Φέτος τον Οκτώβριο, οι Εκδόσεις Πατάκη εγκαινίασαν τον #ΟΚΤΩβρη– Μήνα πρώτης ανάγνωσης, προσφέροντας στα παιδιά των μικρών τάξεων του δημοτικού την ευκαιρία να εμπλουτίσουν την προσωπική τους βιβλιοθήκη. Πώς; Δίνοντάς τους τη δυνατότητα να προμηθευτούν ΟΚΤΩ ιδανικές συλλογές με βιβλία της πολυβραβευμένης λογοτεχνικής σειράς Χωρίς Σωσίβιο από τους σημαντικότερους Έλληνες συγγραφείς! Οι μικροί αναγνώστες μπορούν να αναζητήσουν στα βιβλιοπωλεία τις μπλε πάνινες τσάντες και να διαλέξουν τη μίνι βιβλιοθήκη που τους ταιριάζει.
Με αφορμή την πανέξυπνη αυτή ιδέα που μάλιστα συμπίπτει και με τα δικά μας όγδοα γενέθλια, το Τaλκ έκανε… ΟΚΤΩ ερωτήσεις στην Έλενα Πατάκη, εκδότρια, και στη Βασιλική Νίκα, διευθύντρια και επιμελήτρια της σειράς “Χωρίς Σωσίβιο” για να ενημερώσει γονείς και παιδιά για την εξαιρετική αυτή πρωτοβουλία.
- Πώς εμπνευστήκατε τη νέα σας καμπάνια #ΟΚΤΩβρης – Μήνας πρώτης ανάγνωσης;
ΕΠ: Από καιρό αναζητούσαμε με τη Βασιλική Νίκα έναν διαφορετικό τρόπο να παρουσιάσουμε την κοινή μας δουλειά των τελευταίων 15 χρόνων. Για εμάς οι μικροί αναγνώστες είναι πολύ σημαντική προτεραιότητα πάντα. Έτσι, όταν ένα πρωί η δαιμόνια διαφημίστρια-συγγραφέας Κατερίνα Κρις μού παρουσίασε την ιδέα της για τον εορτασμό του BOOKtober στα ελληνικά, της είπα αμέσως ότι η καμπάνια είναι τέλεια, αρκεί να προσθέσει τη λέξη «πρώτης» πριν από τη λέξη «ανάγνωσης». Από φέτος, λοιπόν, καθιερώνουμε και… κατοχυρώνουμε τον #ΟΚΤΩβρη-Μήνα πρώτης ανάγνωσης και κάθε χρόνο θα σας εκπλήσσουμε με κάτι καινούριο.
- Αναφέρετέ μας ενδεικτικά ορισμένα βιβλία και ορισμένους συγγραφείς που θα βρούμε μέσα στις πανέμορφες μπλε πάνινες τσάντες σας. Πώς διαχωρίστηκαν οι ΟΚΤΩ βιβλιοθήκες;
ΕΠ: Τα κείμενα υπογράφουν 31 διαφορετικοί συγγραφείς, από τους πιο γνωστούς και αγαπημένους, όπως η Ζωρζ Σαρή και η Αγγελική Βαρελλά, που έχουν από ένα βιβλίο, μέχρι συγγραφείς που κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση στην παιδική λογοτεχνία.
ΒΝ: Στη σειρά θα βρείτε βιβλία με λογοτεχνικούς ήρωες που αγαπήθηκαν πολύ (ο Βιβλιοπόντικας, ο Πέτρος, η Έλλη, ο Περπερούα). Φροντίσαμε σε κάθε μίνι βιβλιοθήκη να δώσουμε σε όλα τα παιδιά την ευκαιρία να γνωρίσουν τους ήρωες αυτούς και, παράλληλα, να υπάρχουν βιβλία για όλους τους τύπους αναγνώστη. Ευχή μας είναι τα παιδιά να ανακαλύψουν μέσα στις μίνι βιβλιοθήκες τους δικούς τους αγαπημένους συγγραφείς που θα τους συντροφέψουν και αργότερα στη ζωή τους.
- Χωρίς Σωσίβιο. Πότε ξεκίνησε η σειρά, πώς εξελίχθηκε και σε ποια παιδιά απευθύνεται;
ΒΝ: Τα πρώτα βιβλία της σειράς κυκλοφόρησαν τον Απρίλιο του 2004. Ωστόσο η ιδέα είχε γεννηθεί ένα δύο χρόνια πριν, με αφορμή τη διαπίστωση ότι στην ελληνική αγορά δεν υπήρχαν λογοτεχνικά βιβλία που να απευθύνονται σε αναγνώστες που μόλις αρχίζουν να κατακτούν τον μηχανισμό της ανάγνωσης και, επομένως, που να μπορούν να διαβάζουν μόνοι τους. Είχαμε πολλά και ωραία εικονογραφημένα βιβλία με αρκετό όμως κείμενο, με προβληματικές –για την πρώτη ανάγνωση– γραμματοσειρές και γενικότερα ο σχεδιασμός τους δεν είχε λάβει υπόψη του τις ανάγκες των παιδιών της Α΄ ή της Β΄ Δημοτικού. Έτσι τα παιδιά ήθελαν πάντα έναν μεγάλο ως διαμεσολαβητή ανάγνωσης για να τα βοηθήσει και να καταλάβουν την πλοκή μιας ιστορίας και να διαβάσουν το κείμενο. Σκεφτήκαμε λοιπόν ότι θα μπορούσαμε να σχεδιάσουμε μία σειρά που να βοηθάει τα παιδιά να πετάξουν τα σωσίβια και να κολυμπήσουν με ασφάλεια στα νερά της λογοτεχνίας. Την εποχή εκείνη ήμασταν τυχεροί γιατί είχαμε στα χέρια μας ήδη μερικά μικρά σε έκταση κείμενα, γραμμένα από σημαντικούς Έλληνες συγγραφείς, και με αυτά ξεκινήσαμε, αφού πρώτα επεξεργαστήκαμε τις εκδοτικές προδιαγραφές.
ΕΠ: Να προσθέσω ότι, σε αντίθεση με τις αγγλόφωνες μεθόδους πρώτης ανάγνωσης, που είχαμε μελετήσει εκτενώς, θέλαμε να προσφέρουμε ως πρώτα αναγνώσματα κείμενα λογοτεχνικά που θα καλλιεργούσαν από την πρώτη σχολική ηλικία την αισθητική των μικρών αναγνωστών.
- Πώς μπορούμε εμείς οι γονείς να βοηθήσουμε το παιδί να ξεκινήσει να διαβάζει μόνο του;
ΒΝ: Πολύ εύκολα! Αν το παιδί βλέπει τους γονείς του να διαβάζουν, το πιθανότερο είναι να τους μιμηθεί, από πολύ μικρό μάλιστα. Επίσης, αν είμαστε προσεκτικοί στο ποια βιβλία αγοράζουμε με τον ίδιο τρόπο που είμαστε προσεκτικοί στο τι επιλέγουμε για να βάλουμε στο οικογενειακό τραπέζι, είναι σίγουρο ότι τα παιδιά θα συναντήσουν το βιβλίο που θα τους αλλάξει τη ζωή. Και δεν έχει τόση σημασία ποιο βιβλίο θα είναι αυτό –αν είναι ελληνικό ή ξένο, μεγάλο ή μικρό, εικονογραφημένο ή μη–, σημασία έχει να είναι ένα καλογραμμένο και φροντισμένο βιβλίο.
ΕΠ: Ένα παιδί που ξεκινάει με κόπο να διαβάσει μόνο του πρέπει στο τέλος να νιώσει μια μεγάλη ικανοποίηση. Αυτό για μας μεταφράζεται στο ότι μπορεί να κερδίσει έναν νέο φίλο, έναν λογοτεχνικό ήρωα, να μεγεθύνει τη ζωή του ξαναζώντας γνώριμες καταστάσεις με μία δόση φαντασίας ή περιπέτειας, ή να ταξιδέψει σε μέρη άγνωστα και να γνωρίσει νέους κόσμους από την ασφάλεια του δωματίου του.
- Παρατηρείται το φαινόμενο, ακριβώς στην κρίσιμη ηλικία που ο γονιός σταματά τη δυνατή ανάγνωση και το παιδί (θεωρητικά) αρχίζει την κατά μόνας ανάγνωση, εκείνο να μειώνει κατά πολύ τον αριθμό των βιβλίων που διαβάζει ή ακόμα και να σταματάει εντελώς το εξωσχολικό διάβασμα. Εκεί; Τι κάνει ο γονιός;
ΒΝ: Αυτό συμβαίνει τις περισσότερες φορές γιατί γίνεται μία βίαιη αποκοπή, ένας βίαιος απογαλακτισμός που δεν τον αντέχουν όλα τα παιδιά. Εγώ προτείνω στους γονείς που βλέπουν ότι τα παιδιά αρχίζουν να κατακτούν τον μηχανισμό ανάγνωσης να αρχίζουν με «ζευγάρια ανάγνωσης». Δηλαδή διαβάζουμε ένα βιβλίο λίγο εσύ και λίγο εγώ. Αυτό το βιβλίο, όμως, θα πρέπει να είναι τέτοιο που να μη φοβίζει με τον όγκο του, να έχει κείμενα στα οποία το παιδί μπορεί να βρει σημεία ταύτισης και να δημιουργεί συνθήκες αναγνωστικής ασφάλειας. Αν ένα παιδί στις πρώτες προσπάθειες ανάγνωσης συναντήσει μια τεράστια πρόταση, μια γραμματοσειρά που δεν αντιστοιχεί σε αυτό που έμαθε στο σχολείο, ένα κείμενο βαρετό, τότε θα αποθαρρυνθεί και θα συνδέσει την ανάγνωση με κάτι καθόλου απολαυστικό. Άρα, οι γονείς στο σπίτι δημιουργούν συνθήκες που ευνοούν την ανάγνωση (ηρεμία, υπομονή μέχρι να ολοκληρώσει το παιδί την πρόταση, ανοχή στα λάθη κ.τ.λ.), έχουν στη διάθεση του παιδιού πολλά και καλά βιβλία και γίνονται το παράδειγμα με το να αφιερώνουν χρόνο και οι ίδιοι στην ανάγνωση.
- Κατά τη γνώμη σας, το δημοτικό σχολείο στην Ελλάδα ενισχύει τη φιλαναγνωσία ή αντίθετα «τρομάζει» τα παιδιά και τα σπρώχνει μακριά από τα βιβλία;
ΒΝ: Το δημοτικό σχολείο στην Ελλάδα –ευτυχώς ή δυστυχώς– δεν είναι ένα, δηλαδή κάτι ενιαίο! Υπάρχουν δάσκαλοι (όχι σχολεία) που αγαπούν οι ίδιοι τη λογοτεχνία και μυούν τους μαθητές τους σε αυτή. Δυστυχώς, η ώρα της φιλαναγνωσίας που ίσχυσε για λίγα χρόνια και παράλληλα με τα προγράμματα επιμόρφωσης έστρεψε το ενδιαφέρον στην ανάγνωση και στη λογοτεχνία δεν υπάρχει πια. Όπως δεν υπήρξε ποτέ, παράλληλα, η υποχρέωση να διαβάζουν οι μαθητές κάποια σημαντικά βιβλία πριν τελειώσουν την υποχρεωτική εκπαίδευση (όπως υπάρχει σε άλλα κράτη της Ευρώπης). Θα έλεγα, όμως, ότι υπάρχουν ακόμη δάσκαλοι με αγάπη για τη δουλειά τους και την ανάγνωση, που ξεπερνούν τα εμπόδια και δημιουργούν βιβλιοθήκες, κάνουν δράσεις και δημιουργούν αναγνώστες. Τα τελευταία δύο χρόνια γίνεται μία προσπάθεια από το Υπουργείο Παιδείας για τη δημιουργία Δικτύου Σχολικών Βιβλιοθηκών, αλλά ο σχεδιασμός της είναι προβληματικός, αφού δεν προβλέπει ούτε βιβλιοθηκονόμο ούτε έναν υπεύθυνο λειτουργίας με πλήρη απασχόληση.
- Οι νέες τεχνολογίες έχουν εγκατασταθεί για τα καλά στην καθημερινότητα των μικρών μαθητών, ακόμα και των πολύ μικρών. Με ποιους τρόπους μπορεί να τις ανταγωνιστεί το βιβλίο;
ΒΝ: Το βιβλίο, ως αντικείμενο, δεν μπορεί να γίνει τόσο ελκυστικό, όσο ένα τάμπλετ. Κατά τη γνώμη μου, αν μιλήσουμε για ανταγωνισμό, τότε το βιβλίο θα χάσει. Το βιβλίο μπορεί να υπάρξει δίπλα στη νέα τεχνολογία, γιατί δίνει την ευκαιρία στο παιδί να ακολουθήσει διαφορετικά μονοπάτια σκέψης. Συνεχίζουμε να μαθαίνουμε να κάνουμε πρόσθεση και αφαίρεση ακόμη και αν υπάρχουν τα κομπιουτεράκια, ακόμη και αν τα χρησιμοποιούμε συχνά. Αν ένα παιδί δεν αγγίξει ποτέ βιβλίο, αν δεν διαβάσει ποτέ μια απολαυστική ιστορία από την αρχή μέχρι το τέλος, αν δεν κλείσει τα μάτια για να φανταστεί τον τόπο που εξελίσσεται ένα γεγονός, τότε ναι, δε θα ξέρει τι έχασε. «Μέτρον άριστον» είναι η απάντηση μάλλον…
ΕΠ: Με τη συνειδητοποίηση από τους γονείς της ανάγκης να βρίσκουν αργό χρόνο μέσα στο φορτωμένο πρόγραμμα των παιδιών τους. Για ανάγνωση, για συζήτηση, για ρεαλιστικές και φανταστικές αφηγήσεις, για ονειροπόληση.
- Με το χέρι στην καρδιά και αυθόρμητα, παρακαλώ, ποιο είναι το πιο αγαπημένο σας βιβλίο της σειράς Χωρίς Σωσίβιο;
Η απάντηση είναι κοινή και εύκολη, γιατί επανερχόμαστε συχνά σε αυτά. Είναι δύο και είναι τα δυο πρώτα βιβλία της σειράς, το Ποιος είναι ο αρχηγός; της Μαρίας Παπαγιάννη και Ο Βιβλιοπόντικας του Βαγγέλη Ηλιόπουλου. Ήταν κείμενα που είχαμε ήδη στα χέρια μας υπό έκδοση. Σε μια συζήτηση, σχεδόν ταυτόχρονα, είπαμε η μία στην άλλη ενθουσιασμένες πως βρέθηκαν οι πιο κατάλληλες ιστορίες για τη σειρά που από καιρό σχεδιάζαμε.
