Η αδελφική σχέση είναι μια σχέση πολύ σημαντική για έναν άνθρωπο, η οποία, όμως, δυσχεραίνει από πολλές παρανοήσεις και λανθασμένες ιδέες, που τη συνοδεύουν. Ας ξεκινήσουμε από την αρχή. «Δεν θα του κάνετε ένα αδελφάκι για να παίζει;» είναι η πιο συχνή ερώτηση που ακούει ένας γονιός όταν έχει ένα παιδί. Η ιδέα ότι φέρνουμε ένα παιδί στον κόσμο για να έχει παρέα το πρώτο μας παιδί δεν βοηθά ούτε το πρώτο ούτε το δεύτερο παιδί.  Όσο πολύτιμη κι αν είναι η ύπαρξη ενός αδερφού, ένα παιδί που έρχεται στον κόσμο πρέπει να έρχεται αυθύπαρκτα. Είναι ένας μοναδικός άνθρωπος, που έρχεται στη ζωή όχι για να ικανοποιήσει τις ανάγκες κάποιου άλλου, αλλά για να ζήσει τη δική του ζωή.

Μια δεύτερη ιδέα, που κατά τη γνώμη μου είναι προβληματική, είναι «ότι τα αδέρφια πρέπει να είναι πάντα αγαπημένα». Όποιος έχει αδέρφια θα έχει βιώσει σίγουρα πέραν της αγάπης και της συντροφικότητας και συναισθήματα ζήλιας, ανταγωνισμού, θυμού, φόβου, λύπης. Με κανέναν άνθρωπο δεν μπορούμε να τα βρίσκουμε πάντα. Δικαιούμαστε να έχουμε τις διαφωνίες μας και το ζητούμενο είναι να διαφωνούμε σωστά και με σεβασμό. Όταν, όμως, απαιτούμε από δυο αδέρφια να είναι πάντα αγαπημένα ή να μη μαλώνουν ποτέ, τους ζητάμε κάτι που απλώς είναι αδύνατον να γίνει. Οπότε η διαχείριση των συγκρούσεων καθίσταται πολύ πιο δύσκολη.

Ο σπουδαίος ψυχίατρος Άλφρεντ Άντλερ μίλησε πολύ για το πόσο καθορίζει τον χαρακτήρα ενός παιδιού η θέση του μέσα στην οικογένεια. Ένα πρωτότοκο παιδί με τη γέννηση των επόμενων νιώθει πως χάνει την προσοχή που ήταν όλη στραμμένη πάνω του. Το δεύτερο παιδί από την άλλη ξεκινά τη ζωή με δεδομένη την ύπαρξη ενός ανταγωνιστή, ο οποίος είναι πάντα πιο προχωρημένος από αυτόν και προσπαθεί να τον φτάσει. Μια λανθασμένη απορία, λοιπόν, σε σχέση με τα αδέρφια είναι η εξής. «Αφού μεγάλωσαν στο ίδιο σπίτι, πώς είναι τόσο διαφορετικά;» Είναι σημαντικό να κατανοούμε πως δυο αδέρφια δεν έχουν την ίδια τοποθέτηση απέναντι στη ζωή και ότι η ίδια η αδελφική σχέση καθιστά διαφορετικές τις συνθήκες, στις οποίες μεγαλώνουν.

Είναι πολύ συχνό τα παιδιά μέσα σε μια οικογένεια να παίρνουν ρόλους, συνήθως αντίθετους. Το ένα είναι εργατικό, το άλλο τεμπέλικο, το ένα είναι ντροπαλό, το άλλο κοινωνικό. Σχεδόν αυτόματα συγκρίνουμε δυο αδέρφια και με τρομερή ευκολία τα χαρακτηρίζουμε. Πρέπει να έχουμε υπόψη πως αυτοί οι χαρακτηρισμοί μπορεί να τα συνοδεύουν σε όλη τους τη ζωή, να είναι βάρος στις πλάτες τους που τα εμποδίζει να βρουν τον αληθινό τους εαυτό και να είναι ευτυχισμένα. Είναι μεγάλη δυστυχία να προσδιορίζεσαι διαρκώς σε σχέση με κάποιον άλλον.

Κάθε παιδί, λοιπόν, έχει τη μοναδικότητά του. Είναι σημαντικό να μπορεί να υπάρχει χωρίς τα αδέρφια του. Είναι σημαντικό να μη ζει στη σκιά τους, να μη συγκρίνεται μαζί τους, να μην επιφορτίζεται με τη φροντίδα τους, να μη νιώθει υπεύθυνο για τα δικά τους προβλήματα, να μη νιώθει ανεπαρκές επειδή εκείνα μπορεί να πετύχουν κάπου ενώ αυτό όχι. Σίγουρα λιγότερο ή περισσότερο τα παραπάνω αναπόφευκτα θα συμβαίνουν σε μια οικογένεια. Πρέπει να προσέχουμε, όμως, να μη βαραίνουν υπερβολικά την ψυχή των παιδιών.

Επίσης, είναι σημαντικό να μη θεωρούμε την απουσία αδερφών δυστυχία. Αν ένα δεύτερο παιδί δεν έχει έρθει σε μια οικογένεια, αυτό που έχει σημασία είναι να βοηθήσουμε το παιδί μας να μάθει να συνδέεται με άλλους ανθρώπους, μεγάλους ή μικρούς, να μπορεί να δρα με κοινωνικό τρόπο, να μη νιώθει ότι είναι το κέντρο του σύμπαντος. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ως ενήλικοι έχουν φρικτή σχέση με τα αδέρφια τους, που μαλώνουν για τα κληρονομικά ή δεν έχουν καθόλου επαφή μεταξύ τους και στηρίζονται στους καλούς τους φίλους. Άρα είναι λάθος να λέμε ότι «ένα μοναχοπαίδι είναι καταδικασμένο να είναι μόνο στη ζωή του». Η ενοχή επειδή δεν κάναμε δεύτερο παιδί δεν είναι βοηθητική. Κάθε κατάσταση έχει τα θετικά και τα αρνητικά της. Ένα μοναχοπαίδι, για παράδειγμα, μπορεί να έχει οφέλη από την απουσία αδερφών, επειδή οι γονείς του ασχολούνται περισσότερο μαζί του και νιώθει χορτασμένο ή επειδή είναι πιο εύκολο οι γονείς του να φροντίζουν και τη συζυγική τους σχέση και άρα είναι πιο ευχαριστημένοι, με όλα τα καλά που αυτό συνεπάγεται.

Εν κατακλείδι, η αδελφική σχέση είναι πολυδιάστατη και η εξιδανίκευση που τη συνοδεύει δεν βοηθά τις οικογένειες. Από την άλλη είναι μια σχέση πάνω στην οποία εκπαιδευόμαστε στη συνύπαρξή μας με τους άλλους ανθρώπους, είναι μια σχέση που μπορεί να έχει πολλή αγάπη και χαρά, συντροφικότητα και αστεία και μια οικειότητα πολύ ιδιαίτερη. Όταν αποτινάζουμε τις «ταμπέλες» που σχετίζονται με την αδελφική σχέση νιώθουμε αληθινά ελεύθεροι και μόνο τότε μπορούμε να την εκτιμήσουμε στ’ αλήθεια.

Η Κατερίνα Τζωρτζακάκη είναι ψυχολόγος και συγγραφέας.