Θα έλεγα πως η λέξη καλοκαίρι είναι συνώνυμη με τη λέξη παιδί. Παιδί και καλοκαίρι. Καλοκαίρι και παιδί. Θα ξεκινήσω λίγο ανάποδα. Θα ξεκινήσω από το φθινόπωρο. Τότε που κάθε οικογένεια βάζει πρόγραμμα, καθημερινές δραστηριότητες, στόχους, προγραμματίζει τα οικονομικά. Όλα να δουλεύουν ρολόι! Τα παιδιά να μαθαίνουν, να εξελίσσονται, να προοδεύουν… και πόσα άλλα που, όσο περνούν τα χρόνια, δεν έχουν τελειωμό.
Και κάποια στιγμή φτάνει το καλοκαίρι. Όπου, φαινομενικά, όλα κάνουν παύση. Τελειώνει το σχολείο, τελειώνουν οι δραστηριότητες, τελειώνει το πρόγραμμα… Και αρχίζουν τα «θα ξεχάσει αυτά που έμαθε», «θα βγει από το πρόγραμμα», «θα χαλάσει τη διατροφή με τα έξω και τα παγωτά», «θα κακομάθει όλη μέρα έξω», «ο ήλιος δεν κάνει καλό – πρέπει να προφυλάσσεται», «θα είναι με τους παππούδες και θα του κάνουν όλα τα χατίρια»· και για τον καθένα, για την κάθε οικογένεια πολλά πολλά ακόμα…
Ακούγοντας όλα αυτά, μου γεννιέται η επιθυμία να πάω ένα φτυάρι και μια τσουγκράνα (θαλάσσης!) και να τα διώξω μακριά. Αυτή τη στιγμή λειτουργούν σαν σύννεφα και ομίχλη σε έναν ξάστερο νυχτερινό ουρανό! Το μόνο που θέλω να κρατήσω είναι η αίσθηση ότι οι σχεδόν τρεις μήνες χωρίς σχολείο φαντάζουν ατέλειωτος χρόνος.
Για να δούμε τι είναι αυτός ο χρόνος…
Μου έρχονται εικόνες από ατέλειωτες ώρες παιχνιδιού στην άμμο και στη θάλασσα. Παιδιά που βουτάνε σε πηγάδια, που σκάβουν στην άμμο, παιδιά με μουλιασμένα δάχτυλα να τρώνε ψωμοτύρι ή φρούτα και να στάζει το ζουμί ως τον αγκώνα. Παιδιά να παίζουν σε πάρκα μέχρι που φτάνει η νύχτα, παιδιά ξυπόλητα και με ελάχιστα ρούχα όλη μέρα, βαρετά μεσημέρια που, λόγω ωρών κοινής ησυχίας, ο χρόνος δεν περνάει, αλλά συχνά έχει τη γλύκα της αναμονής του απογευματινού παιχνιδιού… Αν καθένας από μας σκεφτεί τα παιδικά του χρόνια, σίγουρα θα ανακαλέσει πολλές αντίστοιχες εμπειρίες.
Τελικά, τι προσφέρει αυτή η έλλειψη οργάνωσης και προγράμματος του καλοκαιριού;
Εδώ, λοιπόν, αρχίζουν τα σημαντικά. Καθώς τα χρόνια περνούν και παρακολουθώ πολλές γενιές παιδιών (πέρα από το δικό μου, που πλέον έχει μεγαλώσει αρκετά), αυτό που συνειδητοποιώ κάθε Σεπτέμβριο είναι ότι τα παιδιά, κάθε καλοκαίρι, μεγαλώνουν πολύ! Οι τρεις μήνες του καλοκαιριού γράφουν με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο πάνω τους. Ναι, μπορεί να ξεχνούν ορθογραφία, αλλά την ορθογραφία θα την ξαναθυμηθούν όταν ξαναρχίσει το σχολείο. Τι είναι, όμως, αυτό το τόσο διαφορετικό που γίνεται;
Το καλοκαίρι είναι η εποχή που σε αναγκάζει σχεδόν να απέχεις από καθετί οργανωμένο. Το καλοκαίρι είναι σαν η φύση, η Μάνα-Γη να ζητάει (να απαιτεί) να πάρει εκείνη τα ηνία. Η Μάνα-Γη είναι το σπίτι μας. Είναι η αγκαλιά που πάνω της ζούμε. Τρεφόμαστε από τους καρπούς της, δροσιζόμαστε στις θάλασσες και στα δάση της… Ακούγομαι ρομαντική, ε; Κι όμως! Αν παρατηρήσουμε, καθετί που συμβαίνει πάνω στη γη έχει μια σοφία. Όλα κινούνται με έναν ρυθμό, στην ώρα τους. Χωρίς βιασύνη, χωρίς άγχος. Αλλά με μια βεβαιότητα ότι όλα είναι υπό έλεγχο και όλα συν-βαίνουν καλώς.
Αν πάμε προς τα πίσω στον χρόνο, θα θυμηθούμε ότι η επαφή μας με τη φύση είναι αυτή που μας μεγάλωσε. Τότε είχαμε πραγματική εξέλιξη και βιώναμε αλλαγές. Στα παιχνίδια στη θάλασσα, στον δρόμο (τότε που μπορούσαμε), στα άλση, στις γειτονιές… μαθαίναμε τον εαυτό μας. Μαθαίναμε τα όριά μας. Μαθαίναμε έννοιες της φύσης και της φυσικής (για τη ζέστη και το κρύο, την αίσθηση της σκληρής πέτρας και της ζεστής μαλακής άμμου, το τραχύ του πετρώδους εδάφους), μαθαίναμε τη συνύπαρξη (πώς μοιράζομαι έναν χώρο που είναι για όλους ή τα πράγματά μου), τις αντοχές μας, τα συναισθήματα… Μαθαίναμε τη ζωή. Τη γνώση, δηλαδή, που χρειαζόμαστε και είναι αναγκαία για να ζούμε. Τη μαγεία της εξέλιξης, των μικρών και μεγαλύτερων κύκλων της ζωής, γινόμασταν παρατηρητές του εαυτού μας και των άλλων. Αυτή είναι μια διαδικασία μοναχική, αλλά και σε απόλυτη επαφή και σύνδεση με ό,τι υπάρχει γύρω μας. Έχει τη σιωπή και τη σοφία της φύσης, της Μάνας-Γης. Είναι ο δρόμος προς τα μέσα, προς τη γνώση και την κατανόηση του εαυτού, και προς τα έξω, προς τη γνώση και την κατανόηση των άλλων. Και είναι, ίσως, ο πιο σημαντικός δρόμος που διανύουμε.
Βλέποντας γύρω μου και παρατηρώντας παιδιά (πριν από όλα τον γιο μου), θα έλεγα πως η σημασία του καλοκαιριού είναι μια τεράστια φροντίδα της φύσης. Όπως άλλωστε όλες οι εποχές. Όμως το καλοκαίρι δίνει την ευκαιρία για αυτό το άνοιγμα, για αυτή την ανοιχτότητα. Οι μεγάλες και ζεστές μέρες, η έλλειψη τόσων υποχρεώσεων, δίνουν την ευκαιρία μιας σιωπηλής εργασίας που, αν την εμπιστευτούμε, μας δίνει πλούσια δώρα!
Ας απολαύσουμε, λοιπόν, άλλη μία ευκαιρία που μας δίνεται. Δίνεται σε εμάς και στα παιδιά μας. Ας γίνουμε ξανά λίγο παιδιά κι ας αφουγκραστούμε την ομορφιά που μας έχει δοθεί απλόχερα.
