Είναι Δεκέμβριος και τριγύρω όλα μυρίζουν κανέλα, κουραμπιέδες και μελομακάρονα. Χριστουγεννιάτικες μελωδίες προμηνύουν την έλευση των γιορτών και ο Αϊ-Βασίλης ετοιμάζει τα δώρα για κάθε παιδάκι, που ανυπομονεί να ξυπνήσει το πρωί της Πρωτοχρονιάς και να βρει κάτω από το δέντρο του σπιτιού του το δώρο που έχει ονειρευτεί! Ωστόσο, υπάρχουν και κάποια παιδιά που έχουν πλέον δύο σπίτια, δύο χριστουγεννιάτικα δέντρα και φυσικά αρκετές ψυχοσυναισθηματικές αλλά και διαδικαστικές προκλήσεις να διαχειριστούν μαζί με τους γονείς τους. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε μια διαζευγμένη οικογένεια.
Γιορτινά συναισθήματα έπειτα από ένα διαζύγιο
Είναι αλήθεια ότι πάντοτε οι ημέρες των γιορτών υπογραμμίζουν ή και μεγεθύνουν τα συναισθήματά μας. Ίσως ευθύνεται αυτή η καταναγκαστική χαρά που σχεδόν μας επιβάλλουν τα Χριστούγεννα, ίσως φταίνε οι στολισμένοι δρόμοι και οι βιτρίνες με τα λαμπιόνια που αναβοσβήνουν όλο ενθουσιασμό, ζητώντας μας να ενθουσιαστούμε και εμείς. Είναι βέβαιο πάντως πως ό,τι κι αν νιώθουμε διογκώνεται κατά την περίοδο των γιορτών. Αν λοιπόν αισθανόμαστε θλίψη, άγχος, αγωνία, θυμό, απογοήτευση ή ανησυχία, τις ημέρες των γιορτών πιθανότατα να βιώσουμε πιο έντονα τα συναισθήματα αυτά. Φυσικά, το ίδιο ισχύει και για τη χαρά, την ευφορία, την αγαλλίαση, την ηρεμία και την ευτυχία.
Πώς, όμως, βιώνουν γονείς και παιδιά τις γιορτές των Χριστουγέννων σε μια διαζευγμένη οικογένεια; Θα έλεγα πως οι γιορτινές ημέρες καθρεφτίζουν τη σχέση που έχουν κατορθώσει να χτίσουν οι διαζευγμένοι γονείς, τις νέες δυναμικές της οικογένειας. Επικοινωνούν με θυμό; Λειτουργούν ανταγωνιστικά; Τα παιδιά χρησιμοποιούνται, συχνά ασυνείδητα, ως εργαλεία; Υπάρχει επιθετικότητα ή και ανάγκη για τιμωρία; Τότε οι ημέρες των γιορτών θα είναι, δυστυχώς, διαδοχικές μάχες επικράτησης, ένα παιχνίδι δύναμης που θα τους αφήσει όλους εξουθενωμένους, βαθύτατα μόνους και πληγωμένους.
Αν, πάλι, οι διαζευγμένοι γονείς έχουν κατορθώσει να «μεταβολίσουν» τα δύσκολα, συχνά επιθετικά συναισθήματά τους, αν προτεραιότητά τους είναι το παιδί και οι δικές του συναισθηματικές ανάγκες έναντι του «εγώ», που συχνά μας ρουφά σαν δίνη, τότε οι γιορτές μπορούν να αφήσουν ένα πολύ όμορφο και αισιόδοξο αποτύπωμα.
Ψυχικές πιέσεις
Οι πιο συχνές συναισθηματικές προκλήσεις που παρατηρώ τις ημέρες των γιορτών στις διαζευγμένες οικογένειες είναι η μοναξιά, η αποξένωση του γονιού από το παιδί, αλλά και η ενοχή του παιδιού «για τον γονιό που χαιρετάει και αφήνει πίσω μόνο», καθώς επίσης οι απουσίες από τα οικογενειακά τραπέζια στα δύο σπίτια και η δυσκολία που περικλείει η φράση «Μα γιατί δεν μπορούμε να είμαστε όλοι μαζί;» Οι ψυχικές πιέσεις υπάρχουν και είναι βέβαιο πως είναι πολύ πιο έντονες τα πρώτα Χριστούγεννα μετά το διαζύγιο, όταν όλα είναι διαφορετικά, όταν κάθε ημέρα τελειώνει με μια απώλεια, μια απουσία και συχνά μια δυσκολία.
Και η αγάπη… σε ποιο σπίτι μένει;
Ως θεραπεύτρια, διαπιστώνω καθημερινά πως για τους μονογονείς, όπως βέβαια και για κάθε γονιό, η σπουδαιότερη κατάκτηση είναι η ικανότητα να υποστηρίζουν το παιδί τους, να διευκολύνουν τις ψυχικές του διεργασίες, να το βοηθούν να αποδεχθεί τη νέα οικογενειακή συνθήκη και να επεξεργαστεί τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Το πρώτο μου παιδικό βιβλίο Και η αγάπη… σε ποιο σπίτι μένει; δείχνει αυτό ακριβώς το μονοπάτι για γονείς και παιδιά. Το μονοπάτι της σύνδεσης, της συναισθηματικής επικοινωνίας, της ενσυναίσθησης. Μέσα από το παραμύθι μαθαίνουμε να χτίζουμε ακλόνητα καταφύγια αγάπης, ενώ παράλληλα παραμένουμε πάντα ενωμένοι με τη φωτεινή κλωστή της αγάπης, όσο μακριά και αν μένουμε.
Εκφράζουμε ό,τι νιώθουμε
Πώς, όμως, το κατορθώνουμε αυτό όταν είμαστε χωρισμένοι, και μάλιστα μέσα στη δίνη της καταναγκαστικής ευτυχίας των γιορτών; Πώς «ξεγελάμε» το παιδί μας και εμάς τους ίδιους καταφέρνοντας να είμαστε χαρούμενοι; Δεν το ξεγελάμε! Δεν μας ξεγελάμε! Δεν χρειάζεται καν να είμαστε χαρούμενοι.
Μια από τις μεγαλύτερες παθογένειες στην ελληνική οικογένεια είναι η ανησυχία «μην τυχόν και στεναχωρηθεί το παιδί», μα και η ανάγκη να κρατάμε τα παιδιά μας ή και τον εαυτό μας σε ένα μόνιμο συναίσθημα χαράς, πράγμα αδύνατο και ταυτόχρονα νοσηρό. Ως γονείς, δεν χρειάζεται να κρατάμε τα παιδιά μας χαρούμενα, αλλά να τα βοηθάμε να επεξεργάζονται τα αυθεντικά τους συναισθήματα.
Αν αυτές τις γιορτές είμαστε δύσκολα μέσα μας, το παραδεχόμαστε και το συζητάμε ανοιχτά: «Είναι δύσκολες αυτές οι ημέρες, το νιώθεις και εσύ;» ή «Δυσκολευόμαστε με τον μπαμπά/τη μαμά στην επικοινωνία, είναι πολλά που πρέπει να κανονίσουμε, λυπάμαι αν αυτό σε έχει στρεσάρει». Αντί να προσπαθούμε να καμουφλάρουμε τα συναισθήματά μας, απωθώντας την αλήθεια μας και καταπιέζοντας την ψυχή μας, εκφράζουμε όσα νιώθουμε και προσφέρουμε απλόχερα στο παιδί το δώρο της ένωσης, της σύνδεσης, της επαφής, του δεσμού. Άλλωστε, όσο δύσκολα και αν περνάμε, μπορούμε πάντα να μοιραζόμαστε το συναίσθημα, να κάνουμε σφιχτές αγκαλιές, να κλαίμε παρέα και μετά να παίρνουμε βαθιές ανάσες ανακούφισης και σύνδεσης.
Οι γονείς που χωρίζουν, όμως, χρειάζεται να θυμούνται όχι μόνο πόσο σημαντικά είναι τα παιδιά τους, αλλά και πόσο σημαντικός είναι ο εαυτός τους, πόσο σπουδαίο είναι να προσπαθούν για την ακεραιότητα της δικής τους ψυχής. Επενδύστε σε φίλους, σε ένα υποστηρικτικό δίκτυο, μιλήστε ειλικρινά, αφήστε τα συναισθήματα να ελευθερωθούν, κάντε πράγματα που σας αρέσουν, ακόμη κι αν κρατήσουν ελάχιστα, θυμηθείτε πόσο σημαντικός/ή είστε. Και δώστε με αυτόν τον τρόπο στο παιδί σας το πολυτιμότερο μάθημα: να αγαπά τον εαυτό του.
Τέλος, μην ξεχνάτε ότι οι γιορτές είναι η καθημερινότητά μας ντυμένη με πολλές προσδοκίες. Ακόμη κι αν δεν είναι ιδανικές, οι ημέρες αυτές φέρουν μια αλήθεια που έχετε να επεξεργαστείτε, μαθήματα και γνώση, συναισθήματα και ψυχικά αντισώματα, καθώς και ένα σπουδαίο μάθημα ζωής: Η ζωή δεν είναι τέλεια, αλλά, ενωμένοι και δεμένοι, δίνουμε στις ημέρες νόημα, το νόημα της αγάπης.
H Φρόσω Φωτεινάκη είναι ψυχολόγος και συγγραφέας του βιβλίου Και η αγάπη; Σε ποιο σπίτι μένει; που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα.
