Μ(π)ες στο Μουσείο και το καλοκαίρι! Τα τελευταία χρόνια πλείστοι φορείς προσφέρουν summer camps, αθλητικά, εκπαιδευτικά ή άλλης φύσεως. Σε αυτή την τελευταία κατηγορία «μπαίνουν»  τα μουσεία της χώρας και ιδίως της πρωτεύουσας και της συμπρωτεύουσας, που έχουν ξεκινήσει τα θερινά τους προγράμματα για παιδιά – κοινώς summer camps. «Τι είναι αυτό που κάνει τους γονείς να επιλέγουν να στείλουν τα παιδιά τους σε ένα summer camp;» μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος. Μα τα προγράμματα όλων – μικρών και μεγάλων! Σε πολλές περιπτώσεις οι γονείς συνεχίζουν την εργασία τους μέχρι τη σύντομη περίοδο της καλοκαιρινής άδειας. Τα παιδιά θα πρέπει στο μεταξύ να γεμίσουν το πρόγραμμά τους, αφού κανείς δεν είναι στο σπίτι να τα προσέχει και να τα απασχολεί, ενώ συχνά δεν υπάρχουν στο κάδρο και παππούδες-γιαγιάδες για να αναλάβουν ενεργό ρόλο. Σε κάθε περίπτωση, τα παιδιά απολαύουν δραστηριότητες επιπέδου στον τομέα επιλογής τους, σε ένα καλά δομημένο πρόγραμμα και με τη συντροφιά συνομηλίκων τους – κι αυτά είναι μόνο ορισμένα από τα οφέλη των summer camps.
Ναι, αλλά summer camp στο μουσείο; Σε κλειστό χώρο δηλαδή; Με θέα… πίνακες κι αγάλματα ολημερίς; Είναι άραγε ζωή αυτή, και δη καλοκαιρινή ζωή; Κι όμως! Τα summer camps των μουσείων γίνονται όλο και πιο δημοφιλή με τρανή απόδειξη την αύξηση του αριθμού τους αλλά και τη δημοφιλία τους. Σε πολλές δε περιπτώσεις τα προγράμματα αυτά είναι τόσο δημοφιλή που οι θέσεις τους έχουν ήδη εξαντληθεί!
«Είναι όμως πολύ ακριβά», μου σχολιάζει μία μαμά. «Για δύο παιδιά, απλησίαστα… σχεδόν διπλάσια από τα αθλητικά summer camps! Αν για μια εβδομάδα δώσω τόσα λεφτά, δεν ξέρω τι θα κάνω τα παιδιά το υπόλοιπο διάστημα μέχρι να καταφέρω κι εγώ να πάρω άδεια. Μοιάζουν να απευθύνονται σε ανθρώπους με άλλα βαλάντια». Νεύω με κατανόηση για το πολύ ακριβές σχόλιο – ειδικά φέτος το καλοκαίρι τα οικονομικά είναι το καυτό θέμα που απασχολεί άπαντες. Όμως σε ένα τέτοιο πρόγραμμα μουσείου είναι και τα κόστη πολύ υψηλά, αφού αφενός οι εμψυχωτές συνήθως είναι εξωτερικοί συνεργάτες και αφετέρου τα λειτουργικά έξοδα με όλα τα αναλώσιμα είναι αρκετά ανεβασμένα. Στην πραγματικότητα βέβαια, με μια πολύ γρήγορη ματιά σε όλα τα προσφερόμενα προγράμματα μπορεί κανείς να δει πως οι εναπομείνασες θέσεις είναι ελάχιστες ήδη από τη στιγμή που ανακοινώνονται. Από την άλλη, υπάρχουν κι αυτοί που πραγματικά δεν ενδιαφέρονται να στείλουν το παιδί τους στο μουσείο, πόσο μάλλον τους καλοκαιρινούς μήνες.

Μουσείο ή κατασκήνωση;
«Δε νομίζω», ανασηκώνει ένας μπαμπάς τους ώμους του σε μια σχετική μας συζήτηση. «Προτιμάω να τα στείλω σε κατασκήνωση. Εκεί θα μάθουν και κάτι, άσε που θα περάσουν καλά, θα ξεδώσουν και θα κάνουν και φίλους». Ο ακαδημαϊκός εαυτός μου ψάχνει απεγνωσμένα τα λόγια του –πώς να εξηγήσω στον γονιό αυτόν ότι το μουσείο θα κάνει περισσότερο καλό στο παιδί του απ’ ό,τι φαντάζεται; Πράγματι, σε έρευνες που έχουν γίνει, λαμβάνοντας υπόψη και το ακαδημαϊκό ιστορικό της οικογένειας, φαίνεται πως η επαναλαμβανόμενη επίσκεψη στο μουσείο σε νηπιακή ηλικία συμβάλλει θετικά στις ακαδημαϊκές επιδόσεις όλων των παιδιών ως και το γυμνάσιο. Σε κάθε περίπτωση, το παιδί που θα γνωρίσει το μουσείο σε μικρή ηλικία είναι αρκετά πιθανότερο να αγαπήσει τη γνώση, και ειδικά την ιστορία της ανακάλυψης –είτε πρόκειται για θετικές είτε για θεωρητικές επιστήμες– και μέσω της παρατήρησης και της συζήτησης να μάθει να συγκρίνει και να αναλύει, να συζητάει με επιχειρήματα και να ακούει τους συνομιλητές του. Και δεν είναι μόνο αυτά! Η επίσκεψη στο μουσείο, σε λιγότερο δομημένο πλαίσιο από μία σχολική επίσκεψη, επιτρέπει στα παιδιά να φανταστούν, να θέσουν τα δικά τους ερωτήματα και να αναζητήσουν απαντήσεις – με χιούμορ, ή με σοβαρότητα, αλλά πάντως δικές τους.
Όσο για τα summer camps των μουσείων, οι ειδικοί μουσειοπαιδαγωγοί φτιάχνουν ένα πολυαισθητικό, καλά δομημένο πρόγραμμα που επιτρέπει πολλές εναλλαγές διαφορετικών δραστηριοτήτων που παρακινούν το παιδί να σκεφτεί, να δράσει, να δημιουργήσει και να παίξει. Όμως ο στόχος δεν είναι το συμπέρασμα ή ένα δημιούργημα – στόχος είναι το ταξίδι της ανακάλυψης και της δημιουργίας, που βοηθάει το παιδί να αναπτύξει πλείστες δεξιότητες. Οι μόνιμες και περιοδικές συλλογές γίνονται τόπος συνάντησης και συζητήσεων, δείχνοντας στους μικρούς συμμετέχοντες πως το μουσείο είναι «απλώς ένας χώρος» κι όχι κάτι το απρόσιτο. Αναλόγως του φορέα, υπάρχουν μέρες που τα παιδιά θα κυκλοφορήσουν και σε χώρους εκτός μουσείου, όπως σε ένα κοντινό πάρκο ή και σε κοντινά μουσεία, σε μια πολιτιστική συνομιλία που δύσκολα έχει κανείς την ευκαιρία να ζήσει! Η προσέγγιση είναι σχεδόν πάντα θεματική, ενώ και η κίνηση στο μουσείο έχει τη θέση της ως ένα ακόμη όχημα για την εισαγωγή των παιδιών στο μαγικό κόσμο του μουσείου.

Κι αν δεν πάμε σε summer camp Μουσείου; 
Αν για τον οποιονδήποτε λόγο αποφασίσετε να μη στείλετε το παιδί σας σε ένα summer camp μουσείου, αλλά θα σας ενδιέφερε να επωφεληθείτε από τα πλεονεκτήματά του χώρου, να θυμάστε ότι έχετε το φοβερό πλεονέκτημα πως δένεστε οικογενειακώς, ανταλλάσσετε εμπειρίες, και αναπτύσσετε επιπλέον κώδικες επικοινωνίας. Με τον τρόπο που τα παιδιά σας θα μιλάνε για τα εκθέματα, θα σας αποκαλύψουν σκέψεις ή συμβάντα της καθημερινότητάς τους για τα οποία πιθανόν δεν είχατε ιδέα. Για να το δρομολογήσετε, μπορείτε να φτιάξετε το δικό σας πρόγραμμα με τον εξής τρόπο:

–Ορίστε μια ημέρα της εβδομάδας (ή του μήνα, αναλόγως των προτεραιοτήτων σας) που θα αφιερώσετε σε σχετικές δραστηριότητες. Βοηθάει πολύ αν την αποφασίσετε εκ των προτέρων και ειδικά αν τη σημειώσετε στην ατζέντα σας για να τη «σιγουρέψετε». Είναι πολύ εύκολο να σας πάρει η μπάλα του γενικότερου προγράμματος ή να σας πλανέψει η καλοκαιρινή ραστώνη.
–Αποφασίστε ποιο ή ποια μουσεία θέλετε να επισκεφθείτε με τα παιδιά σας. Τα μουσεία αυτά μπορεί να είναι στην πόλη διαμονής ή στην περιοχή παραθερισμού σας. Αν στόχος σας είναι να αγαπήσουν τα παιδιά το μουσείο, ξεκινήστε με όσα μουσεία έχουν συλλογή σχετική με τα ενδιαφέροντα των παιδιών για να περάσετε στη συνέχεια στις πιο «εκπαιδευτικές επισκέψεις».
–Πηγαίνετε διαβασμένοι! Να ξέρετε κάποια βασικά εκθέματα που θα συναντήσετε –τα περισσότερα μουσεία έχουν κάποια «σταρ» εκθέματα, που είναι εύκολο να βρείτε με μια απλή διαδικτυακή αναζήτηση. Επιπλέον, βάλτε στο μυαλό σας πλάνο και διάρκεια επίσκεψης. Αυτό ισχύει ειδικά αν δεν πρόκειται να συμμετάσχετε σε ξενάγηση ή κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα.
–Μην προσπαθήσετε να τα δείτε όλα σε μία επίσκεψη. Σε συνάρτηση και με την ηλικία του παιδιού, επιλέξτε κάποια εκθέματα εκ των προτέρων και δώστε την ευκαιρία στο παιδί σας να επιλέξει κάποια φτάνοντας στο χώρο για να εξετάσει πιο προσεκτικά.
–Συνεχίστε τη θεματική στο σπίτι, με σχετικά βιβλία, επιτραπέζια, καλλιτεχνικές δραστηριότητες και πειράματα. Αυτό θα βοηθήσει το παιδί να θυμάται όσα ακούει αλλά και να κάνει συνδέσεις, ενώ θα του δώσει μία ακόμη ευκαιρία να σας θέσει τυχόν ερωτήσεις.
–Προσπαθήστε να συνδέσετε τα όσα είδατε στο μουσείο με την καθημερινότητά σας. Έτσι είναι πιο εύκολο να κατανοήσουν και να θυμούνται τα παιδιά όσα είδαν. Αν για παράδειγμα επιλέξετε να επισκεφθείτε ένα μουσείο φυσικής ιστορίας, μπορείτε να μιλήσετε για το φυσικό περιβάλλον των ζώων και τη σχέση των ειδών (συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπινου) μεταξύ τους. Αν επιλέξετε ένα μουσείο σχετικό με τη μικρασιατική καταστροφή, μπορείτε να μιλήσετε για τη σύγχρονη προσφυγιά αλλά και την καταστροφή του περιβάλλοντος και την επίδραση στους διαφόρους τόπους διαμονής.
–Ειδικά για τις διακοπές, δοκιμάστε να χωρέσετε την επίσκεψη στο μουσείο ή τον αρχαιολογικό χώρο σε «νεκρούς χρόνους». Εκτός κι αν το παιδί σας πραγματικά αγαπάει τα μουσεία θα αντιδράσει αν χάσει τη βουτιά του για να επισκεφθεί ένα νησιώτικο αρχαιολογικό μουσείο!

Και κάτι πολύ βασικό: Στόχος είναι να δείξετε στα παιδιά ότι το μουσείο μπορεί να είναι ενδιαφέρον και να τους δώσετε τα εργαλείο να ξεκλειδώσουν τα μυστικά του… όχι να τα πιέσετε να «αγαπήσουν» το μουσείο. Και η πολλή πίεση μπορεί να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα!

Η Βασιλική Μαρκάκη είναι μουσειολόγος, μουσειοπαιδαγωγός (interdisciplinary museum educator), συγγραφέας, και υποψήφια διδάκτωρ σε θέματα marketing των πωλητηρίων μουσείων. Διατηρεί στο Τaλκ τη στήλη Μ(π)ες στο μουσείο. 

Instagram: @vassiliki.markaki