«Πώς να κρυφτείς απ’ τα παιδιά; Έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλα…», λέει ένα παλιό τραγούδι. Πόσο μάλλον, όταν μιλάμε για τους εφήβους, τη σημερινή γενιά του Tik Tok και του Instagram, που μέσα από το πάτημα ενός κουμπιού (click) ή την ανοδική κίνηση του δαχτύλου (scroll), η πληροφόρησή τους είναι άμεση και γρήγορη. Που έτσι απλά, μαθαίνουν για το τι συμβαίνει γύρω τους πολύ γρήγορα. Όπως και για τον πόλεμο. Αλήθεια όμως, είναι τόσο απλό;
Οι σημερινοί έφηβοι ενημερώνονται κυρίως από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για ό,τι συμβαίνει στον κόσμο, ακολουθούν λογαριασμούς, βλέπουν διαρκώς βίντεο που «ανεβαίνουν» στο διαδίκτυο. Ενώ η ενημέρωσή τους είναι διαρκής και ταχύτατη, η επεξεργασία των πληροφοριών απαιτεί χρόνο. Το όριο μεταξύ αληθινού και ψεύτικου, μεταξύ χρήσιμου και ανούσιου, μεταξύ αστείου και γελοίου συχνά είναι συχνά δυσδιάκριτο. Και είναι αλήθεια ότι οι έφηβοι, οι οποίοι βρίσκονται στη διαδικασία ανάπτυξης και ολοκλήρωσης της κριτικής σκέψης, είναι πιο επιρρεπείς στο να πιστεύουν αυτά που βλέπουν, ακούνε, διαβάζουν.
Πώς μπορούμε, λοιπόν, εμείς οι ενήλικοι, να μιλήσουμε, να συζητήσουμε και να εξηγήσουμε στους εφήβους τη βία, την απώλεια, την αγριότητα και τον ξεριζωμό, όταν εκείνοι καθημερινά έχουν πρόσβαση σε αμέτρητα βίντεο και εικόνες με παιδιά που κρύβονται στα καταφύγια, με ανθρώπους που πολεμούν, με κουβέντες υπέρ του ενός και κατά του άλλου;
Αρχικά, χρειάζεται να διερευνήσουμε τον βαθμό έκθεσής τους στις πληροφορίες και να τους δώσουμε τον χώρο και τον χρόνο να μιλήσουν, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο την ανάγκη τους να εκφραστούν, να επικοινωνήσουν τις σκέψεις τους, τις ανησυχίες τους και να τους δοθεί η ευκαιρία να εκφράσουν τα συναισθήματά τους για το τι συμβαίνει.
Όπως όλοι οι άνθρωποι, έτσι και οι έφηβοι, έχουν ανάγκη να αισθανθούν ασφαλείς. Μαζί τους λοιπόν, συζητάμε τους προβληματισμούς τους και τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να διαχειριστούν τα αισθήματα αβεβαιότητας και ανασφάλειας που ένας πόλεμος προκαλεί. Οι ιδέες τους πολλές φορές μας ξαφνιάζουν, επομένως ας μην προτρέξουμε να δώσουμε λύσεις αλλά να τις σκεφτούμε μαζί τους.
Επίσης, είναι σημαντικό, ακόμα κι όταν οι συνθήκες είναι δυσμενείς, όπως σε έναν πόλεμο, να μεταδίδουμε ένα κλίμα αισιοδοξίας και ελπίδας για το μέλλον, βοηθώντας στην αποτελεσματικότερη διαχείριση των αρνητικών συναισθημάτων. Χρειάζεται λοιπόν να τονίζουμε την πίστη μας στο καλό, στοχεύοντας στο να αναδειχθούν σημαντικές αξίες της ζωής, όπως η ειρήνη, η ελευθερία, ο σεβασμός, ο διάλογος, η συνεργασία, η βοήθεια στο συνάνθρωπο.
Τέλος, είναι καλό να έχουμε στο νου πως το σημαντικότερο στοιχείο στη συζήτηση με τους εφήβους για τον πόλεμο είναι η ειλικρίνεια και ο σεβασμός στις απόψεις. Ας μοιραστούμε μαζί τους τα συναισθήματα και τις απόψεις μας, δίχως όμως να τους κατακλύσουμε με υπερβολές και δίπολα, αλλά στοχεύοντας σε έναν ειλικρινή και ουσιαστικό διάλογο… Κάτι που εν τέλει είναι και η βάση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και της ειρηνικής συνύπαρξης.
Η Θεοδότη Κωνσταντοπούλου είναι ψυχολόγος στα Εκπαιδευτήρια Καίσαρη.
