Οδεύοντας στον πρώτο μήνα εγκλεισμού στα σπίτια μας, εξαιτίας μιας παγκόσμιας πανδημίας απο έναν ιό, τον νέο (θα πούμε παρακάτω κατά πόσο είναι νέος) κορονοϊό, που αποκαλείται SARS-CoV-2, έχει σημασία να γίνει μια σύντομη ανασκόπηση σχετικά με τη δράση του ιού αυτού στις ζωές των παιδιών μας. Η γενική εντύπωση που υπάρχει είναι πως τα παιδιά δεν κινδυνεύουν τόσο όσο οι ενήλικες, ωστόσο αξίζει να δούμε ορισμένες λεπτομέρειες πάλι από την αρχή, σε αυτό το άγνωστο και θολό πεδίο.
Επιδημιολογία και Μεταδοτικότητα
Οι πληροφορίες που έχουμε προέρχονται κατά κύριο λόγο από την Κίνα και την Ιταλία, τις δύο περιοχές του πλανήτη που επλήγησαν ισχυρά από τον ιό. Στην Κίνα, λοιπόν, υπάρχουν καταγραφές σε λίγα μόνο παιδιά στα οποία εμφανίστηκαν σοβαρά συμπτώματα (μόλις 0,6% και κυρίως στα μικρά βρέφη), όμως δεν σημειώθηκε καμία περίπτωση θανάτου κάτω των 10 ετών. Στην Ιταλία, αντίστοιχα, δεν σημειώθηκε θάνατος κάτω των 30 ετών. Την ώρα που γράφεται το άρθρο αυτό δημοσιεύεται θάνατος αγοριού 5 ετών στην Αγγλία, ο οποίος σχετίζεται με τον ιό, αλλά δεν υπάρχουν πληροφορίες περισσότερες (πχ εάν ανήκε σε κάποια ομάδα υψηλού κινδύνου).
Είναι τα παιδιά «κινητές βόμβες» ή ακόμα χειρότερα τα «ποντίκια της πανούκλας» όπως χαρακτηρίστηκαν; Αρχικά όντως θεωρήθηκε ότι, επειδή τα παιδιά περνάνε την ίωση αρκετά ήπια ή και χωρίς συμπτώματα, θα μπορούσε να ήταν ο «Δούρειος Ίππος» αυτής της λαίλαπας. Όμως και στην Κίνα και στην Ιταλία η συχνότητα εμφάνισης του ιού καταγράφηκε, λαμβάνοντας δείγμα από τον ρινοφάρυγγα, μόνο από τους μέτρια ή βαριά πάσχοντες και αυτό έδωσε τη λάθος εντύπωση ότι τα παιδιά είναι οι σιωπηλοί φορείς, χωρίς όμως να έχει επιβεβαιωθεί ποτέ. Στη Nότια Κορέα, όμως, που έγινε καθολική δειγματοληψία στον γενικό πληθυσμό (και από πάσχοντες και από υγιείς) φάνηκε ότι τα παιδιά όχι μονο εμφάνιζαν πολύ ήπια έως μηδαμινά συμπτώματα, αλλά ότι τελικά προσβάλλονταν σε πολύ πιο χαμηλό ποσοστό από τους ενήλικους, δηλαδή δεν μολύνονταν τόσο συχνά από τον ιό και άρα δεν αποτελούσαν καν φορείς! Ανάλογα αποτελέσματα προκύπτουν και από Ιαπωνικές μελέτες.
Σκεφτείτε, δηλαδή, να φτάσουμε στο συμπέρασμα μετά από κάποιους μήνες ότι τελικά ήταν υπερβολή το κλείσιμο των σχολείων (τη στιγμή μάλιστα που οι παππούδες πάνε στη λαϊκή της γειτονιάς). Σίγουρα πάντως ήταν άδικος ο χαρακτηρισμός των παιδιών με αυτόν τον τρόπο. Ο ΠΟΥ δεν μπόρεσε να επικαλεστεί περιπτώσεις, κατά τη διάρκεια της ανίχνευσης επαφών, όπου η μετάδοση συνέβη από ένα παιδί σε έναν ενήλικο. Η Σχολή Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου έδωσε ως πιθανή εξήγηση ότι τα παιδιά είναι πιθανότερο να είναι ασυμπτωματικά και όχι λιγότερο πιθανό να αποκτήσουν την ασθένεια. Ωστόσο άλλες μελέτες οικογενειακών περιστατικών αποκάλυψαν ότι τα παιδιά ήταν απίθανο να είναι η αιτία που εισέβαλε ο ιός στην οικογένεια. Αυτό άλλωστε έδειξαν και οι παραπάνω Ιαπωνικές και Κορεατικές πληροφορίες που θέλουν τα παιδιά να μην κολλάνε τον ιό τόσο εύκολα όσο νομίζαμε.
Αρκετές αναλύσεις έχουν δείξει ότι ο SARS-CoV-2 μπορεί να ανιχνευθεί με PCR στα κόπρανα των προσβεβλημένων βρεφών για αρκετές εβδομάδες μετά την υποχώρηση των συμπτωμάτων. Αυτό σημαίνει ότι ίσως αυξήσει την πιθανότητα μετάδοσης μέσω της εντεροστοματικής οδού και γι’ αυτό η Ευρωπαϊκή Εταιρεία για την Ελκώδη Κολίτιδα συνέστησε πρόσφατα να κλείνουμε πρώτα το καπάκι της λεκάνης μετά την αφόδευση και έπειτα να πιέζουμε το καζανάκι. Ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια, όμως: Έρευνες από τη Γερμανία δεν κατάφεραν να βρουν κανέναν ζωντανό ιό στα κόπρανα, παρά το ανιχνεύσιμο ιικό RNA, δηλαδή βρήκαν ιικά «συντρίμμια» και όχι κάποιο στοιχείο του ιού δραστικό.
Κλινική Εικόνα
Από την Κίνα πάλι οι πληροφορίες που έρχονται σχετικά με τα συμπτώματα της λοίμωξης από SARS-CoV-2 στα παιδιά είναι καθησυχαστικές. Το 1/3 των παιδιών που αφορούσαν ύποπτα ή επιβεβαιωμένα κρούσματα, στην ηλικία 6-10 ετών ήταν εντελώς ασυμπτωματικά. Από τα παιδιά που εμφάνισαν σημάδια της νόσου, το 50% είχε πυρετό και βήχα, το 30-40% είχε καταρροή και πονόλαιμο και ένα 10% είχε διάρροια ή και εμετούς.
Νεογνά: Από 50 περιπτώσεις που έχουν καταγραφεί έως τώρα δεν υπάρχει στοιχείο κάθετης μετάδοσης από την έγκυο στο έμβρυο. Τα δείγματα απο το ομφάλιο αίμα, το αμνιακό υγρό και τον πλακούντα είναι αρνητικά. Ακόμα και ορισμένα μικρά νεογνά (το πιο μικρό που έχει σημειωθεί ως επιβεβαιωμένο κρούσμα είχε ηλικία 36 ωρών) έδειξαν σχετικά ήπια συμπτώματα, με ανάγκη υποστήριξης του αναπνευστικού.
Μητρικός θηλασμός: Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει απόδειξη ότι ο ιός μεταφέρεται μέσω του μητρικού γάλακτος. Ωστόσο τα δεδομένα δεν είναι επαρκή ακόμη. Το Υπ. Υγείας της χώρας μας συστήνει την αποφυγή του θηλασμού, μέχρι η μητέρα που έχει επιβεβαιωθεί εργαστηριακά ως κρούσμα να πάψει πλέον να μεταδίδει. Στην Αμερική οι οδηγίες είναι πιο «χαλαρές» και με σκοπό να υποστηρίξουν τον θηλασμό, εάν είναι επιθυμία της μητέρας και εφόσον εκείνη έχει ενημερωθεί κατάλληλα. Συνεπώς και δεδομένου του ότι μπορεί το μητρικό γάλα να προστατεύσει απο τα συμπτώματα της ίωσης το νεογνό, οι μητέρες που έχουν επιβεβαιωθεί ως θετικές στον ιό και θέλουν να θηλάσουν, θα πρέπει να υποστηριχτούν σε αυτή την προσπάθεια. Θα μπορούσε, λοιπόν, η μητέρα, μεσώ της χρήσης θηλάστρου, για το διάστημα που θα λάβει αγωγή και μέχρι να μην θεωρείται πλέον θετική στον ιό, να δίνει το γάλα της αφού γίνεται πρώτα σχολαστικό πλύσιμο του στήθους και των συσκευών του θηλάστρου. Σχετικά με το rooming-in, είναι κι αυτό μια επιλογή, αρκεί να μπει το μωρό σε θερμοκοιτίδα στο δωμάτιο ή έστω με ένα παραβάν να χωρίζεται απο την μητέρα. Τέλος, στην περίπτωση που η μητέρα θέλει να εφαρμόσει “skin to skin” επαφή με το μωρό της δεν μπορούμε να την αποτρέψουμε, αλλά να της τονίσουμε πόσο σημαντικό είναι να φορά μάσκα και να έχει πλύνει καλά το στήθος της.
Παιδιά με χρόνια νοσήματα: Εδώ οι γνώσεις μας δεν είναι καθόλου επαρκείς. Από την πληγωμένη Λομβαρδία της Ιταλίας έχουμε την πληροφορία ότι τρεις παιδιατρικοί ασθενείς που μόλις είχαν υποβληθεί σε μεταμόσχευση, εμφάνισαν τη νόσο μόνο με ήπια συμπτώματα. Από την Ελληνική Επιτροπή υπάρχει η αναφορά στα εξής σοβαρά υποκείμενα νοσήματα:
- χρόνια πνευμονοπάθεια (το ήπιο ή καλά ελεγχόμενο άσθμα δεν είναι μέσα σε αυτήν την περίπτωση)
- χρόνιο καρδιαγγειακό νόσημα, όπως μια συγγενής καρδιοπάθεια με αιμοδυναμική επιβάρυνση
- σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 και
- σοβαρή ανοσοκαταστολή.
Να σημειωθεί ότι ενώ ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 αποτελεί ομάδα υψηλού κινδύνου για τους ενήλικες, αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί ότι ισχύει και στα παιδιά, σχετικά με τον SARS-Cov-2.
Αυτά τα ολίγα από το μέτωπο στο οποίο η ανθρωπότητα τη Δύσης και κυρίως η Ελλάδα φαίνεται ότι παλεύει με λιγοστά όπλα. Ούτε πολλά ξέρουμε για τον ιό ακόμη, αλλά ούτε και τον επαρκή εξοπλισμό έχουμε για να τον αντιμετωπίσουμε αυτόν και τα θύματα που προκαλεί.
Και ας έχουμε μάθει να τον λέμε «νέο»… Δεν είναι και τόσο νέος τελικά, αφού η επιστημονική κοινότητα τον ήξερε ήδη από το 2015. Υπάρχουν κάποια βίντεο στο διαδίκτυο σχετικά με πιθανές πανδημίες που τον αναφέρουν, αν και εγώ δε θα σταθώ σε αυτές γιατί θα θεωρηθώ συνομωσιολάγνος. Εγώ θα σταθώ στο άρθρο του πολύ έγκριτου περιοδικού New England Journal of Medicine, με τον τίτλο “A SARS-like cluster of circulating bat coronaviruses shows potential for human emergence”. Ο άνθρωπος τον ήξερε λοιπόν εδώ και μια πενταετία, αλλά τον αγνόησε. Επίτηδες ή από αφέλεια; Συνωμοσία ή απλά ακόμη ένα αλαζονικό βλέμμα του Ανθρώπου έναντι της Φύσης;
Ο Ιορδάνης Παπαδόπουλος MD, PhD, είναι Επιμελητής Β΄ Παιδιατρικής ΓΝ Σύρου, iordanispapado@hotmail.com, Facebook: μικρο σονοκομειο
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Lu X, Zhang L, Du H, et al.SARS-CoV-2 Infection in Children. N Engl J Med 2020
- Livingston E, Bucher K. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in Italy. JAMA Published Online 17 March 2020. doi:10.1001/jama.2020.4344
- Mizumoto K, Omori R, Nishiura H. Age specificity of cases and attack rate of novel 1 coronavirus disease (COVID-19) 2. doi:10.1101/2020.03.09.20033142
- Chen Y, Peng H, Wang L, et al.Infants Born to Mothers With a New Coronavirus (COVID-19). Front Pediatr 2020;8:104. doi:10.3389/fped.2020.00104
- Management of Infants Born to Mothers with COVID-19 , American Academy of Pediatrics Committee on Fetus and Newborn, Section on Neonatal Perinatal Medicine and Committee on Infectious Diseases, April 2, 2020
- ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΝΕΟΓΝΟΥ ΕΠΙΤΟΚΟΥ ΜΕ ΥΠΟΠΤΟ ή ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΜΕΝΟ COVID-19 (+), ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΥΠ. ΥΓΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, 2 Απριλίου 2020
- A SARS-like cluster of circulating bat coronaviruses shows potential for human emergence, Nature Medicinevol 21, pages1508–1513(2015)
