Μια πολύ κρύα μέρα στη Νέα Υόρκη, η αδελφή μου 7 χρόνων κι εγώ 9, ντυμένες «Αμαλίες», αλλά καλυμμένες με τα λευκά –τα καλά μας– παλτό, να κάνουμε παρέλαση με το ελληνικό σχολείο στην περίφημη 5η Λεωφόρο στο Μανχάταν. Τα ηρωικά ποιήματα για την εθνική επέτειο, τα οποία πάντα απήγγειλα εγώ, αφού, έχοντας ζήσει και κάποια χρόνια στην Ελλάδα, ήμουν η μόνη που μπορούσε να προφέρει σωστά τις δύσκολες και μεγάλες λέξεις. Ο ακαταλαβίστικος, τότε, ακάθιστος ύμνος που ψάλλαμε απαραιτήτως κάθε χρόνο και του οποίου τα λόγια θυμάμαι πολύ καθαρά μέχρι και σήμερα. Ένα σκετσάκι στο οποίο κάναμε αναπαράσταση του κρυφού σχολειού. Η εορταστική ατμόσφαιρα στους δρόμους της Αστόρια, αντίστοιχη με εκείνη που επικρατούσε τις ημέρες του Ορθόδοξου Πάσχα. Μια σχολική γιορτή στην οποία παρευρέθηκε και το χορευτικό τμήμα των Ευζώνων από την Ελλάδα –πόση εντύπωση μου είχαν κάνει τότε! Η συγκίνηση των γονιών μας και των φίλων τους.

Αυτές είναι οι πιο έντονες αναμνήσεις μου από τους εθνικούς εορτασμούς της ελληνικής ομογένειας στην Αστόρια της δεκαετίας του ΄80, τουλάχιστον όπως τους βίωσα εγώ, ένα παιδί νεαρών μεταναστών πρώτης γενιάς. Η επέτειος του ’21 και η μεγάλη παρέλαση της 5ης Λεωφόρου ήταν ο τρόπος να γιορτάσουμε, αλλά και να αναδείξουμε την εθνική μας ταυτότητα. Ηταν η «Greek Independence Day», μια ολόκληρη μέρα αφιερωμένη αποκλειστικά σε εμάς, όπως ήταν η 17η Μαρτίου με την «St. Patrick’s Day Parade», στους Ιρλανδούς. Ολοι οι ελληνοαμερικανικοί σύλλογοι από όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ, όπως και όλα τα ελληνορθόδοξα σχολεία, ετοίμαζαν τα άρματά τους για το μεγάλο γεγονός. Μικρές «Αμαλίες» και μικροί «τσολιάδες» γέμιζαν τους δρόμους της Νέας Υόρκης και παρήλαυναν δίπλα στους εύζωνες και τους επισήμους που έστελνε κάθε χρόνο η Ελλάδα για να τιμήσει την ομογένεια.

Την ιστορία της ελληνικής επανάστασης, όπως και σχεδόν όλοι οι συνομήλικοί μου Ελληνοαμερικανοί, τη διδαχτήκαμε στα ελληνικά σχολεία, ολοήμερα ή απογευματινά, της περιοχής. Όλα ανήκαν στην Εκκλησία και τα διηύθυναν ιερείς. Είναι, επομένως, απολύτως λογικό, στο επίκεντρο της διδασκαλίας τους να βρίσκεται ο ρόλος της θρησκείας και της εκκλησίας στο ξέσπασμα της Επανάστασης. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Γρηγόριος ο Ε΄, ο Παπαφλέσσας και, κυρίως ο Κοσμάς ο Αιτωλός ήταν οι μεγάλοι ήρωες για τους οποίους μαθαίναμε. Οι ιερείς που είχαν αναλάβει τη διατήρηση της «ελληνικότητάς» μας μέσα στην πολύβουη και πολυπολιτισμική Νέα Υόρκη ταυτίζονταν με εκείνους που έκαναν το ίδιο επί Τουρκοκρατίας. Θεωρούσαν τους εαυτούς τους συνεχιστές του Ελληνισμού και, κατά κάποιον τρόπο, του κρυφού σχολειού. Επανάσταση, παιδεία, εθνική ταυτότητα, εκκλησία, για εμάς ήταν όλα ένα πράγμα (άλλωστε μας αποκαλούσαν Greek Orthodox).

Αρκετά χρόνια αργότερα, το 2002, βρέθηκα και πάλι να παρατηρώ τους εορτασμούς και την παρέλαση στην Αστόρια. Πολλά είχαν αλλάξει τότε. Καταρχάς, ήμουν αρκετά μεγαλύτερη, γύρω στα 24, και είχα ζήσει τα προηγούμενα 13 χρόνια στην Ελλάδα, όπου τελείωσα Γυμνάσιο, Λύκειο και Πανεπιστήμιο. Είχα σχεδόν ξεχάσει τις εμπειρίες και τα μαθήματα των πρώτων σχολικών μου χρόνων. Ήμουν εκεί ως δημοσιογράφος πλέον, των ομογενειακών νέων, στο πρώτο μου ρεπορτάζ, να καλύπτω τον διαγωνισμό για την ανάδειξη της «Μις Ομογένεια». Θυμάμαι την απόλυτη αμηχανία μου και, αργότερα, την αδυναμία μου να γράψω λίγες λέξεις για τα περίεργα «καλλιστεία» που είχα παρακολουθήσει. Δεν ξέρω αν ο θεσμός υπήρχε και όταν πήγαινα εγώ σχολείο και απλώς δεν τον θυμόμουν ή αν ήταν κάτι το εντελώς καινούργιο. Νεαρά κορίτσια, το πολύ μέχρι 20 ετών, φορώντας τουαλέτες, με  επαγγελματικό βάψιμο και χτένισμα, διαγωνίζονταν με κριτήρια την εμφάνιση, αλλά και τις γνώσεις τους περί επανάστασης για το ποια θα κερδίσει τον τίτλο, θα φορέσει την κορδέλα (ναι ναι, υπάρχει κορδέλα Μις Ομογένεια), και θα είναι η πρώτη στο άρμα της Ομοσπονδίας που είναι υπεύθυνη για τη διοργάνωση της παρέλασης της 5ης Λεωφόρου. Οι ερωτήσεις θα μπορούσαν να ήταν και οι ίδιες από τη δεκαετία του ‘80, ενώ τα, τρίτης και τέταρτης πλέον γενιάς, κορίτσια της Ομογένειας, παπαγάλιζαν με σπασμένα ελληνικά τα όσα είχαν αποστηθίσει, κυρίως για τον Κοσμά τον Αιτωλό. Ψεύτικες και προβαρισμένες απαντήσεις, αφού ήταν προφανές ότι καμία δεν καταλάβαινε τι έλεγε –και πώς να καταλάβουν άλλωστε αυτή τη στρυφνή και ξύλινη γλώσσα των βιβλίων τους–, και οι γονείς από κάτω να καμαρώνουν.

Η ίδια αμηχανία και την ημέρα της παρέλασης, της οποίας είχα αναλάβει την εκφώνηση στα ελληνικά. Χρώμα, γκλίτερ, εντυπωσιακά κοστούμια, τσολιάδες πάνω σε άλογα και σε Harley. Μέχρι και άρμα «Mykonoooos» παρήλασε με δυνατή μουσική, αλκοόλ και ατμόσφαιρα club. Η πανηγυρική ατμόσφαιρα περίπου η ίδια, αλλά πλέον έλειπε η συγκίνηση. Η παρέλαση είχε μετατραπεί σε κάτι εντελώς καλτ, χωρίς ουσία, όπου κύριο μέλημα ήταν η προβολή των διοργανωτών της. Κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που είχα στο μυαλό μου μεγαλώνοντας. Μπορεί βέβαια πάντα να ήταν έτσι, και απλώς να έχει αλλάξει η δική μου ματιά. Άλλωστε όλα δε μας φαίνονται πιο μεγάλα και πιο ιερά όταν είμαστε παιδιά;

H Ντιάνα Καρτσαγκούλη είναι δημοσιογράφος.