Τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων (ΕΔ) περιλαμβάνονται εδώ και δυο χρόνια ως υποχρεωτικά μαθήματα στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα σε όλους τους τύπους νηπιαγωγείων, δημοτικών και γυμνασίων της χώρας. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, η στοχοθεσία των προγραμμάτων προσδιορίστηκε βάσει των λεγόμενων δεξιοτήτων του 21ου αιώνα (4cs), των δεξιοτήτων ζωής και νου, των ηπίων δεξιοτήτων και των δεξιοτήτων τεχνολογίας, της μηχανικής και επιστήμης.
Ενδεικτικά, οι σύγχρονες δεξιότητες περιλαμβάνουν την κριτική σκέψη, τη δημιουργικότητα, τη συνεργασία, την επικοινωνία, την ευελιξία και την προσαρμοστικότητα, την πρωτοβουλία, την οργανωτική ικανότητα, την ενσυναίσθηση και τις κοινωνικές δεξιότητες, την επίλυση προβλημάτων, τον ψηφιακό και τεχνολογικό γραμματισμό. Επιμέρους στόχους των ΕΔ αποτελούν η μάθηση μέσω ομαδοσυνεργατικής, δημιουργικής και κριτικά αναστοχαζόμενης διδακτικής μεθοδολογίας, η ενίσχυση των δεξιοτήτων ζωής, διαμεσολάβησης και υπευθυνότητας, η ενίσχυση των δεξιοτήτων ψηφιακής μάθησης, τεχνολογίας και προγραμματιστικής σκέψης.
Τα ΕΔ οργανώνονται σε τέσσερις ενότητες, που προέκυψαν από τους Παγκόσμιους Δείκτες Αειφόρου Ανάπτυξης (περιβάλλον, ευ ζην, ασφάλεια, κοινωνία των πολιτών, σύγχρονη τεχνολογία και επιχειρηματικότητα). Η θεματολογία τους, η οποία διαμορφώθηκε στην τελική της μορφή από την πιλοτική εφαρμογή των ΕΔ κατά το σχολικό έτος 2020 – 2021, είναι η ακόλουθη:
Ζω καλύτερα – Ευ Ζην
- Υγεία: Διατροφή- Αυτομέριμνα, Οδική Ασφάλεια
- Ψυχική και Συναισθηματική Υγεία – Πρόληψη
- Γνωρίζω το σώμα μου – Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση
Λέξεις κλειδιά: υγιεινή ζωή, άσκηση και διατροφή, πρόληψη και προστασία από εξαρτήσεις, αυτομέριμνα και ψυχική υγεία, σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, ασφάλεια στο δρόμο, οδική ασφάλεια, ασφάλεια στα σπορ, στο σπίτι, στην πλοήγηση και στη χρήση διαδικτύου, πρώτες βοήθειες, διασώστες, ευαισθητοποίηση σε θέματα αναπηρίας και ευαλωτότητας.
Φροντίζω το Περιβάλλον
- Οικολογία – Παγκόσμια και τοπική φυσική κληρονομιά
- Κλιματική αλλαγή – Φυσικές Καταστροφές, Πολιτική προστασία (πόσο ανατριχιαστικά επίκαιρο…)
- Παγκόσμια και τοπική πολιτιστική κληρονομιά
Λέξεις κλειδιά: κλίμα, κλιματική αλλαγή, οικολογική συνείδηση, ανακύκλωση, τεχνολογία περιβάλλοντος και βιώσιμη ανάπτυξη, φυσικές καταστροφές: πρόληψη και προστασία, παγκόσμια κληρονομιά, φιλοζωία, τα δικαιώματα των ζώων και αειφορία, τοπική πολιτιστική κληρονομιά, παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά
Ενδιαφέρομαι και Ενεργώ – Κοινωνική Συναίσθηση και Ευθύνη
- Ανθρώπινα δικαιώματα
- Εθελοντισμός, διαμεσολάβηση
- Συμπερίληψη: Αλληλοσεβασμός, διαφορετικότητα
Λέξεις κλειδιά: εθελοντισμός, πολιτειότητα, ανθρώπινα δικαιώματα και αξιοπρέπεια, αλληλοσεβασμός και σεβασμός στη διαφορετικότητα, αντιμετώπιση διακρίσεων, ισότητα των φύλων, συνεργασία/συνεργατικότητα, φιλανθρωπία, κοινωνική ευαισθησία, κοινωνική ευθύνη, ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, συμπερίληψη στην εκπαίδευση, δημοκρατία, δημοκρατική παιδεία και παράδοση, σχολικός και διαδικτυακός εκφοβισμός
Δημιουργώ και Καινοτομώ – Δημιουργική Σκέψη και Πρωτοβουλία
- STEM/ Εκπαιδευτική Ρομποτική
- Επιχειρηματικότητα- Αγωγή Σταδιοδρομίας- Γνωριμία με επαγγέλματα
Λέξεις κλειδιά: δημιουργική διαδικασία, δημιουργική σκέψη, οργανωτική ικανότητα και προγραμματισμός, εικονική επιχείρηση, νεανική επιχειρηματικότητα, επαγγέλματα του μέλλοντος, οικονομικός γραμματισμός, οικονομία και ηθική, φορολογική συνείδηση, κοινωνική ευθύνη, ψηφιακά περιβάλλοντα/ανοιχτά ψηφιακά περιβάλλοντα, ψηφιακές δεξιότητες, καινοτομία, νέες επαγγελματικές δεξιότητες, προσωπικότητα και επαγγελματική ταυτότητα
Κι όλα αυτά, τα μαθαίνουν πράγματι τα παιδιά μας;
Τι από τα παραπάνω εφαρμόζεται στην πράξη στα σχολεία; Είναι πολύ νωρίς για να έχουμε πλήρη εικόνα, όμως τα πρώτα ρεπορτάζ είναι μάλλον απογοητευτικά: Εκπαιδευτικοί και γονείς (επομένως και παιδιά) συχνά τα αντιμετωπίζουν ακόμα ως πάρεργο, διάλειμμα, ελεύθερη ώρα ή ώρα κάλυψης κενών σε άλλα μαθήματα. Επίσης, εντοπίζονται έντονες ανισότητες μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών σχολείων, αλλά και μεταξύ αστικών και περιφερειακών σχολείων. Πώς μπορεί να αλλάξει αυτό, δεδομένου του ότι τα προαναφερθέντα θα έπρεπε να είναι πλέον βασικά μαθήματα στο σχολείο του 21ου αιώνα, και όχι να εντάσσονται στο πλαίσιο εργαστηρίων;
Προφανώς, οι εκπαιδευτικοί χρειάζονται επιμόρφωση, χρόνο και επικαιροποιημένο, εγκεκριμένο από το Υπουργείο υλικό, ώστε να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις των ΕΔ. Η ανάθεση των μαθημάτων πρέπει να γίνεται με βάση τις ειδικότητες, τις μεταπτυχιακές σπουδές και τις καταρτίσεις των διδασκόντων, και όχι απλώς για να συμπληρώνεται το ωράριό τους και να βολεύεται το πρόγραμμα.
Μα και οι γονείς πρέπει να ενημερωθούμε, να συνειδητοποιήσουμε την τεράστια σημασία των ΕΔ για το μέλλον των παιδιών μας και να απαιτήσουμε από την Πολιτεία όχι απλώς να μη διδάσκονται διεκπεραιωτικά, αλλά σταδιακά να αυξηθούν οι ώρες διδασκαλίας τους και να χρησιμοποιηθούν πράγματι καινοτόμες, δυναμικές, διδακτικές, εκπαιδευτικές δράσεις, όπως ορίζει το πλαίσιο του προγράμματος σπουδών. Μέχρι όλο αυτό να εφαρμοστεί παντού και για όλους τους μαθητές ανεξαιρέτως (δεν είμαι αισιόδοξη), μπορούμε να αναζητήσουμε υλικό βασισμένο στα προαναφερθέντα στο διαδίκτυο και να εκπαιδεύσουμε και εμείς τα παιδιά μας, ώστε να γίνουν ελεύθεροι και υπεύθυνοι πολίτες, ανοίγοντάς τους τον δρόμο για ένα καλύτερο μέλλον.
Και δυο βιβλία!
Πρόσφατα, κυκλοφόρησαν από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε εικονογράφηση της Αγγελικής Ρελάκη, τα πρώτα βιβλία που πλαισιώνουν τα Εργαστήρια Δραστηριοτήτων στο δημοτικό σχολείο και είναι κατάλληλα όχι μόνο για αξιοποίηση στην τάξη, αλλά και στο σπίτι. 
Το Φροντίζω το περιβάλλον, Δραστηριότητες και παιχνίδια για την καλλιέργεια δεξιοτήτων, των Τζένης Μωραΐτη και Αγγελικής Μαγκλάρα, περιέχει φύλλα με δραστηριότητες και παιχνίδια που δίνουν στα παιδιά από 4 έως 7 ετών την ευκαιρία να γνωρίσουν τα σύγχρονα περιβαλλοντικά προβλήματα και να καταλάβουν πώς μπορούν να συμβάλουν στη φροντίδα και στην προστασία του φυσικού μας κόσμου. Ο ήρωας του βιβλίου, ο Τι και Γιατί, δίνει πληροφορίες για τη φύση, τα ζώα, τα φυτά, και καθοδηγεί τα παιδιά ώστε να κατανοήσουν ότι η προστασία του πλανήτη είναι ευθύνη όλων μας. Δίνει, επίσης, παραδείγματα υγιών τρόπων συμπεριφοράς που συμβάλλουν στη μείωση των απορριμμάτων, στην εξοικονόμηση ενέργειας, στην προστασία της πολιτισμικής κληρονομιάς.
Το Ζω καλύτερα. Δραστηριότητες και παιχνίδια για την καλλιέργεια δεξιοτήτων, των Κωνσταντίνας Αρμενιάκου και Ευθυμίας Ανδριώτη, περιέχει φύλλα με δραστηριότητες και παιχνίδια που ασκούν τα μικρά παιδιά από 4 έως 7 ετών σε δεξιότητες αυτοφροντίδας και υγιεινής, απαραίτητες για την ασφάλεια και τη σωστή ανάπτυξή τους. Ακολουθώντας τον Ευ ζην, τον βοηθό της υγείας, μαθαίνουμε πόσο σημαντική είναι η διατροφή και η άσκηση για την υγεία, πώς μπορούμε να προστατεύσουμε και να φροντίσουμε το σώμα μας, ποια είναι τα ανθρώπινα συναισθήματα και πώς μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε και να τα εκφράσουμε, πόσο σπουδαίο είναι να κάνουμε φίλους, να μοιραζόμαστε και να συνεργαζόμαστε, πώς να αποφεύγουμε τους κινδύνους και τα ατυχήματα και πόσο σημαντικό είναι να σεβόμαστε το σώμα μας και να αισθανόμαστε ασφαλείς. Και τα δυο βιβλία είναι σύμφωνα με το Πρόγραμμα Σπουδών και τις οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας για τα ΕΔ.
