Όταν ο γιος μου έφυγε από την προστατευτική αγκαλιά του παιδικού σταθμού για να φοιτήσει στο νηπιαγωγείο άρχισε να με απασχολεί το θέμα “Σχολικά Ατυχήματα”, αφενός διότι ξαφνικά θυμήθηκα τα δικά μου απερίσκεπτα παιδικάτα, αφετέρου διότι ξαφνικά έγινα μάρτυρας «τρελών» παιχνιδιών της πιτσιρικαρίας, που δεν είχε (και συνεχίζει να μην έχει, ακόμα και σήμερα, που έφτασε αισίως, με καρούμπαλα και γρατζουνισμένα γόνατα, στην Τετάρτη δημοτικού) καμιά συναίσθηση του κινδύνου. Όταν δυο χρόνια μετά ακολούθησε και η κόρη μου, διαπίστωσα ότι και τα κορίτσια, αν και λίγο πιο ήπια από τα αγόρια, σκαρφαλώνουν, τρέχουν, σπρώχνουν και σπρώχνονται και είναι εξίσου επιρρεπή σε ατυχήματα.

Χωρίς να είμαι (πολύ) υστερική, ομολογώ ότι κάθε μεσημέρι, στις 4 που επιστρέφουν τα παιδιά από το σχολείο, τους τηλεφωνώ από το γραφείο περιμένοντας να ακούσω «τον τραυματισμό της ημέρας», ενώ φυσικά με λούζει κρύος ιδρώτας αν δω κλήση από το σχολείο. Προς το παρόν την έχουμε γλιτώσει φτηνά, δηλαδή χωρίς να χρειαστούν ράμματα, γύψοι και ακτινογραφίες, με απλά καρούμπαλα, με πληγές, με ανοιγμένες μύτες, με μελανιές, με ένα στραμπούληγμα, με ένα χέρι που στο τσακ δεν πιάστηκε από την πόρτα, με ένα μάτι στο οποίο το μολύβι έσκασε δίπλα… Και με μερικά σκισμένα ρούχα! Αλλά φυσικά, συνάδελφοι μαθητές έχουν κάνει ράμματα,  έχουν σπάσει χέρια και πόδια, έχουν ανοίξει κεφάλια… Και μη χειρότερα!

Άγνοια κινδύνου

Τα ατυχήματα που συμβαίνουν κατά τη μετάβαση, παραμονή και αναχώρηση των μαθητών από τις σχολικές εγκαταστάσεις αποτελούν τον μεγαλύτερο κίνδυνο στα σχολεία και τη δεύτερη αιτία παιδικής νοσηρότητας στον δυτικό κόσμο, μετά τις αιφνίδιες λοιμώξεις. Όσοι έχουμε μικρά παιδιά, γνωρίζουμε καλά πως είναι από τη φύση τους περίεργα, ανώριμα, υπερκινητικά, απρόσεκτα, παρορμητικά και επιθετικά και δεν έχουν ανεπτυγμένη την αίσθηση του κινδύνου. Για όλους τους παραπάνω λόγους είναι ιδιαίτερα επιρρεπή σε τραυματισμούς. Πέρα από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του κάθε παιδιού, οικογενειακοί παράγοντες, όπως το μέγεθος της οικογένειας, το εισόδημα και η ηλικία των γονέων και το κοινωνικό-οικονομικό περιβάλλον φαίνεται πως επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό τα ποσοστά στα σχολικά ατυχήματα.

Μεγαλώνοντας, τα παιδιά αναπτύσσουν μεν την αίσθηση του κινδύνου, επηρεάζονται όμως και από άλλους παράγοντες, όπως από την επιθυμία επίδειξης της δύναμης και των ικανοτήτων τους, από την ανάγκη αντίδρασης στους κανόνες και στις συμβουλές των ενηλίκων και ή από τη γοητεία της περιπέτειας, με αποτέλεσμα να εξακολουθούν να κινδυνεύουν.

Επομένως, είναι σημαντικό να μάθουν από μικρή ηλικία να προστατεύουν τον εαυτό τους και να καταλάβουν πόσο σημαντικό είναι το να μην τον θέτουν σε κίνδυνο. Αυτοί που καλούνται  να διδάξουν  τα παιδιά να αναγνωρίζουν τους κινδύνους και να αυτοπροστατεύονται είναι οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς, που πρέπει, όμως, να φροντίσουν να μην είναι υπερπροστατευτικοί, γιατί η υπερβολή μπορεί εύκολα να φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα.

Τα ατυχήματα εντός σχολικού χώρου

Το Τaλκ ήρθε σε επαφή με το Σωματείο ”Αντιμετώπιση Παιδικού Τραύματος” και συζήτησε με την πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου, κ. Natasha Clive-Βρέκοσι, που καταρχάς μας εξήγησε ότι τα πιο συνηθισμένα ατυχήματα που συμβαίνουν στο σχολείο είναι οι πτώσεις, σε ποσοστό 67%, ενώ ακολουθούν τα ατυχήματα από χτύπημα και από κόψιμο.  Όπως είναι λογικό, το προαύλιο του σχολείου θεωρείται ο πιο επικίνδυνος χώρος, με το 45% των ατυχημάτων να λαμβάνουν χώρα εκεί, ενώ ακολουθούν οι σκάλες και οι αίθουσες διδασκαλίας. Τα σοβαρότερα σχολικά ατυχήματα συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του διαλείμματος (60%) και της πρακτικής σε εργαστηριακούς χώρους ή σε χώρους άσκησης, ενώ το 13% λαμβάνουν χώρα την ώρα της γυμναστικής.

Όλα τα σχολεία οφείλουν να ελέγχουν συχνά τις κτιριακές τους εγκαταστάσεις ώστε να είναι ασφαλείς για τα παιδιά που στεγάζουν. Θα πρέπει, για παράδειγμα, να μην υπάρχουν στους χώρους του σχολείου σκουριασμένα ή αιχμηρά αντικείμενα στα οποία τα παιδιά θα μπορούσαν να χτυπήσουν (π.χ. σκουριασμένα κάγκελα), να θεσπιστούν και να εφαρμόζονται ασκήσεις πυρασφάλειας και προστασίας από τους σεισμούς (και αποφυγής του πανικού) και να σχεδιαστούν χώροι συγκέντρωσης σε περίπτωση ανάγκης. Σημαντικό είναι το σχολείο να είναι περιφραγμένο και η κεντρική πόρτα να παραμένει κλειστή ώστε να μην κινδυνεύουν τα παιδιά να βγουν σε πολυσύχναστους δρόμους.

Εάν το σχολείο διαθέτει παιδική χαρά ή γυμναστήριο, πρέπει να γίνεται συνεχής έλεγχος, ώστε ο εξοπλισμός (κούνιες, τσουλήθρες, μονόζυγα, μπασκέτες) και ο γύρω χώρος να πληρούν τους κανόνες ασφαλείας. Πρέπει επίσης τα παιδιά να ενημερώνονται από τους γυμναστές για τους σωστούς τρόπους χρήσης του υπάρχοντος εξοπλισμού. Ενδείκνυται ακόμα οι πόρτες να ανοίγουν προς τα έξω, να τοποθετούνται άθραυστα τζάμια στις τάξεις και κιγκλιδώματα στα επικίνδυνα σημεία, ώστε να αποτρέπονται οι πτώσεις, να αποφεύγονται τα γυαλιστερά πατώματα και οι επιφάνειες από υλικό που μπορεί να προκαλέσει τραυματισμούς και οι σκάλες να μην έχουν κουπαστές, που μπορούν εύκολα να γίνουν… τσουλήθρες.  Στην περίπτωση που το σχολείο διαθέτει χημείο θα πρέπει αυτό να παραμένει κλειδωμένο, εκτός από τις ώρες του μαθήματος, όταν είναι παρών ο υπεύθυνος εκπαιδευτικός.

Σε όλα τα παραπάνω, μπορούν να βοηθήσουν και οι γονείς των μαθητών με σωστές παρατηρήσεις και εποικοδομητικές προτάσεις. Φυσικά και οι ιδέες των ίδιων των παιδιών, που κινούνται κάθε μέρα στον χώρο,  μπορούν να αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμες και να προάγουν την δημιουργία ενός ασφαλέστερου σχολικού περιβάλλοντος. Αδιαμφισβήτητα,  η βελτίωση των εγκαταστάσεων θα μείωνε τους όποιους κινδύνους και τις πιθανότητες ατυχήματος.

Η μετάβαση προς και από το σχολείο

Υψηλής επικινδυνότητας για ατυχήματα θεωρείται και η μετάβαση προς και από το σχολείο. Όπως τονίζει η κ. Clive-Βρέκοσι, από την προσχολική ηλικία οφείλουμε να διδάξουμε στα παιδιά μας τη σωστή οδική συμπεριφορά. Οφείλουμε, επίσης, να λάβουμε υπόψη μας ότι τα παιδιά κάτω των 8 ετών δεν έχουν την απαιτούμενη ωριμότητα ώστε  να εφαρμόσουν πάντα τα όσα έχουν μάθει. Για το λόγο αυτό πρέπει πάντοτε να συνοδεύονται από ενήλικες προς και από το σχολείο ή προς και από τη στάση του σχολικού λεωφορείου. Ο δε συνοδός πρέπει να κρατάει τα μικρά  παιδιά από το χέρι και να τα έχει από τη μέσα πλευρά του πεζοδρομίου.  Εφόσον τα παιδιά μεταβαίνουν στο σχολείο με το αυτοκίνητο πρέπει να κάθονται στο πίσω κάθισμα, δεμένα με τον σωστό τρόπο, ακόμα κι αν η ώρα της διαδρομής δεν είναι πολλή. Στην περίπτωση που τα παιδιά πηγαινοέρχονται με σχολικό, πρέπει οι συνοδοί εκπαιδευτικοί, αλλά και οι γονείς, να τους εξηγήσουν ότι πρέπει να φορούν τη ζώνη ασφαλείας και να είναι ιδιαίτερα προσεκτικά την ώρα της επιβίβασης και της αποβίβασης.

Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην πρόληψη των ατυχημάτων διαδραματίζει και ο σχολικός τροχονόμος, που αναλαμβάνει τη ρύθμιση της κυκλοφορίας στην γύρω από το σχολείο περιοχή κατά τις ώρες προσέλευσης και αποχώρησης των μαθητών και εξασφαλίζει την ασφαλή διέλευσή τους. Πρέπει, λοιπόν, αφενός να εξηγήσουμε στα παιδιά πόσο σημαντικό είναι να συμμορφώνονται με τις υποδείξεις του και αφετέρου οι οδηγοί, ημών των γονέων συμπεριλαμβανομένων, να σέβονται την παρουσία του και να ακολουθούν τις οδηγίες του. Ας μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά μαθαίνουν παρατηρώντας, γι’ αυτό και πρέπει πάντοτε να τους δίνουμε το καλό παράδειγμα, ακολουθώντας οι ίδιοι τους κανόνες της σωστής οδικής συμπεριφοράς.  

Ο ρόλος των εκπαιδευτικών  

Καταρχάς, οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να είναι παρόντες στις εφημερίες τους και να έχουν «ραντάρ» εντοπισμού καυγάδων ή επικίνδυνων παιχνιδιών. Ορισμένοι εκπαιδευτικοί έχουν παρακολουθήσει σεμινάρια πρώτων βοηθειών για παιδιά και ξέρουν πώς να αντιδράσουν σε περίπτωση ατυχήματος. Η κ. Clive-Βρέκοσι εξηγεί ότι κάθε φορά που οι υπεύθυνοι του Σωματείου ”Αντιμετώπιση Παιδικού Τραύματος” επισκέπτονται κάποιο σχολείο για να ενημερώσουν τα παιδιά για την πρόληψη των παιδικών ατυχημάτων, προτρέπουν τους εκπαιδευτικούς να παρακολουθήσουν σεμινάρια πρώτων βοηθειών, καθώς η άμεση αντίδραση και αντιμετώπιση ενός σοβαρά τραυματισμένου παιδιού μπορεί να του σώσει την ζωή. Φυσικά, στο πλαίσιο της πρόληψης, όλα τα σχολεία πρέπει να διαθέτουν πλήρες φαρμακείο για την παροχή  Α΄ Βοηθειών, με κάποιον υπεύθυνο για αυτό, και αν είναι δυνατόν ένα Νοσηλευτή ή μια Νοσηλεύτρια. Πρέπει επίσης να υπάρχουν εμφανώς αναρτημένα τα τηλέφωνα του πλησιέστερου Νοσοκομείου.

Συμπερασματικά,  παρότι  είναι σχεδόν αδύνατον ένα παιδί, μεγαλώνοντας, να μην πάθει κάποιο ατύχημα, το κράτος από τη μια πλευρά και οι ενήλικες, γονείς-κηδεμόνες και εκπαιδευτικοί, από την άλλη, μπορούμε να δημιουργήσουμε  ένα όσο το δυνατόν πιο ασφαλές περιβάλλον. Ο καλύτερος και πιο αποτελεσματικός τρόπος για ευαισθητοποίηση και ενημέρωση είναι μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος. Μετά τους γονείς, οι δάσκαλοι είναι αυτοί που περνούν τον περισσότερο χρόνο με τα παιδιά και ως εκ τούτου τα γνωρίζουν καλά, όπως επίσης γνωρίζουν και τις ιδιαιτερότητες της περιοχής στην οποία αυτά μεγαλώνουν. Για αυτό το λόγο, θα ήταν καλό να διδάσκονται σε όλα τα σχολεία οι τρόποι πρόληψης των παιδικών ατυχημάτων, ώστε οι μικροί μαθητές να μάθουν εξ απαλών ονύχων πώς να αναγνωρίζουν τους κινδύνους και κυρίως πώς να τους αποφεύγουν. Κι εμείς οι γονείς να είμαστε λίγο πιο ήσυχοι…