Έχει πλέον προχωρήσει και στη χώρα μας ο προγραμματισμός για τον εμβολιασμό εφήβων 15-17 ετών σχετικά με την πρόληψη της COVID-19 κατόπιν της θετικής εισήγησης της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών. Σε αυτό το άρθρο, θα μοιραστούμε κάποια στοιχεία για τη νόσο COVID-19 στους εφήβους και θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στα ερωτήματα και τις ανησυχίες που έχουν οι γονείς και οι έφηβοι σχετικά με τα εμβόλια.
Αν και κατά κανόνα η νόσος είναι ήπια στα παιδιά και τους εφήβους, ένα ποσοστό αυτών θα νοσήσει πιο σοβαρά και μπορεί να χρειαστεί νοσηλεία ή ακόμα και διασωλήνωση. Ιδιαίτερα στους εφήβους, το ποσοστό αυτό είναι μεγαλύτερο σε σχέση με τις μικρότερες ηλικίες. Ενδεικτικά στις ΗΠΑ (1) σε μελέτη 20.000 παιδιών 0-18 ετών με COVID-19, το 50%  των κρουσμάτων, των νοσηλειών και των εισαγωγών στη ΜΕΘ ήταν στις ηλικίες 12-18. Από περίπου 11.000 ασθενείς με COVID-19 σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, οι 1.300 χρειάστηκαν νοσηλεία, ενώ 373 μπήκαν στη ΜΕΘ, καταδεικνύοντας σημαντικό φορτίο της νόσου και σε μικρότερες ηλικίες (1).
Από τις γνωστές επιπλοκές της COVID-19 στα παιδιά, το πολυοργανικό φλεγμονώδες σύνδρομο (MIS-C) είναι μια ιδιαίτερα σοβαρή κατάσταση που χρειάζεται νοσηλεία, ενώ μπορεί να χρειαστεί και εισαγωγή στη ΜΕΘ, και σε ορισμένες περιπτώσεις σημειώνονται θάνατοι. Στις ΗΠΑ καταγράφηκαν περισσότερα από 4.000 τέτοια περιστατικά, με τους εφήβους 12 ετών και άνω να εμφανίζουν σοβαρότερα συμπτώματα σε σύγκριση με τα μικρότερα παιδιά. (2, 3).
Παρατηρείται ακόμη κόπωση, μυαλγίες και επηρεασμένη αρνητικά διάθεση για άλλοτε άλλο χρόνο, μία επίπτωση που μελετάται ως post covid σύνδρομο. Τέλος, έως τον Απρίλιο του 2021 έχασαν τη ζωή τους από τη νόσο 127 έφηβοι 12-17 ετών (3).
Σε μεγαλύτερη μελέτη – πάλι από τις ΗΠΑ – σε σύγκριση με τις τρεις προηγούμενες περιόδους γρίπης, οι νοσηλείες εφήβων με COVID-19 ξεπέρασαν τις νοσηλείες για την εποχική γρίπη και αυτό ενώ εφαρμόζονταν μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και τα σχολεία ήταν κλειστά για μεγάλο διάστημα. Σε καμιά περίοδο γρίπης δεν είχαν εφαρμοστεί αντίστοιχα μέτρα- χωρίς τα μέτρα, οι νοσηλείες των εφήβων με COVID-19 μπορεί να ήταν πολύ περισσότερες. (4)
Στην ίδια μελέτη, παρατηρήθηκε επίσης ότι το διάστημα Μαρτίου-Απριλίου 2021, μετά τον εμβολιασμό σημαντικού ποσοστού ενηλίκων και την άρση των περιοριστικών μέτρων, οι νοσηλείες παιδιών και εφήβων παρουσιάζουν αυξητική τάση, είτε λόγω της κυκλοφορίας μεταδοτικότερων παραλλαγών, είτε λόγω της επιστροφής στις δραστηριότητες και το άνοιγμα της κοινωνίας. (5)
Η προσδοκία που υπήρχε ότι με τον εμβολιασμό των ενηλίκων θα ελεγχθεί ο ιός και στις υπόλοιπες ηλικίες, δεν φαίνεται να επαληθεύεται. Ο ιός προσπαθεί να βρει τρόπο να επιβιώσει και αναζητά ευκαιρίες μετάδοσης στις ανεμβολίαστες ομάδες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Ισραήλ, όπου με το άνοιγμα των δραστηριοτήτων και τον εμβολιασμό των μεγαλύτερων, το ποσοστό των νέων κρουσμάτων σε εφήβους και νέους ολοένα και αυξάνεται. Οι νέοι οδηγούν τη διάδοση της μεταδοτικής παραλλαγής δέλτα και παρατηρούνται συρροές κρουσμάτων σε σχολεία (6). Το ίδιο παρατηρείται και σε Ευρωπαϊκές χώρες, με την επικράτηση της παραλλαγής Δέλτα και την αυξημένη κυκλοφορία του ιού ανάμεσα στους νέους.
Έχουμε την τύχη να έχουμε στα χέρια μας ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια mRNA για την COVID-19 με έγκριση σε ηλικίες κάτω των 18 και μπορούμε να προστατεύσουμε τους εφήβους και τους νέους από τη νόσο COVID-19 και τις άμεσες επιπλοκές της, καθώς και τις τυχόν μακροχρόνιες επιπλοκές, το εύρος και η συχνότητα των οποίων δεν είναι ακόμα γνωστά. Στις ΗΠΑ μετά από τη χορήγηση περισσότερων από 6.000.000 δόσεων σε εφήβους 12-15 ετών οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες που καταγράφηκαν ήταν οι αναμενόμενες που γνωρίζουμε και από τη χρήση του εμβολίου στους ενήλικες. (7)
Η συστηματική επιτήρηση της ασφάλειας των εμβολίων αυτών μετά την εφαρμογή των εμβολιασμών σε μεγάλη κλίμακα επιτρέπει και την έγκαιρη αναγνώριση εξαιρετικά σπάνιων συμβάντων, όπως έγινε με κάποια περιστατικά μυοκαρδίτιδας και περικαρδίτιδας που παρουσιάστηκαν σε νεαρούς άνδρες κάτω των 30, που εξετάστηκαν στο Ισραήλ και στις ΗΠΑ. Μετά από διεξοδική ανάλυση των περιστατικών αυτών, οι αρχές είναι καθησυχαστικές: πρόκειται για κάτι εξαιρετικά σπάνιο και η έκβαση στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων είναι καλή με τους νέους να αναρρώνουν μέσα σε λίγες ημέρες, με ή ακόμα και χωρίς τη λήψη αγωγής.(7) Τόσο στο Ισραήλ, όσο και στις ΗΠΑ μετά την ανάλυση των περιστατικών διαπιστώθηκε ότι τα οφέλη του εμβολιασμού υπερτερούν συντριπτικά των πιθανών κινδύνων και εξακολουθούν να συστήνουν τον εμβολιασμό σε όλα τα άτομα 12 ετών και άνω. (8, 9)
Η νόσος COVID-19 απειλεί και τις μικρότερες ηλικίες. Αν και σε μικρότερη συχνότητα από τους ενήλικες, οι έφηβοι και τα παιδιά μπορούν να νοσήσουν σοβαρά από την COVID-19 και δεν γνωρίζουμε ακόμα το εύρος και τη συχνότητα των μακροχρόνιων επιπλοκών. Επίσης, με τον εμβολιασμό τους προστατεύουν ευάλωτες ομάδες, μεγαλύτερους συγγενείς/φίλους/συνανθρώπους που ίσως δεν  έχουν εμβολιαστεί. Επιπλέον, έχουμε επανειλημμένα τονίσει τις σημαντικές επιπτώσεις του εγκλεισμού στην ψυχοκοινωνική ζωή παιδιών και εφήβων, την εκπαίδευση και την εν γένει ποιότητα ζωής τους και μια ακόμη περίοδος καραντίνας θα ήταν πολύ αρνητική εξέλιξη.
Ο εμβολιασμός είναι ο καλύτερος τρόπος να προστατεύσουμε τους εφήβους και να μπορέσουν να επιστρέψουν με ασφάλεια στην κανονικότητα, στο σχολείο και τις δραστηριότητές τους. Μόνο με την υψηλή εμβολιαστική κάλυψη μπορούμε να απαλλαγούμε από την πανδημία και να περιοριστεί η κυκλοφορία του ιού, σταματώντας έτσι και τις δυνατότητες ανάδυση παραλλαγών με αυξημένη μεταδοτικότητα.
Αυτό βέβαια σημαίνει ότι οι ηλικιακές ομάδες των μεγαλυτέρων θα πρέπει να φτάσουν σε υψηλά επίπεδα εμβολιασμού, δίνοντας το παράδειγμα στους νεότερους και συνεισφέροντας στο κοινό καλό. Ο εμβολιασμός είναι το όπλο μας για να μπορέσουμε να πάρουμε πίσω την καθημερινότητά μας και αποτελεί πράξη κοινωνικής αλληλεγγύης και θετικότητας στη ζωή.

Η Άρτεμις Κ. Τσίτσικα είναι Αναπλ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ, Επιστ. Υπεύθυνη Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) Β΄ Παιδιατρική Κλινική Παν/μίου Αθηνών Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», Διευθύντρια ΠΜΣ «Στρατηγικής Αναπτυξιακής & Εφηβικής Υγείας» ΕΚΠΑ, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής (Ε.Ε.Ε.Ι.)

Βιβλιογραφία:

1. Preston LE, Chevinsky JR, Kompaniyets L, et al. Characteristics and Disease Severity of US Children and Adolescents Diagnosed With COVID-19. JAMA Netw Open.2021;4(4):e215298. doi:10.1001/jamanetworkopen.2021.5298
2. Hannah Kirking, Epidemiology of COVID-19 in children and adolescents. Meeting of the Vaccines and Related Biological Products Advisory Committee June 10, 2021 https://www.fda.gov/media/150050/download
3. https://www.cdc.gov/vaccines/acip/meetings/downloads/slides-2021-05-12/04-COVID-Oliver-508.pdf
4. Havers FP, Whitaker M, Self JL, et al. Hospitalization of Adolescents Aged 12–17 Years with Laboratory-Confirmed COVID-19 — COVID-NET, 14 States, March 1, 2020–April 24, 2021. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2021;70:851–857. DOI: http://dx.doi.org/10.15585/mmwr.mm7023e1external icon.
5. https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/infographic-considerations-vaccinating-adolescents-against-covid-19
6. https://www.timesofisrael.com/in-2nd-israeli-school-outbreak-in-a-week-44-kids-diagnosed-with-coronavirus/
7. Tom Shimabukuro, COVID-19 Vaccine Safety Updates. ACIP meeting June 23, 2021, https://www.cdc.gov/vaccines/acip/meetings/downloads/slides-2021-06/03-COVID-Shimabukuro-508.pdf
8. Dr Megan Wallace and Dr Sara Oliver. COVID-19 vaccines in adolescents and young adults: Benefit-risk discussion. ACIP meeting June 23, 2021. https://www.cdc.gov/vaccines/acip/meetings/downloads/slides-2021-06/05-COVID-Wallace-508.pdf
9. https://www.hhs.gov/about/news/2021/06/23/statement-following-cdc-acip-meeting-nations-leading-doctors-nurses-public-health-leaders-benefits-vaccination.html