Το «μένουμε σπίτι» αδιαμφισβήτητα επηρέασε σημαντικά και τα παιδιά και τους εφήβους, που είδαν ξαφνικά το καθημερινό τους πρόγραμμα να αλλάζει. Το σχολείο σταμάτησε. Οι καθημερινές τους υποχρεώσεις και δραστηριότητες έπαψαν. Όμοια και οι συναντήσεις με φίλους, οι βόλτες, το παιχνίδι. Τα παιδιά και οι έφηβοι κλήθηκαν να εγκαταλείψουν τη σταθερή τους ρουτίνα, μένοντας στο σπίτι και να αντιμετωπίσουν μια πραγματικότητα πρωτόγνωρη, απειλητική και κάπως δυσνόητη για εκείνα. Έτσι λοιπόν και τα παιδιά και οι έφηβοι, όπως άλλωστε και εμείς οι ενήλικοι, είναι πολύ πιθανό να ένιωσαν και να νιώθουν ακόμα άγχος, στρες, φόβο, δυσφορία, θλίψη, σύγχυση, αναστάτωση, θυμό. Ωστόσο είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως πρόκειται για απολύτως φυσιολογικές αντιδράσεις, εναρμονισμένες με την πραγματικότητα τους ή οποία κλονίζεται. Αυτός ο οδηγός συναισθηματικής διαχείρισης παιδιών και εφήβων θα σας βοηθήσει, ιδιαίτερα τώρα που οι μέρες του εγκλεισμού είναι πλέον πολλές.

Είναι σημαντικό να γνωρίζετε πως τα παιδιά τις περισσότερες φορές δεν μιλούν για τα συναισθήματα τους. Δυσκολεύονται να εκφράσουν ρητά, λεκτικά αυτό που νιώθουν. Ωστόσο εκφράζονται μέσα από τις συμπεριφορές τους. Χρειάζεται λοιπόν να είστε αρκετά προσεχτικοί για να εντοπίσετε τα σημάδια.

Τα παιδιά μικρότερης ηλικίας, λόγω του ότι διαταράσσονται οι σταθερές τους οι οποίες είναι τόσο σημαντικές καθώς τα κάνουν να νιώθουν ασφαλή, είναι πολύ πιθανό να εκδηλώσουν πιο έντονο φόβο, άγχος, δυσκολία στον ύπνο, συχνό χωρίς αιτία κλάμα, έντονη πρόσκληση στους γονείς.

Αντίθετα, οι έφηβοι, οι οποίοι βρίσκονται στο αναπτυξιακό στάδιο που πασχίζουν να ανεξαρτητοποιηθούν από την οικογένεια, που οι φίλοι είναι πολύ σημαντικοί για εκείνους, που παλεύουν να κατακτήσουν τον κόσμο, που νιώθουν πανίσχυροι και παντοδύναμοι, που κυριαρχεί το «εγώ», το αβέβαιο αύριο και ο καταναγκαστικός εγκλεισμός τους στο σπίτι και μάλιστα για «χάρη των πολλών», είναι πιο πιθανό και δικαιολογημένο να τους προκαλέσει έντονο θυμό, ένταση, και διαμαρτυρία καθώς και έντονη ανησυχία για το μέλλον.

• ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ COVID-19 ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

• Προβλήματα στον ύπνο. Εφιάλτες. Κοιμούνται λιγότερο, αργότερα από το επιτρεπόμενο.
• Φοβίες. Σωματικοί πόνοι
• Εγκατάλειψη σχολικών και άλλων υποχρεώσεων τους
• Περισσότερος χρόνος στις οθόνες (κινητό, τάμπλετ, υπολογιστής)
• Εναλλαγές στη διάθεση: Υπερβολική ενεργητικότητα – Απόσυρση /Βαρεμάρα ή Υπερκινητικοτητα – Αδράνεια
• Συχνό χωρίς αιτία κλάμα
• Προσκόλληση στους γονείς. Έντονη προσπάθεια να κερδίζουν διαρκώς την προσοχή ή να βρίσκονται συνεχώς κοντά τους
• Παλινδρόμηση
• Επιθετικότητα – Αντιδραστικότητα – Απειθαρχία
• Άρνηση για συμμετοχή στις οικογενειακές δραστηριότητες

Όπως είπαμε και προηγουμένως, ζούμε μια πρωτόγνωρη κατάσταση όλοι μας, μικροί και μεγάλοι. Όλοι μας κληθήκαμε να δοκιμαστούμε σε μια νέα συνθήκη, που ήρθε χωρίς επιλογή, απροειδοποίητα, διαταράσσοντας τις σταθερές μας και απειλώντας ταυτόχρονα την υγεία μας. Είναι αναμενόμενο λοιπόν και απολύτως φυσιολογικό να προκύπτουν όλα αυτά τα αρνητικά συναισθήματα και οι αλλόκοτες συμπεριφορές, τόσο από εμάς, όσο και από τα παιδιά μας. Είναι ανθρώπινο! Είναι και πρέπει να είναι αποδεκτό!

Το κλειδί λοιπόν για μια αποτελεσματική διαχείριση αυτής της κρίσης είναι η ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ. Είναι πολύ σημαντικό να δείχνουμε κατανόηση στα αρνητικά συναισθήματα και στις περίεργες συμπεριφορές των παιδιών.

Δεν πειράζει αν το παιδί βαριέται, γκρινιάζει, δυσανασχετεί.

Δεν πειράζει αν το παιδί έχει λίγη παραπάνω ένταση.

Δεν πειράζει αν το παιδί κάθεται περισσότερη ώρα από το επιτρεπόμενο όριο μπροστά από την τηλεόραση, τάμπλετ, υπολογιστή, αν κοιμάται αργότερα από την καθορισμένη ώρα, αν δεν θέλει να κάνει τα μαθήματα του μια μέρα.

Δεν πειράζει αν παραβλέψουμε τα όρια και τους κανόνες.

Ζούμε μια νέα συνθήκη. Τα παιδιά είναι αναστατωμένα, όπως και εμείς. Χρειάζεται, λοιπόν, πρώτα από όλα να το κατανοήσουμε αυτό. Ας αφήσουμε κάποια πράγματα «να πέσουν κάτω», ας δώσουμε χώρο και χρόνο στα παιδιά, ας επαναπροσδιορίσουμε τα όρια και τους κανόνες στα νέα δεδομένα, ας γίνουμε λίγο περισσότερο αποδεκτικοί και ενσυναισθητικοί.

Αυτή τη στιγμή η πρωταρχική ανάγκη των παιδιών είναι η ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ, τα όρια μπορούν να περιμένουν για λίγο…

ΚΑΙ να θυμάστε: οι συμπεριφορές που δεν εμπίπτουν στη φυσιολογική συμπεριφορά του παιδιού σας το πιο πιθανό είναι πως θα υποχωρήσουν όταν επιστρέψουμε στους φυσιολογικούς ρυθμούς. 

ΠΩΣ ΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΕΤΕ ΚΑΙ ΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΙΤΕ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ & ΕΦΗΒΟΥΣ;  Οδηγός συναισθηματικής διαχείρισης παιδιών και εφήβων

Ενημερώστε τα παιδιά και τους εφήβους για το τι συμβαίνει.

Ενημερώστε τα παιδιά & εφήβους για το τι πραγματικά συμβαίνει με σύντονο για την ηλικία τους τρόπο. Χρησιμοποιείστε απλό και κατανοητό λόγο, ιδίως για τα παιδιά μικρότερης ηλικίας, ώστε να καταλάβουν συνθέτες έννοιες της παρούσας πραγματικότητας.

• Εξηγήστε τους για τον ιό και (ξανά και ξανά) τους λόγους που χρειάζεται να μένουμε σπίτι.
• Δώστε τους θετικά και αισιόδοξα μηνύματα, λέγοντας τους πως η κατάσταση είναι παροδική, πώς οι επιδημίες έχουν αρχή, μέση, τέλος, καθώς και πως πολλοί άνθρωποι που νόσησαν ανάρρωσαν.
• Δώστε τους χρόνο να επεξεργαστούν την κατάσταση και απαντήστε σε όλες τις απορίες τους. Αν φυσικά κάτι δεν το γνωρίζετε είναι ανθρώπινο να πείτε «δεν ξέρω». Μπορείτε ωστόσο να το ψάξετε και να τους απαντήσετε αργότερα.
• Μην προσπαθήσετε να τους αποκρύψετε την πραγματικότητα και να προσποιείστε πως όλα είναι καλά. Τα παιδιά συντονίζονται πολύ γρήγορα με την πραγματικότητα και αντιλαμβάνονται πως κάτι συμβαίνει.

Η ενημέρωση των παιδιών από μέρους σας όχι μόνο θα εμποδίσει τη δημιουργία σεναρίων και ερμηνειών βασισμένων στη φαντασία τους και επομένως λανθασμένων, αλλά και θα δημιουργήσει μια σχέση ειλικρίνειας και εμπιστοσύνης μαζί τους.

Προστατέψτε τα παιδιά και τους εφήβους από την υπερβολική έκθεση στις ειδήσεις. 

Είναι σημαντικό τα παιδιά και οι έφηβοι να μην παρακολουθούν ανεξέλεγκτα τις ειδήσεις. Υπάρχει ο κίνδυνος παραπληροφόρησης αλλά και τρομοκρατίας. Προτείνετε στα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας κάποια αξιόπιστα μέσα από τα οποία μπορούν να ενημερώνονται. Για τα παιδιά μικρότερης ηλικίας καλό θα ήταν να αποφεύγετε η έκθεση τους στη ροή των ειδήσεων.

Ενθαρρύνετε τα παιδιά και τους εφήβους να εκφραστούν. 

Όπως ειπώθηκε και προηγουμένως, τα παιδιά δυσκολεύονται αρκετά να εκφράσουν τα συναισθήματα τους άμεσα, ρητά, λεκτικοποιημένα. Είναι σημαντικό λοιπόν να βοηθήσετε εσείς τα παιδιά σας να μιλήσουν για αυτά και να εκφραστούν.

• Μπορείτε να τα ρωτήσετε απευθείας πως νιώθουν με όσα συμβαίνουν και τις αλλαγές που έχουν προκύψει στο πρόγραμμα τους.
• Μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε πιο έμμεσους τρόπους, όπως το παιχνίδι ή τη ζωγραφική, που θα διευκολύνουν τη διαδικασία αυτή.
• Μπορείτε επίσης να μοιραστείτε μαζί τους και δικά σας συναισθήματα με ειλικρίνεια, χωρίς ωστόσο πανικό και υπερβολές. Αποτελείτε ισχυρό πρότυπο για τα παιδιά σας. Βλέποντας εσάς να μιλάτε ανοιχτά για όσα νιώθετε, θα μπορέσουν και εκείνα πιο εύκολα να εκφραστούν. Τα παιδιά αισθάνονται μεγάλη ανακούφιση όταν εκφράζουν και μοιράζονται τα συναισθήματα τους.
• Είναι επίσης πολύ σημαντικό να εξηγήσετε στα παιδιά πως τα δύσκολα συναισθήματα που βιώνουν είναι πολύ φυσιολογικά και αναμενόμενα και επίσης να τα διαβεβαιώσετε πως θα είστε εκεί για να τα ακούτε και να τα φροντίζετε. Χρειάζεται να είστε συναισθηματικά διαθέσιμοι για τα παιδιά σας τώρα, όσο και μετά τη λήξη της καραντίνας. Τα παιδιά έχουν ανάγκη από συναισθηματική υποστήριξη.
• Αποφύγετε να κρίνετε ή να απορρίπτετε τα συναισθήματα που σας εκφράζουν. Είναι σημαντικό για τα παιδιά να γνωρίζουν πως έχουν κάποιον που θα ακούει όλες τους τις ανησυχίες, τους φόβους, τις απορίες τους, χωρίς να τα κρίνει και να τα αξιολογεί.
• Ένα από τα πιο συχνά συναισθήματα που βιώνουν τα παιδιά είναι η ενοχή, ακόμα και αν δεν την εκφράζουν. Για αυτό είναι πολύ σημαντικοί κάθε φορά που μιλάτε μαζί τους αναφορικά με την τρέχουσα κατάσταση, να τους λέτε πως «δεν φταίνε κάπου αυτά για ότι συμβαίνει», «δεν έκαναν κάτι εκείνα και το προκάλεσαν».

Εφαρμογή νέας ρουτίνας. 

• Σχεδιάστε ένα νέο ημερήσιο ή εβδομαδιαίο πρόγραμμα μαζί με τα παιδιά σας. Το πρόγραμμα είναι σημαντικό να περιλαμβάνει σταθερές ώρες ύπνου, φαγητού, χαλάρωσης, διαβάσματος, παιχνιδιού, δραστηριοτήτων και ο, τι άλλο συμφωνήσετε.
• Είναι πολύ σημαντικό για όλους να υπάρχει μια καθημερινή ρουτίνα. Η δημιουργία μιας νέας ρουτίνας μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να νιώσουν ξανά ασφαλή και να προσαρμοστούν με μεγαλύτερη ευκολία στις νέες συνθήκες.

Αξιοποίησή του χρόνου δημιουργικά. 

• Ενθαρρύνεται τα παιδιά σας να διαχειριστούν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο που προσφέρει αυτή η συνθήκη. Τα παιδιά και οι έφηβοι, με το πάγωμα του καθημερινού τους προγράμματος και με την παραμονή τους στο σπίτι, είτε έχουν εγκαταλείψει κάθε είδους δραστηριότητα και καθηλώνονται για ατελείωτες ώρες μπροστά από μία οθόνη, είτε διαμαρτύρονται και δυσανασχετούν που δεν μπορούν να βγουν έξω ή να συναντήσουν τους φίλους. Αντί να τους φωνάζετε και εσείς για όλα τα παραπάνω, που μόνο βοηθητικό για αυτή τη συνθήκη δεν είναι, μπορείτε να ακολουθήσετε ένα εναλλακτικό τρόπο.
• Μπορείτε να τους προτείνετε να κάνετε κάτι όλοι μαζί. Μπορείτε να προτείνετε να πάτε μια κοντινή βόλτα, να κάνετε γυμναστική, να παίξετε ένα παιχνίδι της επιλογής τους, να ζωγραφίσετε, να κάνετε κατασκευές, να διαβάσετε ιστορίες – παραμύθια, να μαγειρέψετε, να δείτε ταινίες, ή ο,τι άλλο επιθυμούν .
• Μπορείτε επίσης να τους προσφέρετε διάφορες δραστηριότητες και παιχνίδια εκπαιδευτικού χαρακτήρα (που πλέον υπάρχουν πάρα πολλά δωρεάν στο διαδίκτυο) μέσω των οποίων θα ενισχύσετε τη δημιουργικότητα τους και ταυτόχρονα θα περάσετε μαζί ευχάριστα τον ελεύθερο χρόνο σας.
• Μπορείτε επίσης, με τους εφήβους κυρίως, να επικοινωνήσετε μαζί τους για θέματα που τους απασχολούν και όλο το αφήνατε πίσω, περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή.
• Είναι σημαντικό να θυμάστε πως οι έφηβοι έχουν ανάγκη την εξασφάλιση της ιδιωτικότητα τους, για το λόγο αυτό χρειάζεται να τους αφήνετε προσωπικό χρόνο και χώρο, αλλά ταυτόχρονα επιθυμούν και τη σύνδεση μαζί σας.
• Για πρώτη ενδεχομένως προσφέρεται η ευκαιρία να έχουμε τόσο πολύ χρόνο μαζί με τα παιδιά μας, ώστε να τα ευχαριστηθούμε και να μας ευχαριστηθούν και αυτά. Ας την εκμεταλλευτούμε λοιπόν, περνώντας μαζί τους δημιουργικά και διασκεδαστικά!

Διατήρηση δικτύου κοινωνικών σχέσεων 

Είναι πολύ σημαντικό τόσο για τα παιδιά, όσο και για τους εφήβους να συνεχίσουν να επικοινωνούν με τους φίλους τους. Μπορούν να αξιοποιήσουν τα μέσα σύγχρονης τεχνολογίας (βιντεοκλήσεις /τηλέφωνο) προκειμένου να διατηρήσουν την επικοινωνία και την επαφή μαζί τους. Η διατήρηση  κάθε εφικτής επαφής και επικοινωνίας εξασφαλίζει μια αίσθηση σταθερότητας μέσα στην αστάθεια που επικρατεί και ταυτόχρονα δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να εκφραστούν, να μιλήσουν στη δική τους γλώσσα και να αποφορτιστούν.

Εξασφαλίστε μια καλή υγιεινή στα παιδιά και στους εφήβους

Είναι σημαντικό και ιδίως μέσα σε αυτή τη συνθήκη που εντείνει τα επίπεδα άγχους και στρες, τα παιδιά να ακολουθούν μια ισορροπημένη διατροφή, να κοιμούνται καλά και να ασκούνται (στο πλαίσιο του επιτρεπτού). Η ισορροπημένη διατροφή, τα καλά επίπεδα ύπνου και η φυσική δραστηριότητα αποδεδειγμένα ενισχύουν τη ψυχική ευεξία, μειώνοντας τα αρνητικά συναισθήματα.

Προστατέψτε την υγεία σας 

Είναι πολύ σημαντικό να φροντίζετε τον εαυτό σας γιατί μόνο έτσι θα μπορείτε να φροντίζετε και τα παιδιά σας.  Τα παιδιά χρειάζονται έναν κατά το δυνατόν υγιή ενήλικα δίπλα τους. Ταυτόχρονα η φροντίδα του γονέα για την ατομική του υγεία θα λειτουργήσει και ως πρότυπο μίμησης για τα παιδιά, για την προάσπιση της δικής τους υγείας.

Σε περίπτωση που τα παιδιά και οι έφηβοι παρουσιάσουν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις και σοβαρά προβλήματα συμπεριφοράς, απευθυνθείτε σε ειδικούς ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων. 

Η πραγματικότητα που βιώνουμε είναι πράγματι πολύ δύσκολη. Αποτελεί μια δοκιμασία για μικρούς και μεγάλους. Η αλήθεια και η σταθερότητα των παιδιών κλονίζονται. Προσπαθούν να νιώσουν ασφαλή και για αυτό αντιδρούν «αλλόκοτα». Αυτός είναι ο τρόπος τους… Από την άλλη και  εσείς οι γονείς, όντας άνθρωποι, κλονισμένοι από τις απότομες αλλαγές και ταυτόχρονα εξουθενωμένοι από τον «24ωρο» πλέον γονεϊκό σας ρόλο που απαιτεί να διαχειριστείτε την κρίση των παιδιών σας και παράλληλα να τα πείσετε να μείνουν μέσα, είστε αντιμέτωποι με πολλές προκλήσεις… Δεν είναι εύκολο πράγμα. Τα όρια της υπομονής σας  δοκιμάζονται και είναι απολύτως κατανοητό πως κάποια στιγμή θα τη χάσετε κιόλας. Ποιος άλλωστε δεν την χάνει; Είναι ανθρώπινο, είναι αυθεντικό.

Αγαπημένοι γονείς, να είστε ευγενικοί με τον εαυτό σας! Αγκαλιάστε την ατέλεια και τις αδυναμίες σας! Αγκαλιάστε την ατέλεια και τις αδυναμίες των παιδιών σας. Χαμηλώστε τα standards σας. Επιτρέψτε στον εαυτό και στα παιδιά σας να είστε πρόσωπα – αληθινά πρόσωπα που λυγίζουν, δυσκολεύονται, φοβούνται, θυμώνουν, αγωνιούν, αλλά που βρίσκουν τη δύναμη και αντιμετωπίζουν.

Αυτές τις μέρες τα παιδιά σας μαθαίνουν αυτό που ο εκπαιδευτής Bitontino Giovanni Modugno ονόμασε ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΖΩΗΣ

• Μαθαίνουν πως η ζωή ανά πάσα στιγμή μπορεί να αλλάξει. Είναι ρευστή, απρόβλεπτη, με δυσάρεστες καταστάσεις και έκτακτα σενάρια.
• Μαθαίνουν πώς να αντιμετωπίζουν αυτές τις απρόβλεπτες δυσκολίες και τα έκτακτα σενάρια χωρίς να εγκαταλείπουν.
• Μαθαίνουν να προσαρμόζονται και να είναι ευέλικτα στις αλλαγές.
• Μαθαίνουν την αξία της αναμονής, της υπομονής και της ελπίδας.
• Μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα τους, να τα εκφράζουν αυθεντικά και να τα διαχειρίζονται αποτελεσματικά.
• Μαθαίνουν τον αυτοέλεγχο και την ευθύνη.
• Μαθαίνουν τη σημασία της αλληλεγγύης, της ανθρωπιάς, του αλτρουισμού.
• Μαθαίνουν την αξία της ζωής, που είναι η ίδια η ΖΩΗ
• Μαθαίνουν να είναι ευγνώμονες για όλα όσα έχουν στο ΕΔΩ και ΤΩΡΑ και όλα αυτά τα μαθαίνουν μέσα από εσάς, μέσα από το παράδειγμα σας!

Η Ειρήνη Ανδρικοπούλου είναι Ψυχολόγος MSc – Εκπαιδευτικός, Εκπαιδευόμενη Οικογενειακή Θεραπεύτρια. Θα τη βρείτε στο 6944971741 και στο eirini_andrikopoulou@hotmail.com