Βλέπετε πως το παιδί σας αντιμετωπίζει δυσκολίες προσαρμογής στο σχολικό (και όχι μόνο) περιβάλλον του; Ο/η παιδίατρός σας έχει εντοπίσει κάποιες αναπτυξιακές καθυστερήσεις στα ηλικιακά ορόσημα; Ο/η εκπαιδευτικός του παιδιού σάς είπε ότι ίσως χρειάζεται αξιολόγηση; Ακόμα κι αν τα πρώτα του χρόνια στο σχολείο κύλησαν ομαλά, τώρα διαπιστώνετε ότι είναι «πίσω» μαθησιακά, συναισθηματικά, συμπεριφορικά; Τότε, μάλλον θα πρέπει να απευθυνθείτε σε ένα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. Μη σας αγχώνει. Μόνο βοηθητικό θα είναι για το παιδί σας και όσο το δυνατόν νωρίτερα εντοπιστούν οι δυσκολίες του, τόσο πιο εύκολα θα αντιμετωπιστούν. Το Τaλκ μίλησε με την κ. Χριστίνα Κοτρώνη, φιλόλογο ειδικής αγωγής, που υπηρετεί στο 1ο ΚΕΔΑΣΥ Β’ Αθήνας, και λύνει όλες τις απορίες σας.

1. Τι σημαίνουν τα αρχικά ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. και ποια είναι η αποστολή τους;

Τα αρχικά σημαίνουν Κέντρα Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης. Όπως προκύπτει και από την ονομασία τους, σκοπός των ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. είναι η υποστήριξη των μαθητών και των σχολικών μονάδων, ώστε να διασφαλίζεται η ισότιμη πρόσβαση όλων ανεξαιρέτων των μαθητών στην εκπαίδευση και ταυτόχρονα η αρμονική τους ψυχοκοινωνική ανάπτυξη. Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι τα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.:

• είναι αρμόδια για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών αναγκών των μαθητών προσχολικής και σχολικής ηλικίας που φοιτούν στην δημόσια ή ιδιωτική εκπαίδευση.
• έχουν την αποκλειστική αρμοδιότητα για την εγγραφή και φοίτηση στο κατάλληλο σχολείο (γενικό ή ειδικό) των μαθητών με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, καθώς και για το είδος υποστήριξης (παράλληλη στήριξη ή φοίτηση σε τμήμα ένταξης σε σχολείο της γενικής εκπαίδευσης).
• έχουν την αποκλειστική αρμοδιότητα έκδοσης αξιολογικής έκθεσης όπου προτείνονται ειδικές ρυθμίσεις, όπως π.χ. η παροχή περισσότερου χρόνου ή η αντικατάσταση των γραπτών δοκιμασιών με προφορικές, ανάλογα με το είδος της αναπηρίας ή τις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες του μαθητή, με σκοπό την απρόσκοπτη συμμετοχή στις σχολικές ή/ και εισαγωγικές πανελλαδικές εξετάσεις.
• διατυπώνουν τους βασικούς άξονες για το Εξατομικευμένο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης για τους μαθητές που ανήκουν σε κάποια κατηγορία ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών.
• υλοποιούν προγράμματα εκπαιδευτικής παρέμβασης και πρόληψης, καθώς και δράσεις ενίσχυσης των δεξιοτήτων των μαθητών.
• παρέχουν συμβουλευτική υποστήριξη στο εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου σχετικά με ζητήματα διδακτικής πρακτικής, ενδυνάμωσης και ψυχοκοινωνικής στήριξης των μαθητών, αντιμετώπισης καταστάσεων κρίσης, αποδοχής της διαφορετικότητας κ.τ.λ.
• συμβουλεύουν τους γονείς και κηδεμόνες των μαθητών σχετικά με ζητήματα μαθησιακής υποστήριξης, οργάνωσης της μελέτης και συνεργασίας με το σχολείο.
• διοργανώνουν προγράμματα ενημέρωσης της εκπαιδευτικής κοινότητας και των γονέων και κηδεμόνων.

2. Από ποια ηλικία και έπειτα και μέχρι ποια ηλικία μπορεί να εξεταστεί ένα παιδί σε ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. και τι κόστος έχει η εξέταση;

Τα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. αποτελούν δημόσια υπηρεσία που υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας και οι υπηρεσίες που παρέχουν είναι δωρεάν. Μπορούν να προσέλθουν για αξιολόγηση μαθητές προσχολικής και σχολικής ηλικίας. Ωστόσο, τα συγκεκριμένα ηλικιακά όρια μπορεί να αλλάζουν, ανάλογα με την ισχύουσα νομοθεσία. Επί του παρόντος, μπορούν να εξεταστούν παιδιά που έχουν εγγραφεί στο προνηπιαγωγείο μέχρι και μαθητές που φοιτούν στην Α’ λυκείου.

3. Ποιες ειδικότητες θα βρει κανείς στα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ., ποια παιδιά αξιολογούνται και τι είδους προετοιμασία χρειάζονται πριν από την αξιολόγηση;

Τα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. στελεχώνονται από πλήθος ειδικοτήτων, που εξασφαλίζει την ποιότητα των υπηρεσιών τους. Εργάζονται εκπαιδευτικοί όλων των σχολικών βαθμίδων με ειδίκευση στην ειδική αγωγή, δηλαδή, νηπιαγωγοί, δάσκαλοι, φιλόλογοι, μαθηματικοί και εκπαιδευτικοί φυσικών επιστημών, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές ή/και φυσικοθεραπευτές, οι οποίοι απαρτίζουν τις διεπιστημονικές ομάδες. Τα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. δεν έχουν παιδοψυχιάτρους, επομένως αν η διεπιστημονική ομάδα κρίνει ότι χρειάζεται παιδοψυχιατρική εκτίμηση, τότε παραπέμπει σε παιδοψυχίατρο δημόσιου φορέα. Να σημειωθεί, όμως, ότι γίνονται δεκτές και λαμβάνονται υπ’ όψιν και γνωματεύσεις ιδιωτών.

Στα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. εξετάζονται μαθητές, έπειτα από σχετικό αίτημα των γονέων στην υπηρεσία, εφόσον οι ίδιοι ή/και οι εκπαιδευτικοί τους θεωρούν ότι πρέπει να εξεταστούν για διερεύνηση των εκπαιδευτικών ή των ψυχοσυναισθηματικών αναγκών τους. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει ότι οποιοδήποτε παιδί περάσει τις πόρτες του ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. θα ανήκει υποχρεωτικά σε μία κατηγορία εκπαιδευτικών αναγκών.

Παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες θεωρούνται όσα έχουν σημαντική δυσκολία μάθησης και προσαρμογής εξαιτίας σωματικών, διανοητικών, ψυχολογικών, συναισθηματικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων. Σ΄ αυτά περιλαμβάνονται όσα έχουν:

1. Νοητική ανεπάρκεια ή ανωριμότητα.
2. Αισθητηριακές αναπηρίες όρασης (τυφλοί, αμβλύωπες με χαμηλή όραση).
3. Αισθητηριακές αναπηρίες ακοής (κωφοί, βαρήκοοι).
4. Κινητικές αναπηρίες – χρόνια μη ιάσιμα νοσήματα.
5. Διαταραχές ομιλίας λόγου.
6. Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (π.χ δυσλεξία, δυσορθογραφία, δυσαριθμησία)
7. Σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα.
8. Σύνθετες γνωστικές συναισθηματικές και κοινωνικές δυσκολίες.
9. Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (φάσμα αυτισμού).
10. Ψυχικές διαταραχές και πολλαπλές αναπηρίες.
11. Άλλες δυσκολίες (συναισθηματικές δυσκολίες, προβλήματα συμπεριφοράς κ.ά.).
12. Ιδιαίτερες νοητικές ικανότητες και ταλέντα.

Δεν χρειάζεται κάποια συγκεκριμένη προετοιμασία, παρά μόνο να εξηγηθεί στο παιδί πού πρόκειται να προσέλθει και ότι θα συναντήσει επαγγελματίες ανθρώπους, οι οποίοι, έπειτα από μία σειρά δοκιμασιών, θα κάνουν προτάσεις που θα το βοηθήσουν ώστε να τα πάει ακόμα καλύτερα στο σχολείο. Αυτό πρέπει να γίνει με κατάλληλο τρόπο, ανάλογο με την ηλικία του, χωρίς να προκληθεί στο παιδί επιπλέον συναισθηματική φόρτιση.

4. Πόσα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. υπάρχουν στην Ελλάδα, πώς μαθαίνω πού ανήκω και πώς κλείνω ραντεβού; Είναι αλήθεια ότι χρειάζεται πολύς καιρός μέχρι να εξεταστεί το παιδί; ΄

Σε κάθε μία από τις 13 Περιφέρειες λειτουργούν αρκετά ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ., ανάλογα με τις πληθυσμιακές ανάγκες της καθεμιάς. Συνολικά λειτουργούν 71 ΚΕ.ΔΑ.Σ.Υ. σε όλη την Ελλάδα. Το πού ανήκει κάθε μαθητής εξαρτάται από το σχολείο φοίτησής του και όχι από τον τόπο κατοικίας του. Οι γονείς  μπορούν να ενημερωθούν είτε από το σχολείο είτε μέσω της Πρωτοβάθμιας/ Δευτεροβάθμιας Διεύθυνσης Εκπαίδευσης όπου ανήκει το σχολείο. Στον παρακάτω σύνδεσμό του Υπουργείου Παιδείας μπορεί να βρει κανείς τον κατάλογο και τα στοιχεία επικοινωνίας όλων των ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.: https://www.minedu.gov.gr/eidiki-agwgi-2/keddy-eidiki-ekpaideusi-4

Υπάρχουν δύο τρόποι για να κλείσει ο γονέας/κηδεμόνας ραντεβού: Είτε υποβάλει ο ίδιος απευθείας αίτημα προς στο αρμόδιο ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ μέσω διαδικτύου ή με φυσική παρουσία, ανάλογα και σύμφωνα με τις οδηγίες που είναι αναρτημένες στην ιστοσελίδα του κάθε ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. ή μέσω του σχολείου που φοιτά ο μαθητής. Να σημειωθεί εδώ ότι και στη δεύτερη περίπτωση ο γονέας/κηδεμόνας είναι εκείνος που συμπληρώνει και υπογράφει το αίτημα.

Η αλήθεια είναι ότι μεσολαβεί ένα διάστημα μεταξύ της ημερομηνίας υποβολής του αιτήματος και της ημερομηνίας αξιολόγησης, το οποίο μπορεί να κυμαίνεται από μερικούς μήνες μέχρι και πάνω από ένα ημερολογιακό έτος. Κάθε ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. έχει διαφορετικό  χρόνο αναμονής, που εξαρτάται από τον αριθμό αιτημάτων που δέχεται, τον πληθυσμό του προσωπικού από το οποίο στελεχώνεται, τη βαθμίδα όπου φοιτά το παιδί. Για παράδειγμα, είναι διαφορετικοί οι χρόνοι αναμονής για την προσχολική ηλικία και διαφορετικοί για τη σχολική. Δίνεται προτεραιότητα σε αιτήματα που αφορούν την έγκριση για υποστήριξη του μαθητή από εκπαιδευτικό παράλληλης στήριξης, γιατί υπάρχουν προθεσμίες προκειμένου να προσληφθούν εγκαίρως οι συγκεκριμένοι εκπαιδευτικοί.

5. Ποια ακριβώς διαδικασία ακολουθείται κατά την εξέταση; Δίνουν το παρών και οι γονείς;

Το παιδί χρειάζεται να έρθει στο ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. τουλάχιστον δύο φορές. Το σύνηθες μοντέλο που ακολουθείται για την αξιολόγηση είναι το εξής: Ο κοινωνικός λειτουργός της διεπιστημονικής ομάδας που έχει αναλάβει την αξιολόγηση των αναγκών του παιδιού παίρνει το κοινωνικό ιστορικό και συζητά με τους γονείς/κηδεμόνες, ο εκπαιδευτικός διενεργεί την εκπαιδευτική αξιολόγηση κατά το ραντεβού του με το παιδί και ο ψυχολόγος πραγματοποιεί ψυχολογική αξιολόγηση σε ξεχωριστό ραντεβού με το παιδί. Ενδέχεται κάποιο μέλος της ομάδας να ζητήσει και νέο ραντεβού με τους γονείς ή το παιδί, αν παραστεί ανάγκη. Προσπαθούμε να μην ταλαιπωρούμε το παιδί με πολλές επισκέψεις, αλλά ταυτόχρονα να μην εξαντλούμε τις δυνάμεις του σε μία μόνο συνάντηση.

Ενδέχεται να κριθεί απαραίτητη η ανάγκη αξιολόγησης και από άλλη ειδικότητα, π.χ. λογοθεραπευτή ή εργοθεραπευτή. Όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία, η διεπιστημονική ομάδα, δηλαδή οι ειδικότητες που έχουν δει τους γονείς/κηδεμόνες και το παιδί, συνεδριάζουν προκειμένου να συζητήσουν και να καταλήξουν σε συμπέρασμα. Στο πλαίσιο αυτό, λαμβάνονται υπόψη τυχόν ιατρικές γνωματεύσεις που έχουν προσκομιστεί από τους γονείς, καθώς και οι περιγραφικές εκθέσεις των εκπαιδευτικών του σχολείου, οι οποίες ζητούνται ενδοϋπηρεσιακά. Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες μπορεί να προκύψει η ανάγκη για επιπλέον τηλεφωνική επικοινωνία ή και δια ζώσης συνάντηση με τους εκπαιδευτικούς  ή ακόμα και παρατήρησης του παιδιού στο σχολείο.

6. Αν μου προταθεί από το σχολείο, είμαι υποχρεωμένος/η να πάω το παιδί μου προς αξιολόγηση; Τι θα γίνει αν δεν το πάω;

Συνήθως προηγείται μία συνεργασία σχολείου-οικογένειας. Ο γονέας δεν είναι υποχρεωμένος να υποβάλει αίτημα αξιολόγησης προς το ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ., ακόμα και αν το σχολείο το προτείνει. Ωστόσο, μία τέτοια πρόταση εκ μέρους των εκπαιδευτικών γίνεται επειδή έχουν παρατηρήσει σημάδια που τους ανησυχούν. Αν όντως υπάρχει κάποια εκπαιδευτική ανάγκη και δεν εντοπιστεί εγκαίρως, το παιδί κινδυνεύει να μην υποστηριχθεί κατάλληλα και να χαθεί πολύτιμος χρόνος ως προς τη μαθησιακή του πορεία και εξέλιξη.

7. Αν το σχολείο δεν μου προτείνει αξιολόγηση, αλλά εγώ θέλω να εξεταστεί το παιδί μου, μπορώ να κλείσω ραντεβού;

Ο γονέας/κηδεμόνας, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, μπορεί να ζητήσει αξιολόγηση από τα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. με δική του πρωτοβουλία, εφόσον έχει παρατηρήσει στο παιδί του σημάδια που τον ανησυχούν. Να υπενθυμίσω ότι ζητείται περιγραφική έκθεση των εκπαιδευτικών του σχολείου από την υπηρεσία μας. Συνεπώς, το σχολείο θα ενημερωθεί ότι έχει υποβληθεί αίτημα αξιολόγησης του παιδιού από τον γονέα.

8. Παίρνω στα χέρια μου τη γνωμάτευση. Πρέπει να πάω το παιδί μου για επανεξέταση και αν ναι πότε; Και αν διαφωνώ, τι μπορώ να κάνω;

Ανάλογα με το είδος της εκπαιδευτικής ανάγκης, μπορεί να εκδοθεί γνωμάτευση με μόνιμη ισχύ. Σε αυτήν την περίπτωση, το παιδί δεν χρειάζεται να επαναξιολογηθεί. Σε άλλες περιπτώσεις, η διεπιστημονική ομάδα μπορεί να κρίνει ότι χρειάζεται επαναξιολόγηση έπειτα από κάποιο χρονικό διάστημα, το οποίο διατυπώνει γραπτώς και ξεκάθαρα στη γνωμάτευση. Αυτό είναι πιο συχνό στην προσχολική ηλικία και στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, καθώς και στις περιπτώσεις έγκρισης παράλληλης στήριξης από εκπαιδευτικό ειδικής αγωγής.

Αν ο γονέας διαφωνεί με την γνωμάτευση, μπορεί να υποβάλει εντός 30 ημερών ένσταση στην Δ.Ε.Δ.Α. (Δευτεροβάθμια Επιτροπή Διεπιστημονικής Αξιολόγησης), της οποίας η απόφαση είναι τελεσίδικη. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι γονείς δεν δέχονται να υπογράψουν τη γνωμάτευση και δεν την παραλαμβάνουν τελικά ποτέ, αλλά αυτό σημαίνει ότι το παιδί δεν μπορεί τύχει της υποστήριξης και παρέμβασης που προτείνει το ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.

Οι προτάσεις δεν είναι δεσμευτικές για την οικογένεια. Πρόκειται για εισήγηση και όχι για επιβολή. Για παράδειγμα, η διεπιστημονική ομάδα μπορεί να προτείνει αντικατάσταση των γραπτών εξετάσεων με προφορικές, αλλά η τελική απόφαση για την ενεργοποίηση της πρότασης είναι της οικογένειας. Ωστόσο, εφόσον ο γονέας ενεργοποιήσει το αίτημα σύμφωνα με την πρόταση του ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ., το σχολείο είναι υποχρεωμένο να το εφαρμόσει. Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση ορισμού του σχολικού πλαισίου, όταν πρόκειται για πρόταση φοίτησης του παιδιού σε ειδικό σχολείο. Ο γονέας έχει το δικαίωμα επιλογής του σχολείου όπου θα φοιτήσει το παιδί του.

9. Μου προτάθηκε παράλληλη στήριξη. Τι ακριβώς πρέπει να κάνω; Καλύπτεται από το κράτος ή πρέπει να πληρώσω; Μπορεί να συνεχιστεί και στη δευτεροβάθμια εξέταση;

Στις περιπτώσεις όπου προτείνεται από το ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. υποστήριξη του μαθητή από εκπαιδευτικό παράλληλης στήριξης, γίνεται σχετικό αίτημα στο Υπουργείο Παιδείας μέσω του σχολείου και σε συνεργασία με αυτό, για κάθε σχολικό έτος που ορίζεται στην αξιολογική έκθεση του ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. Ο θεσμός της παράλληλης στήριξης μπορεί να συνεχιστεί μέχρι και το Λύκειο, εφόσον κρίνεται αναγκαίο κατά την επαναξιολόγηση. Πρόκειται για έναν θεσμό που καλύπτεται από το Υπουργείο Παιδείας και φυσικά παρέχεται δωρεάν στα δημόσια σχολεία. Να υπενθυμίσω ότι στις περιπτώσεις αυτές χρειάζεται επαναξιολόγηση, όπως ορίζεται στην αξιολογική έκθεση που εκδίδει το ΚΕ.Δ.Α.ΣΥ.

10. Σε ποιες περιπτώσεις δίνεται γνωμάτευση για κατ’ οίκον διδασκαλία και ποιος έρχεται να διδάξει το παιδί; Μπορεί αυτή να γίνει και online;

Τα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. δεν εμπλέκονται απαραίτητα στη διαδικασία έγκρισης της κατ’ οίκον διδασκαλίας. Αυτή παρέχεται σε περιπτώσεις όπου σοβαροί λόγοι υγείας καθιστούν αδύνατη τη μετακίνηση  του μαθητή στο σχολείο. Εφόσον προσκομιστεί η απαραίτητη ιατρική γνωμάτευση από δημόσιο φορέα, εγκρίνονται από τη Διεύθυνση Εκπαίδευσης, στην οποία ανήκει το σχολείο του μαθητή, 10 ώρες εβδομαδιαίως για κατ’ οίκον διδασκαλία από εκπαιδευτικό που προσλαμβάνεται από το κράτος. Στο τέλος του σχολικού έτους, κατά την περίοδο των προαγωγικών εξετάσεων, οι μαθητές εξετάζονται προφορικά και γραπτά στα μαθήματα. Στο πρόγραμμα διδασκαλίας στο σπίτι μπορεί να χρησιμοποιείται και το σύστημα της τηλεκπαίδευσης.

11. Τα ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. μπορεί να εμπλακούν και σε μια τάξη ή σε μια σχολική μονάδα; Να γίνει, δηλαδή, παρέμβαση σε ομαδικό επίπεδο; Και αν ναι, σε ποιες περιπτώσεις;

Μία από τις αρμοδιότητες των ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. είναι η υποστήριξη του συνολικού έργου των σχολικών μονάδων. Εφόσον σταλεί αίτημα από το σχολείο προς το οικείο ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ., η διεπιστημονική ομάδα μπορεί να επισκεφθεί το σχολείο και να συναντηθεί με το εκπαιδευτικό προσωπικό, παρέχοντας συμβουλευτική υποστήριξη. Συνήθως, τα αιτήματα σχετίζονται με μαθητές που έχουν ήδη αξιολογηθεί, αλλά μπορεί να αφορούν και ένα μεμονωμένο τμήμα ή ολόκληρη τη σχολική μονάδα. Οι περιπτώσεις αυτές αφορούν κυρίως καταστάσεις διαχείρισης κρίσεων, πρόληψης της σχολικής διαρροής, προγράμματα συμπερίληψης, αποδοχής της διαφορετικότητας και εξασφάλισης της ισότιμης ένταξης όλων των μαθητών στο περιβάλλον του σχολείου.