Πώς γεννήθηκε και πώς εξελίχθηκε η Γη μας στο πέρασμα του χρόνου; Πώς σχηματίστηκαν οι οροσειρές στην επιφάνειά της, αλλά και οι βαθιές τάφροι στον ωκεάνιο πυθμένα; Πώς προκαλούνται οι σεισμοί και οι ηφαιστειακές εκρήξεις; Και γιατί σήμερα η Αφροδίτη και ο Άρης είναι τόσο εχθρικοί στη ζωή, σε αντίθεση με τον πλανήτη μας; Παρόλο που γνωρίζουμε ήδη πολλά, η προσπάθειά μας να διευρύνουμε τις γνώσεις μας για τη γένεση και την εξέλιξη του Ηλιακού συστήματος συνεχίζεται. Το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο μάς προσκαλεί σ’ ένα συναρπαστικό ταξίδι στον χρόνο για να ανακαλύψουμε την Ιστορία της Γης.

Όπως εξήγησε ο Δρ. Μάνος Κιτσώνας, Διευθυντής του Νέου Ψηφιακού Πλανηταρίου,  «η επιλογή του θέματος δεν έγινε σε τυχαία χρονική στιγμή, αφού τόσο η κλιματική αλλαγή όσο και η πανδημία κρούουν το καμπανάκι του κινδύνου για το πολύ κοντινό μέλλον του πλανήτη μας. Η νέα αυτή παραγωγή του Ιδρύματος Ευγενίδου μας δίνει την ευκαιρία να αντλήσουμε εμπειρία μέσα από τη γνώση του παρελθόντος και μας προσκαλεί σ’ ένα συναρπαστικό ταξίδι στον χρόνο, στην ιστορία της Γης! Γυρίζουμε πίσω σχεδόν 4.6 δισεκατομμύρια χρόνια και κάνουμε στάσεις στα μεγάλα και καθοριστικά γεγονότα. Πώς γεννήθηκε και πώς εξελίχθηκε η Γη μας στο πέρασμα του χρόνου; Πώς σχηματίστηκαν οι οροσειρές στην επιφάνειά της, αλλά και οι βαθιές τάφροι στον ωκεάνιο πυθμένα; Πώς προκαλούνται οι σεισμοί και οι ηφαιστειακές εκρήξεις; Και γιατί σήμερα η Αφροδίτη και ο Άρης είναι τόσο εχθρικοί στη ζωή, σε αντίθεση με τον πλανήτη μας; Φυσικές καταστάσεις και γεωλογικά φαινόμενα που προκαλούν δέος με το μέγεθος και την έκτασή τους «έφτιαξαν» τον πλανήτη μας έτσι όπως τον γνωρίζουμε σήμερα. Μέσα από την παράσταση γίνεται επίσης κατανοητό ότι ενώ γνωρίζουμε ήδη πολλά, η προσπάθειά μας να διευρύνουμε τις γνώσεις μας για τη γένεση και την εξέλιξη του Ηλιακού συστήματος συνεχίζεται».

Η Ιστορία της Γης
Προτείνεται για ηλικίες: 10+ | Διάρκεια: 40 λεπτά | Παραγωγή: Ίδρυμα Ευγενίδου 2020
Λεωφ. Συγγρού 387, Π.Φάληρο
ΤΚ 17564 Αθήνα, Ελλάδα.
Τηλ. (+30) 210-9469600
e-mail: tickets@eef.edu.gr
Κλείστε τα εισιτήριά σας εδώ.

Η θεωρία που περιγράφει την προέλευση του Ηλιακού συστήματος έχει τις ρίζες της στη «νεφελοειδή υπόθεση», που πρώτος διατύπωσε ο Γερμανός φιλόσοφος Immanuel Kant (1724-1804) και ανέπτυξε περαιτέρω ο Γάλλος μαθηματικός και αστρονόμος Pierre-Simon Laplace (1749-1827) στη διάρκεια του 18ου αιώνα. Η μετέπειτα εξέλιξη της θεωρίας αυτής οδήγησαν τους αστρονόμους στο συμπέρασμα ότι τα νέα άστρα γεννιούνται βαθιά μέσα στα παγωμένα και γιγάντια μοριακά νέφη αερίων και σκόνης, τα οποία με την επίδραση κάποιου εξωτερικού παράγοντα, όπως την έκρηξη ενός γειτονικού σουπερνόβα, διασπώνται σε μικρότερες και αργά περιστρεφόμενες περιοχές, κάθε μία από τις οποίες θα καταρρεύσει βαρυτικά, σχηματίζοντας το δικό της άστρο ή/και πλανητικό σύστημα. Αν και σε γενικές γραμμές η θεωρία αυτή είναι σωστή, η βαθύτερη κατανόηση συγκεκριμένων σταδίων στην εξέλιξη του Ηλιακού συστήματος, αλλά και συγκεκριμένων χαρακτηριστικών των ουράνιων σωμάτων που εμπεριέχει, παραμένει προβληματική σε κάποια σημεία της. Η έρευνα, φυσικά, συνεχίζεται.

Όταν, ωστόσο, ο αρχέγονος ακόμη πλανήτης μας ξεπρόβαλε μέσα από το χάος του πρώιμου Ηλιακού συστήματος, πριν από σχεδόν 4,5 δισ. χρόνια, μεγάλο μέρος του παρέμενε σε ρευστή κατάσταση. Κάποια στιγμή, όμως, η επιφάνεια της Γης στερεοποιήθηκε. Έκτοτε, η όψη του πλανήτη μας μεταβάλλεται διαρκώς με το πέρασμα του γεωλογικού χρόνου. Το πώς ακριβώς συμβαίνει αυτό περιγράφεται από τη θεωρία των τεκτονικών πλακών, που στη σημερινή περίπου μορφή της διατυπώθηκε μόλις στα μισά του 20ού αιώνα.

Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, ολόκληρη η εξωτερική στοιβάδα του πλανήτη μας, αποτελείται από ένα σχετικά άκαμπτο και συμπαγές στρώμα πετρωμάτων, τη λιθόσφαιρα, η οποία αποτελείται από τον φλοιό και ένα μέρος του ανώτατου μανδύα. Η λιθόσφαιρα δεν είναι ενιαία, αλλά απαρτίζεται από επτά κύριες και δεκάδες μικρότερες λιθοσφαιρικές ή τεκτονικές πλάκες πετρωμάτων, οι οποίες στα όριά τους εφάπτονται ή/και επικαλύπτουν η μία την άλλη, όπως περίπου τα κομμάτια ενός γιγάντιου παζλ. Οι λιθοσφαιρικές πλάκες, «γλιστρώντας» αργά πάνω σε μία εύκαμπτη και παχύρρευστη στοιβάδα μερικώς λιωμένων πετρωμάτων, η οποία ονομάζεται ασθενόσφαιρα, ολισθαίνουν η μία παράλληλα με την άλλη, αποκλίνουν ή συγκλίνουν μεταξύ τους, εξαιτίας των κινήσεων του μάγματος που βρίσκεται κάτω απ’ αυτές και τις παρασύρει. Στη μετατόπιση των τεκτονικών πλακών, τέλος, οφείλεται η σεισμική και η ηφαιστειακή δραστηριότητα, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων παρατηρείται σε σχετικά στενές ζώνες, οι οποίες εντοπίζονται στα όρια των τεκτονικών πλακών, εκεί δηλαδή που οι τεκτονικές πλάκες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.

Σ’ αυτόν, λοιπόν, τον διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο, η τεκτονική δραστηριότητα, η διάβρωση των επιφανειακών πετρωμάτων από τα στοιχεία της Φύσης και οι ηφαιστειακές εκρήξεις «σβήνουν» τα παλαιότερα χαρακτηριστικά του, και στη θέση τους «σμιλεύουν» άλλα. Αυτό, ωστόσο, σημαίνει ότι οι παλαιότερες γεωλογικές ενδείξεις, που θα μπορούσαν να μας αποκαλύψουν με περισσότερες λεπτομέρειες το απώτερο γεωλογικό παρελθόν της Γης «καταστρέφονται». Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τα παλαιοντολογικά «ίχνη» της ζωής. Προφανώς, λοιπόν, όσο πιο πίσω πηγαίνουμε στον χρόνο, τόσο πιο δυσεύρετες γίνονται οι ενδείξεις αυτές και τόσο πιο αβέβαιη καθίσταται η γνώση μας.

Παρόλ’ αυτά, η ανάλυση των παλαιότερων γεωλογικών ευρημάτων και των αρχαιότερων απολιθωμάτων καταδεικνύει ότι οι πρώτες «ζωντανές» κυτταρικές μορφές έχουν ηλικία τουλάχιστον 3,5 δισ. ετών. Δεδομένου ότι η Γη σχηματίστηκε πριν από περίπου 4,5 δισ. χρόνια, αυτό σημαίνει ότι το «θαύμα της ζωής» πρέπει να συνέβη το πολύ μέσα σε 1 δισ. χρόνια. Όμως, το πώς ακριβώς έγινε η μετάβαση από την απουσία της ζωής στη ζωή εξακολουθεί να αποτελεί πεδίο ενδελεχούς έρευνας και έντονης αντιπαράθεσης μεταξύ των επιστημόνων, και δεκάδες υποθέσεις έχουν προταθεί στην προσπάθεια να ερμηνευθεί το μεγάλο «άλμα» της ζωής.

Με αυτά τα δεδομένα, πώς θα είναι άραγε το μέλλον του πλανήτη μας; Καθώς η κίνηση των τεκτονικών πλακών θα συνεχίσει να μεταβάλλει το γήινο ανάγλυφο και στο μέλλον, σε δεκάδες εκατομμύρια χρόνια από σήμερα η επιφάνεια του πλανήτη μας δεν θα μοιάζει σε τίποτα με αυτήν που όλοι γνωρίζουμε. Όταν, όμως, η Γη αποβάλει και τα τελευταία ίχνη θερμότητας από το εσωτερικό της, η μετατόπιση των τεκτονικών πλακών θα σταματήσει για πάντα. Θα κατορθώσει άραγε να επιβιώσει η ζωή στη Γη μέχρι τότε; Προς το παρόν, μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε.

Ήδη, όμως, η ζωή στη Γη αγωνίζεται να επιβιώσει σε ένα περιβάλλον που κάθε μέρα υποβαθμίζεται όλο και πιο πολύ. Οι τεράστιες ποσότητες CO2 και άλλων αερίων του θερμοκηπίου που εκλύονται στην ατμόσφαιρα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν ήδη απορρυθμίσει τον πλανητικό μας θερμοστάτη και η θερμοκρασία του πλανήτη μας αυξάνει επικίνδυνα. Και πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι ήδη συντελείται μία νέα μαζική εξαφάνιση των ειδών, που κι αυτή οφείλεται στη συστηματική υποβάθμιση του περιβάλλοντος από τον άνθρωπο. Καθώς η καταστροφική μας επίδραση στο κλίμα και στο φυσικό περιβάλλον αυξάνει διαρκώς, οι δραματικές επιπτώσεις που έχει η αλόγιστη υπερεκμετάλλευση της Φύσης από τον άνθρωπο πρέπει να αντιμετωπιστούν τώρα. Αύριο ίσως να είναι πολύ αργά.