς.

5-8 ετών

Φτάνοντας στα πέντε χρόνια και λίγο αργότερα, στην αρχή του δημοτικού, ξεκινά και το επιτραπέζιο παιχνίδι να έχει τη δική του θέση στη ζωή του παιδιού, που πλέον μπορεί να περιμένει τη σειρά του και να υπακούει σε κανόνες. Και εδώ υπάρχουν πολλές καλές επιλογές πλέον, με ποιότητα και αισθητική.

Από 8 ετών (ίσως και νωρίτερα)

Κάποια στιγμή, όμως, φτάνουμε και στη λατρεία της οθόνης. Τα παιδιά του δημοτικού αρχίζουν και ζητούν τάμπλετ, videogames και αξεσουάρ σχετικά με οθόνες. Μπορεί να είναι απλά ακουστικά για να ακούσουν μουσική από κάποιο mp3 stickάκι, ή μπορεί να είναι ακόμα και κονσόλες Wii. Τι να πω εγώ τώρα για όλα αυτά; Κανείς δεν μπορεί εύκολα να πει κάτι, αφού το ηλεκτρονικό παιχνίδι είναι πολύ καινούργια υπόθεση για το ανθρώπινο είδος. Οι πρώτες ενδείξεις, βέβαια, μόνο ενθαρρυντικές δεν είναι. Τενοντίτιδες, πονοκέφαλοι, παχυσαρκία, ευερεθιστότητα, εξάρτηση και βέβαια συχνά είσοδος σε αμφιβόλου ποιότητας διαδικτυακές γωνιές. Θα έλεγα πως το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι απλά να καθυστερήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο μπορούμε τη χρήση αυτών. Η ζωή δεν είναι στις οθόνες και στα likes. Το ξέρουμε καλά. Τα έχουμε πει πολλές φορές. Και το διαδικτυακό παιχνίδι μόνο αθώο δεν καταλήγει να είναι.

Από τα παραπάνω καταλαβαίνετε πως όσο πιο μικρά είναι τα παιδιά τόσο πιο λίγα και απλά πρέπει να είναι τα παιχνίδια τους. Οι αναπτυξιολόγοι λένε χαρακτηριστικά «να είναι όσα χωράει το δωμάτιο και λίγο λιγότερα». Άρα μην ξοδεύετε χρήμα άσκοπο. Ξοδέψτε απλά χρόνο μαζί τους. Όσο πιο μεγάλα είναι τα παιδιά τόσο πιο αληθινά πρέπει να είναι τα παιχνίδια τους. Τα μικρά έχουν ανάγκη από τη φαντασία, αλλά τα μεγάλα που σε λίγο καιρό θα ανοίξουν τα φτερά τους μακριά σας, έχουν ανάγκη από την πραγματικότητα. Η πραγματικότητα, όμως, δε βρίσκεται στις οθόνες κάποιων υγρών κρυστάλλων. Η πραγματικότητα είναι σε μεγάλο βαθμό η προσοχή που τους δίνουμε και οι απαντήσεις στα ερωτήματα τους.

Με απλά λόγια, ανακεφαλαιώνοντας, μέχρι τα τρία έτη τα παιχνίδια που πρέπει να κάνουμε δώρο στα παιδιά είναι απλά και δεν αξίζουν παραπάνω από 50 ευρώ όλα μαζί. Έπειτα, το παιδί μεγαλώνει και σίγουρα όλα γίνονται πιο σύνθετα, όπως σύνθετο γίνεται και το παιχνίδι. Περισσότερες οι επιλογές, περισσότερο το μπάτζετ. Για μια φορά όμως ας κάνουμε την ανατροπή: Ας τους προσφέρουμε λιγότερο πλαστικό και περισσότερη πλαστικότητα στον εγκέφαλο. Κι αυτή τη χτίζουμε μόνο με ενασχόληση μαζί τους. Από τις διαφημίσεις των παιχνιδιών αυτό που συνήθως λείπει είναι η επισήμανση ότι δεν παίζονται μόνα τους! Το κάθε παιδί θέλει παιχνίδι για να το παίξει, όχι όμως μόνο του, αλλά με εμάς που του το δωρίζουμε. Γενικά, κάντε στα παιδιά δώρο χρόνο. Γονείς, θείοι και θείες, νονοί και νονές, παππούδες και γιαγιάδες, κάντε δώρο το παίξιμο και όχι μόνο το παιχνίδι ή ακόμη την ανάγνωση ενός βιβλίου ή μια βόλτα. Γενικά δωρίστε τους χρόνο επαφής! Καλό χρόνο σε όλους μας!

Ο Ιορδάνης Παπαδόπουλος MD, PhD, είναι Επιμελητής Β΄ Παιδιατρικής ΓΝ Σύρου, iordanispapado@hotmail.com, Facebook: μικρο σονοκομειο.