Η εκμάθηση μέσα από το παιχνίδι και το βίωμα (play based learning) χρησιμοποιείται για χρόνια ως διδακτική μεθοδολογία των νηπιαγωγών ανά τον κόσμο και έχουμε ήδη έναν πολύ μεγάλο όγκο ερευνών και βιβλιογραφίας που επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα της προσέγγισης. Επιπλέον, το δικαίωμα των παιδιών στο παιχνίδι αποτελεί ένα θεμελιώδες δικαίωμά τους κατοχυρωμένο από τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Παιδιού των Ηνωμένων Εθνών (United Nations Convention). Παρόλα αυτά, το παιχνίδι δεν αξιοποιείται ως διδακτικό εργαλείο παρά την προφανή καταλληλότητά του.

Το παιχνίδι είναι ένας συνδυασμός μεταξύ πνευματικής και σωματικής δραστηριότητας που εξελίσσεται διαρκώς μέσα σε ένα σενάριο. Χαρακτηρίζεται από αυθορμητισμό, δημιουργικότητα, φαντασία και πολύ συχνά, γεννά στα παιδιά συναισθήματα ευφορίας και χαράς. Παίζοντας τα παιδιά ανακαλύπτουν στοιχεία του «κόσμου τους» και της πραγματικής ζωής, επεξεργάζονται γνώσεις που έχουν ήδη κατακτήσει και τις εφαρμόζουν όπου κρίνουν πως χρειάζεται. Μέσα από αυτή τη διαδικασία εμβαθύνουν και αφομοιώνουν τα όσα ήδη γνωρίζουν, ενώ ταυτόχρονα, νέα ερεθίσματα αποτελούν αφορμή για την κατάκτηση νέας γνώσης.

Ερευνητικά δεδομένα, ήδη από τη δεκαετία του ’70, αποκαλύπτουν πως τα παιδιά που έπαιζαν πολύ καθημερινά κατάφεραν τα ίδια ακαδημαϊκά αποτελέσματα στην επίλυση προβλημάτων με μαθητές που φοιτούσαν σε συμβατικά σχολεία με αυστηρό ακαδημαϊκό προσανατολισμό και έπαιζαν πολύ λιγότερο. Μελετώντας όμως τα δεδομένα της έρευνας περαιτέρω προκύπτει πως οι μαθητές που είχαν διδαχθεί αξιοποιώντας την έμφυτη ροπή τους προς το παιχνίδι:

• Έδειχναν να προσπαθούν περισσότερο
• Αναθεωρούσαν τις μη επιτυχημένες προσπάθειες επιμένοντας να καταφέρουν να λύσουν το πρόβλημα
• Διαχειρίζονταν τις δυσκολίες πιο εύκολα
• Ήταν πιο δημιουργικοί
• Είχαν πιο θετική στάση στη διαδικασία.

Καταλήγοντας, γνωρίζουμε πλέον πως το παιχνίδι πυροδοτεί και καλλιεργεί τη δημιουργικότητα, εξάπτει τη φαντασία, ρυθμίζει τα αρνητικά συναισθήματα και ενισχύει την αυτοπεποίθηση.

Φαίνεται να έχουμε αρκετά ερευνητικά δεδομένα και ένα πλήρες θεωρητικό υπόβαθρο, ώστε να πειστούμε πως πρέπει να αξιοποιήσουμε αυτή την έμφυτη ικανότητα των παιδιών μας και να διαμορφώνουμε μέσα από παιγνιώδη σενάρια ποικίλες αφορμές για μάθηση, αλληλεπίδραση κοινωνικοποίηση και διασκέδαση. Μερικές δραστηριότητες που θα μπορούσαμε να οργανώσουμε στο σπίτι:

• Παιχνίδια ρόλων (με κούκλες, με πραγματικά πρόσωπα, με αντικείμενα και ό,τι άλλο σκεφτείτε μαζί με τα παιδιά)
• Πειράματα και δοκιμές με απλά καθημερινά υλικά
• Μαγειρική
• Ζωγραφική με βασικά χρώματα
• Δημιουργία ιστοριών
• Κατασκευές με υλικά που ήδη υπάρχουν στο σπίτι
• Μετασχηματισμός ιστοριών
• Οργάνωση διαδρομών με εμπόδια συνοδευόμενες από σενάρια
• Κατασκευή μοντέλων με παιχνίδια και τουβλάκια

Η θετική στάση και η απουσία του φόβου της αποτυχίας αποτελούν τα κλειδιά της επιτυχίας της αξιοποίησης του παιχνιδιού ως βασικού εργαλείου στην εκπαίδευση. Τα συναισθήματα χαράς και ευφορίας έχουν ευεργετική επίδραση στον εγκέφαλο υποστηρίζοντας τη γνωστική εξέλιξη των παιδιών, τη φαντασία και τη δημιουργικότητα.

Η Μαρία Κοκκινιώτη είναι εκπαιδευτικός – ειδική παιδαγωγός. Θα τη βρείτε στο Mindset: Fulfill the Potential.  Υποστήριξη Μαθητών και Γονέων, www.mindset.edu.gr