«Μαμά, τι είναι επιτέλους αυτή η πίπα;» Η ερώτηση μπορεί να με συνέλαβε εξαπίνης, αλλά οφείλω να ομολογήσω ότι τα ’θελα και τα ’παθα. Αφού χωρίς να το πολυψειρίσω, μια ωραία Κυριακή απόγευμα, ξεκίνησα να βλέπω με τον εντεκάχρονο γιο μου τη σειρά του Netflix «Cobra Kai». Στα +13 το είχε, ε, είπα τι στο καλό, το είδε ο Μ., το είδε κι ο Α., το είδε κι ο Κ., άντε, δες το κι εσύ αρκεί να ’μαι κι εγώ στο πλάι σου.
Η σειρά είναι το sequel του Karate Kid saga. Ο Ιάπωνας σενσέι έχει, βέβαια, πεθάνει προ πολλού, ο Ραλφ Μάτσιο δεν είναι πια έφηβος αλλά μεσήλικος με αντιπροσωπεία πολυτελών αυτοκινήτων, ενώ ο πάλαι ποτέ μισητός αντίπαλός του έχει εξελιχθεί σε ένα ρεμάλι και μισό. Δεν θέλω να μπω σε άλλες λεπτομέρειες, καράτε παίζουν τα παιδιά με όσα αυτό συνεπάγεται. Το πρόβλημα είναι ότι εκεί κάπου στο τρίτο, τέταρτο επεισόδιο έσκασαν οι «πίπες». Εν είδει «αποδυτηριακών» αστείων μεταξύ άγουρων εφήβων, στο στιλ των αμερικάνικων κομεντί με τις οποίες μεγαλώσαμε και που τώρα είναι κομματάκι πασέ, μην πω τίποτα χειρότερο. Τέλος πάντων, το είπαν μία το είπαν δύο, το ζωγραφίσανε κιόλας και, όπως ήταν αναμενόμενο, κάποια στιγμή το παιδί ρώτησε. Του απάντησα όσο πιο κόσμια μπορούσα και διέκοψα την προβολή για μετά τα δεκατρία.
Θυμήθηκα τον εαυτό μου σε πολύ μικρότερη ηλικία να κάθομαι στο κρεβάτι των γονιών μου με τον αδερφό μου δίπλα και να προσπαθώ να αποκρυπτογραφήσω το περιεχόμενο του βιβλίου «Το βαθύ λαρύγγι», που είχε ο πατέρας μου στο κομοδίνο του. Αφού το ξεφύλλισα, αποφάνθηκα: «Τραγουδίστρια θα είναι» και όλα μπήκαν στη θέση τους… Ωστόσο, πλέον, με τον διαρκή βομβαρδισμό των παιδιών από την επικαιρότητα, νοσηρή και μη, στο προαύλιο, στο γήπεδο ή όπου αλλού, η πιθανότητα τα πράγματα να μπούνε έτσι εύκολα «στη θέση τους» έχει απομακρυνθεί αισθητά. Ας πάρουμε για παράδειγμα την υπόθεση του Στάθη Παναγιωτόπουλου. Ο γιος μου δεν έχει δει ποτέ του «Ράδιο Αρβύλα», όμως γύρισε από το σχολείο πλήρως ενημερωμένος σχετικά με την online δραστηριότητα του παρουσιαστή. Και αν δεν έμαθε για το revenge porn, είναι γιατί απλώς δεν έτυχε. Κάτι παρόμοιο είχε συμβεί στα επτά του. Είχε μόλις επιστρέψει από την κατασκήνωση και μουρμούριζε σε ρυθμούς ραπ «τρώω τα λεφτά μου στις γυναίκες και τα Sneakers». «Για ξαναπές το αυτό», του ζήτησα. Το επανέλαβε αφού προηγουμένως μου διευκρίνισε ότι κανονικά αντί για «γυναίκες» το τραγούδι λέει «μια άλλη λέξη, που όμως είναι κακιά λέξη». Ποια λέξη είναι αυτή ρώτησα και όταν μου είπε, θέλησα να μάθω αν ξέρει τι σημαίνει. Δεν ήξερε, του εξήγησα ήρεμα και έπεσε από τα σύννεφα.

Online «τσόντα»
Στην εποχή του webex, του skype, της αναγκαστικής τελικά ηλεκτρονικής επικοινωνίας, είναι εξαιρετικά σπάνιο ένα παιδί να μην εκτεθεί σε όλα αυτά και σε ακόμη χειρότερα που ποτέ δεν θα φτάσουν στ’ αυτιά μας. Πόσο όμως να το προστατεύσεις; Ακόμη κι αν η τηλεόραση παραμένει κλειστή τις ώρες που εκείνο είναι στο σπίτι, ακόμη κι αν οι πιο «ακατάλληλες» συζητήσεις δεν γίνονται μπροστά του, θα σπάσει κάποια στιγμή ο διάολος το ποδάρι του και θα ακούσει για το τάδε ή το δείνα σεξουαλικό έγκλημα ή για τις επιδόσεις των παικτών στο Bachelor και στο Big Brother. Γιατί πάντα θα υπάρχει κάποιο παιδί που και τηλεόραση θα βλέπει και δεν θα έχει ιδιαίτερο έλεγχο από τους γονείς του. Ή που θα είναι πιο μεγάλο σε ηλικία.
Τις προάλλες διάβαζα για μια έρευνα στον Guardian σχετικά με την έκθεση των παιδιών στη διαδικτυακή πορνογραφία. Τη συσχέτιζε με τη ραγδαία αύξηση των περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης και εκμετάλλευσης στα βρετανικά σχολεία, υποστηρίζοντας ότι μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη συμπεριφορά των παιδιών, αλλά και στη στάση τους απέναντι στα φύλα, στο σεξ και στη συναίνεση. Στο πλαίσιο της ίδιας έρευνας, η Βρετανίδα Επίτροπος για τα παιδιά, Dame Rachel de Souza, συνέταξε έναν οδηγό με τίτλο «Τα πράγματα που εύχομαι να ήξεραν οι γονείς μου: Ένας οδηγός για εφήβους και νεαρούς ενήλικους για θέματα διαδικτυακής σεξουαλικής έκθεσης», όπου συνοψίζει με απλό και κατανοητό τρόπο τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει ένας γονιός σε περίπτωση που διαπιστώσει ότι το παιδί του έχει εντρυφήσει στα πορνογραφικά site. Μεταξύ άλλων παροτρύνει τους γονείς να μιλήσουν στα παιδιά τους για το θέμα από νωρίς και σε τακτική βάση, ώστε να είναι προετοιμασμένα όταν χρειαστεί. Ως ηλικία-ορόσημο θεωρεί τα εννέα με δέκα χρόνια, πριν από την εφηβεία, δηλαδή, στην ουσία πριν τα παιδιά αποκτήσουν smart phone και λογαριασμό στα κοινωνικά δίκτυα.
«Η συμβουλή μου προς τους γονείς και κηδεμόνες είναι να δημιουργήσουν μια κουλτούρα πριν ξεσπάσει η κρίση. Τα παιδιά μάς έχουν πει ότι θέλουν οι γονείς τους να φτιάξουν έναν ασφαλή χώρο, χωρίς κριτική, ώστε να μπορούν να μιλούν ελεύθερα για το θέμα. Είναι καλύτερο να γίνει αυτό πριν προκύψει το πρόβλημα παρά να προσπαθούμε να το μπαλώσουμε κατόπιν εορτής». Σύμφωνα, πάντως, με την έρευνα, παρόλο που είναι σχετικά λίγοι οι γονείς που πιστεύουν ότι το παιδί τους έχει επισκεφθεί πορνογραφικές σελίδες, τα στοιχεία δείχνουν ότι περισσότερα από τα μισά εντεκάχρονα και δεκατριάχρονα το έχουν κάνει, ασχέτως αν για το 62% όλο αυτό συνέβη «τυχαία». «Είναι δύσκολο να μιλήσεις στα παιδιά για το θέμα», παραδέχεται η De Souza. «Οι γονείς αισθάνονται άβολα, όχι μόνο επειδή το ζήτημα έχει να κάνει με το σεξ, αλλά και γιατί τα παιδιά τους έχουν μεγαλύτερη εξοικείωση με την τεχνολογία απ’ όσο οι ίδιοι».

Πορνογραφία ΔΕΝ σημαίνει συνουσία 
Η συζήτηση αναθερμάνθηκε μετά την αποκάλυψη της βραβευμένης με Grammy τραγουδίστριας Billie Eilish στον ραδιοφωνικό παραγωγό Howard Stern ότι είχε εθιστεί στο πορνό από τα έντεκά της, με αποτέλεσμα να βλέπει για χρόνια εφιάλτες, να δυσκολεύεται στις σχέσεις της και να διαμορφώσει μια διαστρεβλωμένη εικόνα για τη γυναικεία σεξουαλικότητα και την ερωτική πράξη. «Πιστεύω ότι το πορνό είναι ντροπή. Για να είμαι ειλικρινής έχω δει πολύ. Ξεκίνησα στα έντεκα και νομίζω ότι το μυαλό μου καταστράφηκε εντελώς» εξομολογήθηκε η δεκαεννιάχρονη πλέον σταρ, εξηγώντας ότι έβλεπε πορνό επειδή ήθελε να νιώσει κι εκείνη «σαν ένας από τους τυπάδες».
«Έχουμε ένα καθήκον: να εξηγήσουμε στα παιδιά και στους εφήβους ότι η πορνογραφία δεν είναι σεξ», γράφει προς επίρρωση των παραπάνω η Ιταλίδα συγγραφέας Elena Stancanelli στην εφημερίδα Repubblica και συνεχίζει: «Πρέπει όμως να καταλάβουμε ότι είναι αδύνατον να απαγορεύσουμε κάτι που παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο. Και όσο επιμένουμε στον έλεγχο, άλλο τόσο, και περισσότερο ακόμα, τα παιδιά θα μάς κοροϊδεύουν». Αν κάποια εντεκάχρονη θελήσει, όπως η Eilish, να δει πορνογραφικές ταινίες στο διαδίκτυο, τελικά θα τα καταφέρει. Εμείς πρέπει, ωστόσο, να της έχουμε δώσει τα κατάλληλα εργαλεία για να κατανοήσει αυτά που βλέπει, λέει η Stancanelli, πηγαίνοντας το θέμα ένα βήμα ακόμη πιο πέρα: «Όχι μόνο δεν είναι σεξ η πορνογραφία αλλά δεν μοιάζει καν με σεξ –είναι ένα ακροβατικό απίθανων σωμάτων, ένα μοντάζ από συχνά γελοίες καταστάσεις που αφορούν πάνω από όλα τα γεννητικά όργανα. Είναι παράσταση, όχι μάθημα, δεν μαθαίνεις πώς να κάνεις σεξ παρακολουθώντας πορνογραφία». Αντιθέτως, καταλήγει, σε περίπτωση που κάποιος την έπαιρνε στα σοβαρά και την αντιμετώπιζε ως «εγχειρίδιο», θα απογοητευόταν…

Οι βασικές «αρχές» του οδηγού της De Souza

• Μιλήστε στα παιδιά από νωρίς.
• Εξηγήστε τους το θέμα με τρόπο ανάλογο με την ηλικία τους.
• Μην αφήσετε το πορνό να γίνει θέμα ταμπού μεταξύ σας.
• Μιλάτε άνετα και σε καθημερινή βάση για όλα τα δύσκολα θέματα.
• Γελάτε συχνά, ώστε να μην τα κάνετε να αισθάνονται φόβο.
• Μην τα αποπαίρνετε όταν βλέπουν πορνογραφία, μην τα τιμωρείτε και εξηγήστε τους ότι κατανοείτε την περιέργειά τους.
• Μην αντιδράτε υπερβολικά –εξηγήστε ότι αυτό που βλέπουν αφορά ενήλικους.
• Τονίστε ότι το σεξ και τα σώματα που πρωταγωνιστούν στο πορνό δεν είναι ρεαλιστικά.
• Κάντε το μάθημά σας. Μάθετε για τις νέες τεχνολογίες!
• Αναζητήστε τη βοήθεια ειδικών σε περίπτωση που χρειαστεί.
• Δημιουργήστε ένα ασφαλές περιβάλλον στο σπίτι για να μπορούν τα παιδιά να έχουν τον χώρο και την άνεση να συζητήσουν τα θέματα που τα απασχολούν.