H παιδαγωγός και συγγραφέας Ελένη Μπετεινάκη έγραψε το παραμύθι “Με ένα κόκκινο κουμπί”, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κλειδάριθμος σε εικονογράφηση του Νικόλα Ανδρικόπουλου, που έχει στόχο να ευαισθητοποιήσει τα παιδιά (και τους γονείς) σε θέματα προσφύγων. Έννοιες όπως ο πόλεμος, ο μετανάστης, ο πρόσφυγας δεν τους είναι άγνωστες ακούν συχνά γι’ αυτές. Αυτή η ιστορία μπορεί να τα βοηθήσει να αντιληφθούν πως όλα τα πλάσματα της γης χρειάζονται αγάπη, φροντίδα, οικογένεια και φίλους. Η κ. Μπετεινάκη μίλησε στο Τaλκ για το γεμάτο αγάπη και ελπίδα βιβλίο της, τα προσφυγόπουλα, την αλληλεγγύη και τα όνειρα στα οποία έχει δικαίωμα το κάθε παιδί!

1. Καλησπέρα, Ελένη. Καταρχάς, συστήσου στο κοινό του Τaλκ, ώστε να σε θυμηθούν οι παλιοί και να σε μάθουν οι καινούργιοι. 

Καλησπέρα, Πελιώ. Είμαι νηπιαγωγός τα τελευταία 25 χρόνια σε δημόσιο σχολείο στο Ηράκλειο Κρήτης. Αγαπώ πολύ το διάβασμα, τα χρώματα, τις βόλτες με το ποδήλατο, τα παιδιά και τα παραμύθια. Γράφω πολλά πράγματα. Αρθρογραφώ σε τοπική εφημερίδα (ΠΑΤΡΙΣ)  και διατηρώ τη στήλη «Τα παραμύθια του Σαββάτου» εδώ και οκτώ χρόνια σχεδόν στο Cretalive.gr, με απόψεις και προτάσεις για παιδικά βιβλία. Όλα μου τα άρθρα δημοσιεύονται και στο Blog μου: Ζητούνται Αναγνώστες! Και φυσικά γράφω και …βιβλία για παιδιά κυρίως!

2. Σήμερα θα μιλήσουμε για το βιβλίο σου “Με ένα κόκκινο κουμπί”. Αφιερώνεις το βιβλίο στον Κωστή, που σου έδωσε ένα κόκκινο κουμπί. Πες μας, λοιπόν, την ιστορία του δικού σου κουμπιού και πώς αυτή οδήγησε στη συγγραφή του παραμυθιού.

Ο Κωστής είναι πρώτος μου ξάδελφος και μάλλον ο πιο καλός μου φίλος. Είμαστε μαζί από μικρά παιδιά. Είναι ένας σπουδαίος καλλιτέχνης (ζωγράφος) και πριν τρία χρόνια περίπου έφυγε για να εγκατασταθεί σε μια χώρα μακρινή, στο Ομάν. Μου χάρισε  σαν γούρι και θύμηση μαζί, ένα τεράστιο κόκκινο κουμπί για τους πολύτιμους θησαυρούς των …παραμυθιών μου. Το είχα μαζί μου και στο σχολείο και έγινε ένα παιχνίδι φαντασίας παίζοντας μαζί του με τα παιδιά… Ο σπόρος της συγγραφής καρποφόρησε αμέσως σχεδόν. Εκείνο το διάστημα έτυχε να έρθουν στο σχολείο δυο αδελφάκια προσφυγόπουλα. Η Μαντένα και ο Ναβίντ. Δε μιλούσαν καθόλου ελληνικά και τις πρώτες μέρες συνεννοούμασταν μόνο με νοήματα ή αν επικοινωνούσαμε με κάποιον μεταφραστή. Το κουμπί ήταν παιχνίδι και με αυτά τα παιδιά… Αργότερα (ήταν μαθητές μου δυο χρόνια), όταν πια ήξεραν να μιλούν αρκετά καλά τα ελληνικά, έμαθα την ιστορία τους και τότε ολοκληρώθηκε και η δική μου.

3. Ποιος είναι ο Ασίντ, ο μικρός σου πρωταγωνιστής; Πού τον “πρωτοσυνάντησες” και πώς σε προσέγγισε;

Τον πρωτοσυνάντησα τότε που ήρθαν μαζεμένοι πρόσφυγες στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στη Λέσβο τον Απρίλη του 2016. Οι εικόνες με τα στοιβαγμένα και βρώμικα παιδιά ήταν για μένα καταλυτικές. Ήθελα όλα να έχουν ένα καλύτερο μέλλον και έτσι πίστεψα πως κι εγώ με τον δικό μου τρόπο θα έπρεπε να έχω τη δική τους φωνή για την ελπίδα και το αύριο…

4. Τι συμβολίζει για το παιδί αυτό το κόκκινο κουμπί που βρίσκει; Μπορεί πράγματι κάτι τόσο απλό να μας ταξιδέψει σε κόσμους φανταστικούς και να μας προστατέψει από τη σκληρή πραγματικότητα;

Για το παιδί το κόκκινο κουμπί είναι η ελπίδα. Αυτό συμβολίζει, την ελπίδα και τις μνήμες, τις ρίζες του τόπου του.  Για κάθε παιδί δε χρειάζεται κάτι ακριβό ή πολύπλοκο για να του εξάψει τη φαντασία. Το παραμικρό μπορεί να γίνει κίνητρο και παιχνίδι. Και ναι μπορεί να το προστατέψει από οτιδήποτε του δημιουργεί λύπη ή άγχος.

5. Εκτός από το κουμπί, ο Ασίντ έχει και μιαν άλλη παρέα. Έναν θαλασσοκόρακα! Γιατί έκανες αυτή την επιλογή;

Υπάρχει στην πόλη μου ένα εξαιρετικό Μουσείο αυτό της Φυσικής Ιστορίας της Κρήτης που στον πρώτο του όροφο έχει ταριχευμένα ζώα και πουλιά κι αναμεσά τους είναι και ο Αριστοτέλης ο Φαλακροκόρακας ή θαλασσοκόρακας. Εκείνο το διάστημα εγώ ήμουν πολύ συχνά στο Μουσείο λέγοντας παραμύθια τις Κυριακές. Μου είχε προκαλέσει έκπληξη και ενδιαφέρον πως υπήρχαν στον τόπο μας και μάλιστα μέσα στο ίδιο του Μουσείο πουλιά που ήταν… πρόσφυγες. Έψαξα, ρώτησα, έμαθα και θεώρησα πως τούτη η πληροφορία άξιζε να μαθευτεί από πολλά παιδιά. Έτσι ο Αριστοτέλης έγινε χάρτινος ήρωας και νιώθω υπέροχα για αυτό!

6. Μια Αλίκη (λες όχι από τη χώρα των θαυμάτων, αλλά εγώ πιστεύω πως από εκεί κρατάει η σκούφια της) έρχεται να σώσει τον Ασίντ. Το “Με ένα κόκκινο κουμπί” έχει το happy end που αξίζει σε όλα τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα. Είναι, άραγε, εφικτό σε μια σκληρή κοινωνία όπως η σύγχρονη ελληνική να βρουν τα παιδιά αυτά μιαν αγκαλιά και αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής ή είναι ουτοπία, παραμύθι;

Τώρα τι να  σου πω; Αγαπώ τόσο πολύ τα παιδιά που θέλω να πιστεύω πως αν όχι όλα, τα περισσότερα τουλάχιστον έχουν μια καλή τύχη στη ζωή τους. Τα προσφυγόπουλα θα ‘θελα να είναι όλα καλά.  Το ξέρω πως είναι σκληρή η πραγματικότητα, αλλά νομίζω πως αν όλοι μας είχαμε διαφορετική στάση απέναντι σε κάθε «ξένο» και λίγο ανατρέχαμε στις παλαιότερες γενιές, ακόμα και στους ίδιους τους παππούδες, θα καταλαβαίναμε πως πρόσφυγες ήταν κι εκείνοι, παιδιά ή νέοι τότε, κι όμως ξαναέφτιαξαν τη ζωή τους από την αρχή. Επίσης, πιστεύω πολύ στη φαντασία, έχω πάντα πολλά όνειρα  και βλέπω τα πράγματα από τη θετική τους πλευρά. Άρα για μένα παραμύθι ή ουτοπία έχουν μια άλλη διάσταση. Πιστεύω πως, αν και δύσκολο στις μέρες μας, αρκετοί πρόσφυγες έχουν αξιοπρεπείς  συνθήκες ζωής, τουλάχιστον στο νησί μας απ’ όσο έχω τη δυνατότητα να γνωρίζω.

7. Τα παιδιά μου έχουν συμμαθητές προσφυγόπουλα και γνωρίζουν μέσες άκρες τις τραγικές ζωές που έχουν ζήσει (και αυτά είναι τα ευνοημένα προσφυγόπουλα, που μένουν σε αξιοπρεπή σπίτια και πάνε κανονικά σχολείο). Παρ’ όλα αυτά, όση προσπάθεια και να γίνεται από το σχολείο, τα παιδιά αυτά είναι αυτή τη στιγμή και εκτός τηλεκπαίδευσης και γενικά ήταν και είναι εκτός ομάδας. Ποτέ δεν πήγαν σε πάρτι (ορισμένα δεν κλήθηκαν καν), ποτέ δε συμμετείχαν στις γιορτές, ποτέ δεν έκαναν παρέες. Προσωπικά, βλέπω έναν απίστευτο κοινωνικό ρατσισμό, που εμποδίζει οποιαδήποτε προσπάθεια ένταξής τους. Και μια τεράστια άγνοια και άρνηση γονιών και εκπαιδευτικών. Μπορούμε, άραγε, να κάνουμε κάτι ως κοινωνία; Ή απλώς θα το αφήσουμε να περάσει;

Έχω άλλη εμπειρία, πολύ διαφορετική, χωρίς φυσικά να αποκλείω όλο αυτό που περιγράφεις. Άλλωστε τα ΜΜΕ μας δείχνουν πολλές εικόνες από την άσχημη πλευρά των προσφύγων. Ωστόσο, εγώ θυμάμαι πως τα «δικά» μας προσφυγόπουλα είχαν και έχουν αγκαλιαστεί από γονείς, παιδιά και με πολύ μεγάλη συνεισφορά. Ξέρω πως δεν πάντα έτσι όμως θα έπρεπε. Ζούμε όλοι μας τους τελευταίους μήνες την απίστευτη πανδημία που μας έχει κάνει να σκεφτούμε πως πραγματικά δε γνωρίζουμε τι θα μας ξημερώσει. Όλα αλλάζουν σε ελάχιστο χρόνο κι ίσως κάποια στιγμή -που απεύχομαι- να βρεθούμε όλοι μας σε οποιαδήποτε κατάσταση. Να βοηθάμε όσο μπορούμε, να δίνουμε ό,τι μας…περισσεύει, σε συναίσθημα, χρήμα υλικά αγαθά, χέρι βοήθειας σε γενικές γραμμές. Να μη μένουμε αμέτοχοι σε ό,τι συμβαίνει. Μας αφορά δεν είναι μόνο στους άλλους όλες οι συμφορές…

8. Επιστρέφουμε στο κουμπί! Μίλησέ μας λίγο για τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που περιλαμβάνονται στο τέλος του βιβλίου! Πώς σχεδιάστηκαν και πώς μπορούν να αξιοποιηθούν στο σπίτι και στην τάξη. 

Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες σχεδιάστηκαν από εμένα και δυο δασκάλες του 43^ου Δημοτικού Σχολείου Ηρακλείου, τις Αναστασία Κουρτικάκη και Ελευθερία Καλούδη, που έχουν μέγιστη εμπειρία σε διδακτικές προσεγγίσεις με δραστηριότητες και μια σχολική βιβλιοθήκη το γνωστό και βραβευμένο «Βιβλιοδρόμιο» που έχει τεράστια «φωνή» και συμμετοχή από παιδιά. Έχω κι εγώ μεγάλη εμπειρία από το νηπιαγωγείο και έτσι φτιάξαμε όλες αυτές τις δραστηριότητες που νομίζουμε πως βοηθούν παιδιά και…γονείς να εμπεδώσουν θέματα όπως είναι η προσφυγιά αλλά και να καλλιεργήσουν περισσότερο τη φαντασία και τις γνώσεις τους. Απευθύνονται σε παιδιά νηπιαγωγείου και δημοτικού σχολείου και νομίζουμε πως θα χαρούν πολύ όλα τους συμμετέχοντας σε αυτές.

9. Η εικονογράφηση του Νικόλα Ανδρικόπουλου είναι μαγευτική. Πώς συνεργαστήκατε για να φτάσουμε σε αυτό το εξαιρετικό αποτέλεσμα; 

Πάντα θαύμαζα όλες τις ζωγραφιές του Νικόλα Ανδρικόπουλου. Είχα μαγευτεί από την πρώτη στιγμή που έπιασα βιβλίο στα χεριά μου με δική του εικονογράφηση. Τα χρονιά που πέρασαν, μας έδωσαν την ευκαιρία και δυνατότητα να γνωριστούμε και να βρεθούμε από κοντά και να αισθανθώ πως αυτός ο άνθρωπος έχει ένα πολύπλευρο ταλέντο. Και η πένα και τα πινέλα του έχουν κάτι πολύ πολύ ξεχωριστό. Νομίζω πως ο Νικόλας αγαπάει όσο κι εγώ το κόκκινο χρώμα και σκέφτηκα πως θα ήταν ο μοναδικός που θα μπορούσε να αποδώσει αυτό το «κόκκινο κουμπί» όσο κανείς άλλος. Η συνεργασία μας ήταν εντελώς ελεύθερη. Του είχα και έχω απόλυτη εμπιστοσύνη σε ό,τι κάνει. Πήρε το κείμενο και το απογείωσε. Το είδα στο τέλος του. Και ξέρω όπως μου είπε ο ίδιος πως το ερωτεύτηκε αυτό το βιβλίο. Καλή η χημεία μας και για αυτό το μαγικό αυτό αποτέλεσμα.

10. Τέλος, γιατί θα πρότεινες σε έναν γονιό να επιλέξει να διαβάσει στο παιδί του το κουμπί σου; 

Γιατί πέρα από την απόλαυση της ανάγνωσης και μιας πολύ τρυφερής ιστορίας ίσως να γίνει αφορμή για συζήτηση με θέμα τους πρόσφυγες. Με θέμα την αλληλεγγύη, τη χαρά της προσφοράς, το μοίρασμα γενικότερα. Ίσως, για να ψάξουν λίγο παραπέρα πολλές έννοιες, να αναζητήσουν πληροφορίες για χώρες που έχουν πόλεμο, για προσωπική άποψη πώς να βοηθήσουμε ανθρώπους ή και ζώα που βρίσκονται σε ανάγκη. Για να μη σταματήσει ποτέ κανένα παιδί αν φτιάχνει όνειρα, να ελπίζει, να φαντάζεται τα πράγματα χρωματιστά και όμορφα.  Μικρό λιθαράκι η ιστορία μου, τροφή για σκέψεις! Πελιώ, σε ευχαριστώ πολύ!

Το βιβλίο της Ελένης Μπετεινάκη “Με ένα κόκκινο κουμπί” κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κλειδάριθμος, σε εικονογράφηση του Νικόλα Ανδρικόπουλου και μπορείτε να το προμηθευτείτε από το e-shop των Εκδόσεων ή από οποιοδήποτε άλλο ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο, μέχρι να ανοίξουν ξανά τα φυσικά καταστήματα.