Αίσθημα κόπωσης, τριχόπτωση, εύκολο σπάσιμο νυχιών, ωχρότητα προσώπου και μαύροι κύκλοι κάτω από τα μάτια αποτελούν μερικά από τα συνήθη συμπτώματα της αναιμίας. Η αναιμία είναι παθολογική κατάσταση του οργανισμού, κατά την οποία κυκλοφορεί μικρότερη από τη φυσιολογική μάζα αριθμού ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα. Η σιδηροπενική αναιμία αποτελεί την πιο συχνή μορφή αναιμίας και οφείλεται σε ανεπαρκή επίπεδα σιδήρου. Ο σίδηρος βρίσκεται σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς και παίζει σημαντικό ρόλο σε πολλές βιολογικές διαδικασίες.

Εκτός των άλλων συμμετέχει στο σχηματισμό της αιμοσφαιρίνης, της οποίας κύρια λειτουργία είναι η μεταφορά οξυγόνου από τους πνεύμονες προς τους ιστούς του σώματος. Επίσης συμβάλει στην παραγωγή ενέργειας μέσω της μυοσφαιρίνης, η οποία λαμβάνει οξυγόνο από την αιμοσφαιρίνη και το διαχέει στα μυϊκά κύτταρα για την παραγωγή ενέργειας. Όταν η συγκεκριμένη διαδικασία υποβαθμιστεί λόγω της αναιμίας, ο μεταβολισμός μπορεί να επιβραδυνθεί για να προσαρμοστεί στα χαμηλά επίπεδα οξυγόνου. Επιπλέον, ο σίδηρος συμβάλει στη ενίσχυση ανοσοποιητικού συστήματος, αφού απαιτείται για τον πολλαπλασιασμό των Τ-λεμφοκυττάρων, μίας ομάδας λευκών αιμοσφαιρίων που ρυθμίζουν την απόκρισή του. Τέλος, επιτελεί σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ενδοκρινούς λειτουργίας, καθώς είναι σημαντικό συστατικό πολλών ενζύμων. Έλλειψη σιδήρου μπορεί να προκαλέσει έναν μεγάλο αριθμό σχετικών προβλημάτων, όπως για παράδειγμα η δυσλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα.

Η σιδηροπενική αναιμία πλήττει κυρίως βρέφη, παιδιά, εφήβους και γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, κυοφορούσες ή μη. Επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι το 3% των γυναικών έχουν σιδηροπενική αναιμία, ενώ το 20% των γυναικών εμφανίζουν μειωμένα αποθέματα σιδήρου χωρίς όμως να παρουσιάζουν αναιμία. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το 2011 στην Ελλάδα περίπου το 15% των παιδιών ηλικίας 6  μηνών- 5 χρονών, το 27% των εγκύων και το 20% των γυναικών ηλικίας 15-49 ετών εμφάνιζαν σιδηροπενική αναιμία.

Οι αιτίες που θεωρούνται υπεύθυνες για την εμφάνιση της σιδηροπενικής αναιμίας είναι η μειωμένη πρόσληψη ή/και η αυξημένη ανάγκη (πχ. Εγκυμοσύνη), αλλά και η απώλεια σιδήρου. Ας δούμε αναλυτικά μερικούς από τους κύριους λόγους…

Απώλεια αίματος: Σε πολλές περιπτώσεις, η αιμορραγία από το γαστρεντερικό ή το γεννητικό σύστημα (μηνορραγία μητρορραγία για τις γυναίκες) ευθύνεται για την πλειονότητα των σιδηροπενικών αναιμιών. Σημαντικά αίτια αιμορραγίας του γαστρεντερικού αποτελούν το πεπτικό έλκος, η διαφραγματοκήλη, η νόσος Crohn, αγγειοδυσπλασίες και οι αιμορροΐδες. Το ίδιο συμβαίνει και με την περίπτωση της συχνής αιμοδοσίας. 

Παρασιτώσεις: Η αγκυλοστομίαση και η σχιστοσωμίαση μπορούν να προκαλούν σιδηροπενική αναιμία, λόγω αιμορραγίας του γαστρεντερικού συστήματος. 

Δίαιτα: Μία δίαιτα ή διατροφή φτωχή σε σίδηρο (πχ. χορτοφαγική) μπορεί να συμβάλλει στην εμφάνιση σιδηροπενικής αναιμίας. Τροφές πλούσιες σε βιοδιαθέσιμο σίδηρο αποτελούν το συκώτι, το κρέας (κυρίως το κόκκινο), το κοτόπουλο κ.ά.

Μειωμένη απορρόφηση σιδήρου: Άλλον ένα παράγοντα σιδηροπενικής αναιμίας αποτελεί η μειωμένη απορρόφηση σιδήρου από το γαστρεντερικό. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε γαστρεκτομή, εντερεκτομή (κυρίως δωδεκαδάκτυλου και αρχικού τμήματος της νήστιδας), χρόνιες διάρροιες, κοιλιοκάκη κ.ά. 

Αυξημένες απαιτήσεις σε σίδηρο: Κατά την ανάπτυξη στην βρεφική και παιδική ηλικία, στον αθλητισμό και κατά την εγκυμοσύνη, η απαίτηση σιδήρου από τον οργανισμό είναι αυξημένη. Για το λόγο αυτό πολλές φορές συνιστάται λήψη συμπληρώματος σιδήρου.

Αντιμετώπιση

Η χορήγηση συμπληρώματος σιδήρου είναι η κύρια θεραπεία. Ωστόσο, η επιλογή του κατάλληλη συμπληρώματος είναι πολύ σημαντική για την αντιμετώπιση της αναιμίας. Σε πολλές περιπτώσεις ο σίδηρος θα πρέπει να συνδυάζεται με άλλα θρεπτικά συστατικά, που έχουν ρόλο κατά της αναιμίας, όπως είναι οι βιταμίνες C και του συμπλέγματος Β (πχ. φυλλικό οξύ, βιταμίνη Β12 κλπ.), μέταλλα και ιχνοστοιχεία (πχ. ψευδάργυρος, χαλκός, σελήνιο κλπ.), όπως και βότανα με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Επομένως, το κατάλληλο συμπλήρωμα θα πρέπει να διαθέτει τα παραπάνω χαρακτηριστικά προκειμένου να συμβάλει στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της αναιμίας. Μία μοναδική φόρμουλα σιδήρου (HEMA PLEX), προτείνεται όχι μόνο για την αντιμετώπιση της σιδηροπενικής, αλλά και της μεγαλοβλαστικής αναιμίας (από ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 και φυλλικού οξέος). Αιματική φόρμουλα με σίδηρο (85 mg) και άλλα μέταλλα, που έχουν ρόλο κατά της αναιμίας, βιταμίνη C, βιταμίνες του συμπλέγματος Β (φυλλικό οξύ, βιταμίνη Β12 κλπ.), L-κυστεΐνη, βότανα πλούσια σε βιοφλαβονοειδή και προανθοκυανιδίνες με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση, βιοπερίνη και πράσινα μέρη φυτών (πλούσια σε χλωροφύλλη και ιχνοστοιχεία): μπρόκολο, σπανάκι, σπιρουλίνα, χλορέλλα κ.ά. 

Τα πλεονεκτήματα της περιεκτικής φόρμουλας σιδήρου έναντι άλλων σκευασμάτων

Μία περιεκτική φόρμουλα σιδήρου θα πρέπει να περιέχει μια σειρά από συνεργικά συστατικά με επιστημονικά αποδεδειγμένες δράσεις ενίσχυσης της λειτουργίας του αίματος, προστασίας του κυκλοφορικού συστήματος και ολόκληρου του οργανισμού:

• Χηλικό Σίδηρο υψηλής δραστικότητας (85 mg), ήπιο για τον εντερικό βλεννογόνο.
• Φυσική Βιταμίνη C (300mg)
• Συμμετέχει στην απορρόφηση του σιδήρου από το λεπτό έντερο και τη μεταφορά του από τη φερριτίνη, ώστε να είναι δραστικός (New Delhi: Jaypee publication,2005, Metabolism of Minerals and Trace Element, p.544).
• Συμμετέχει στο σχηματισμό κολλαγόνου εξασφαλίζοντας την ακεραιότητα και την ελαστικότητα των αιμοφόρων αγγείων (Circulation, 2002, 105:1396-98).
• Δρα ως αντιοξειδωτικό, εξουδετερώνει τις ελεύθερες ρίζες και εμποδίζει την διάχυση του σιδήρου από την μεμβράνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων (Int J Prev Med, 2014, 5 (8):1037-44).
• Σύμπλεγμα βιοφλαβονοειδών. Μοναδικό σύμπλεγμα προανθοκυανιδίνης/βιοφλαβονοειδών με τιτλοδοτημένο μύρτιλλο (bilberry) και πράσινο τσάι, βατόμουρο (blackberry), μαύρο και κόκκινο σμέουρο (raspberry). Δρα ως ισχυρό αντιοξειδωτικό προστατεύοντας το αίμα και τα αιμοφόρα αγγεία και ενισχύει τη δράση της βιταμίνης C.
• Βιοπερίνη. Ουσία από το μαύρο πιπέρι που ενισχύει την απορρόφηση πολλών θρεπτικών συστατικών, όπως βιταμίνες, μέταλλα και αντιοξειδωτικές ουσίες.
• Κυστείνη. Συμβάλλει στην απορρόφηση του σιδήρου (J Nutr, 1997, 127 (4): 642-647).
• Συνεργικούς παράγοντες όπως βιταμίνες της Ομάδας Β, μέταλλα και φυσικές τροφές (σπανάκι, μπρόκολο, σπιρουλίνα).

Όσοι έχουν χρησιμοποιήσει το συγκεκριμένο συνδυασμό μαρτυρούν σημαντική διαφορά, ήδη από την πρώτη μέρα, όσον αφορά τη ζωτικότητα και την ποιότητα ζωής τους. Μπορεί να αποτελεί ένα ιδανικό συμπλήρωμα, καθώς περιέχει υψηλή ποσότητα σιδήρου (85 mg/δοσολογία), βιταμίνης Β12 (500 μg) και φυλικού οξέος (400 μg), καθώς και ένα πλήθος φυτικών συνεργικών συστατικών που μεγιστοποιούν την απορρόφηση των δραστικών ουσιών. Διατίθεται σε ταμπλέτες βαθμιαίας αποδέσμευσης για μεγαλύτερη απορρόφηση και βιοδιαθεσιμότητα η σε φυτικές κάψουλες για γρήγορη αύξηση του σιδήρου και γρήγορη παροχή οξυγόνου στους ιστούς. Οι κάψουλες προτιμώνται ιδιαίτερα από εκείνους του αθλητές που χρειάζονται άμεσα αποτελέσματα. Καμία από τις δύο μορφές (ταμπλέτες και κάψουλες) δεν περιέχει γλουτένη.

Ο Dr. Δημήτρης Γρηγοράκης είναι Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος MSc, PhD, Διδάκτωρ Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου