Πώς νιώθουμε όταν ακούμε στην τηλεόραση το μήνυμα «ένα παιδί εξαφανίστηκε. Αν γνωρίζετε κάτι παρακαλώ καλέστε στο…». Είτε είμαστε γονείς ή όχι, η εξαφάνιση, η απαγωγή ενός παιδιού από αγνώστους συνοδεύεται από συναισθήματα τρόμου, αβοηθητότητας, θυμού. Φανταζόμαστε τη σκηνή που ένα μικρό παιδί ακολουθεί έναν ενήλικο, αγνοώντας τον κίνδυνο, μόνο επειδή το έχει δελεάσει με κάτι; Όλο αυτό μοιάζει με εφιάλτη, ανεξάρτητα από την ηλικία του παιδιού. Συνήθως αρνούμαστε να σκεφτούμε το κακό σενάριο, ελπίζουμε ότι τα παιδιά επιστρέφουν στο σπίτι τους υγιή και ασφαλή. Όμως, τι φέρνουν μαζί τους μετά από αυτήν την περιπέτεια; Τι τραύμα έχει προκαλέσει αυτή η εμπειρία τόσο στο παιδί όσο και στην οικογένεια; Πώς θα μπορέσουμε να προστατέψουμε τα παιδιά μας; Πώς θα τα ενημερώσουμε ανάλογα με την ηλικία τους, χωρίς ωστόσο να τα τρομάξουμε;

Πώς θα τους διδάξουμε με τρόπο ευχάριστο τον σεβασμό στον εαυτό χωρίς να χάσουν τον αυθορμητισμό και την παιδικότητα τους; Πριν αναφερθούμε στον τρόπο που προσεγγίζουμε το θέμα ασφάλεια, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, ας ξεκινήσουμε από το πιο σημαντικό και απαραίτητο συστατικό της σχέσης μαζί του, την επικοινωνία. Πώς θα μιλήσουμε για ένα τόσο σημαντικό θέμα, όπως η εξαφάνιση, αν πρώτα δεν έχουμε καλλιεργήσει ένα έδαφος εμπιστοσύνης και ασφάλειας με το παιδί μας που αφορά τη σωματική και ψυχική του υγεία; Αν δεν του έχουμε δώσει τον χώρο να μιλήσει για τις ανησυχίες του και τις ανάγκες του, χωρίς να φοβάται την επίκριση;

Είναι εξαιρετικά σημαντικό να επιβλέπουμε τα παιδιά μας και δεν υπάρχουν οδηγίες που να ισχύουν για όλα τα παιδιά, καθώς ο βαθμός της εποπτείας εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού, την ωριμότητά του, την προσωπικότητά του και τις συνθήκες. Για παράδειγμα, είναι δύσκολο να παρακολουθήσουμε έναν έφηβο που έχει ανάγκη για αυτονομία και ανεξαρτησία ενώ είναι πιο εύκολο να επιτηρούμε ένα μικρότερο παιδί.

Παιδιά έως 6 ετών :

• Είτε παίζει μπροστά στο σπίτι, σε παιδική χαρά, σε πάρκο, σε κλειστό ή ανοιχτό χώρο, έχετε συνεχή οπτική επαφή μαζί του.
• Μιλήστε του για τις ασφαλείς αποστάσεις με ανθρώπους που δε γνωρίζει.
• Τονίστε ότι μπορεί να λέει όχι σε αγνώστους που το πλησιάζουν, ακόμα και σε συγγενείς ή φίλους που θέλουν να το χαϊδέψουν ή να το φιλήσουν, ενώ εκείνο δε θέλει.
• Μάθετε στο παιδί σας τον «κανόνα των εσωρούχων» και αφήστε το να σας κάνει ερωτήσεις πάνω σε αυτό.

Παιδιά από 7 έως 10 ετών :

• Σε αυτήν την ηλικία, κάθε παιδί χρειάζεται στενή επιτήρηση όταν πηγαίνει στο σχολείο ή παίζει με τους φίλους του. Μαθαίνει τη μαγική φράση «Αν με βλέπεις σε βλέπω, αν δε με βλέπεις, δε σε βλέπω ούτε εγώ».
• Βεβαιωθείτε ότι γνωρίζει την περιοχή όπου κινείται κι ότι δεν ακολουθεί παραδρόμους.
• Θυμίστε του ότι δεν πρέπει να πλησιάζει κανένα αυτοκίνητο, ακόμα κι αν ο οδηγός το φωνάξει με το όνομα του.
• Τονίστε ότι σε καμία περίπτωση δεν ανοίγει την πόρτα του σπιτιού ούτε δίνει από το τηλέφωνο πληροφορίες που αφορούν την παρουσία ή όχι ενηλίκων στο σπίτι.
• Δεν τα αφήνουμε ποτέ μόνα στο σπίτι.
• Μαζί με το παιδί, ορίζουμε κάποια πρόσωπα εμπιστοσύνης (δασκάλα, θεία) στα οποία μπορούν να απευθυνθούν σε περίπτωση ανάγκης.
• Ορίζουμε ένα ασφαλές μέρος (στο φαρμακείο, στο μίνι μάρκετ της γειτονιάς) όπου θα πάνε σε περίπτωση ανάγκης, αφού πρώτα έχετε ενημερώσει τον υπεύθυνο.
• Μαθαίνουν απ’ έξω δυο τηλεφωνικούς αριθμούς. Τα μικρότερα παιδιά μπορούν να τα απομνημονεύσουν σαν τραγουδάκι.
• Διαβάζουμε μαζί βιβλία σχετικά με το θέμα και συζητάμε διαφορετικές υποθετικές καταστάσεις (τι θα έκανες αν κάποιος κύριος σου πρόσφερε κάτι, αν μια κυρία ζητούσε τη βοήθεια σου να βρει το σκυλάκι της, αν χαθείς μέσα στο σουπερ μάρκετ; Αν κάποιος σου ζητήσει πληροφορίες για τους γονείς σου, αν κάποιος προσπαθήσει να σε ακουμπήσει, κλπ). Είναι εξαιρετικά σημαντικό να ακούμε το παιδί, να του δίνουμε την ευκαιρία να σκεφτεί και να το καθοδηγούμε χωρίς θυμό και φόβο.
• Δεν κουραζόμαστε να επαναλαμβάνουμε τις συμβουλές. Η επανάληψη είναι η μητέρα της μάθησης! Βεβαιωθείτε ότι θυμάται ακόμα και μέσα στο παιχνίδι του. Πολλές φορές τα παιδιά στην ηλικία αυτή αναπαράγουν τον λόγο των γονιών ή δασκάλων στο παιγνίδι ρόλων είτε με τους φίλους ή με τις κούκλες και τις φιγούρες.

Παιδιά έως 12 ετών:

• Τα παιδιά αρχίζουν να απαιτούν περισσότερη ανεξαρτησία, αλλά τονίστε τους ότι πρέπει να ζητούν άδεια για ό,τι κάνουν.
• Οι γονείς πρέπει να ξέρουν πάντα πού είναι, τι κάνει, με ποιον είναι και πότε θα επιστρέψει.
• Ζητήστε του να επικοινωνεί μαζί σας σε συμφωνημένη ώρα, μέσω μηνύματος ή τηλεφώνου.
• Ο «μαγικός κωδικός»: ορίστε ένα κωδικό ασφαλείας με το παιδί σας και στην περίπτωση που κάποιος άγνωστος το πλησιάσει λέγοντας του ότι θα το οδηγήσει σε εσάς, το παιδί να του ζητήσει τον μαγικό κωδικό που θα γνωρίζουν μόνο οι γονείς.

Παιδιά 13 έως 17 ετών:

• Αυτή είναι η ηλικία που γίνεται αισθητή η επιρροή από ομήλικους. Ωστόσο, η γονική επίβλεψη παραμένει εξαιρετικά σημαντική.
• Τονίστε τη σημασία της ομάδας, καθώς όταν βρίσκεται έξω είναι καλύτερα να είναι με παρέα παρά μόνο του και εκτεθειμένο σε κινδύνους
• Διδάξτε στο παιδί σας να είναι σταθερό στις αποφάσεις που αφορούν την ασφάλεια του. Εξηγήστε ότι είναι εντάξει να πει όχι, να θέσει τα όριά του και να αρνηθεί να υπακούσει ή να ακολουθήσει κάποιον που δε γνωρίζει.
• Βεβαιωθείτε ότι γνωρίζετε πού και με ποιον είναι το παιδί σας, ότι το τηλέφωνο του είναι φορτισμένο κι έχει μονάδες για κλήση.
• Συμφωνήστε την ώρα που θα επιστρέψει και ζητήστε να τηρηθεί η συμφωνία.
• Επαναλάβετε (όσο κουραστικό κι να ακούγεται για όλους) τη συζήτηση σχετικά με τα άτομα που μιλάει ή παίζει διαδικτυακά παιχνίδια, τα πράγματα που δέχεται, τα προσωπικά στοιχεία που του ζητάνε όπως αριθμός τηλεφώνου, διεύθυνση, e-mail κλπ.
• Εγκαταστήστε πρόγραμμα εντοπισμού ηλεκτρονικών ιχνών στο διαδίκτυο.
• Μάθετε στο παιδί να εμπιστεύεται τα σημάδια στο σώμα του και το ένστικτό του: εξηγήστε του ότι το σώμα του θα του στείλει σήματα σε περίπτωση κινδύνου, ότι αν νιώσει άβολα καλό θα ήταν να το αναφέρει και να τρέξει μακριά.

Η προστασία του εαυτού δε μαθαίνεται από τη μια μέρα στην άλλη. Χρειάζεται συχνά να επιστρέψετε στο θέμα, ανεξάρτητα από την ηλικία του παιδιού. Εφαρμόζοντας τις στρατηγικές προστασίας το παιδί θα αποκτήσει αυτοπεποίθηση και εύκολα θα σας συμβουλεύεται σε περίπτωση ανάγκης.

Η κ. Κατερίνα Χοτζόγλου είναι Κλινική Ψυχολόγος ΜΑ – Παιδοψυχολόγος MSc – Ψυχοθεραπεύτρια και Ψυχολόγος των Εκπαιδευτηρίων Καίσαρη.