Το παιχνίδι δεν μπορεί κανείς να το αρνηθεί. Μπορεί κανείς να αρνηθεί αν θέλει όλες σχεδόν τις αφηρημένες έννοιες: τη δικαιοσύνη, την ομορφιά, την αλήθεια, την καλοσύνη, το πνεύμα, τον Θεό. Μπορεί κανείς να αρνηθεί τη σοβαρότητα, αλλά όχι το παιχνίδι.

Johan Hujzinga,Homo Ludens

Σεντούκια και μπαούλα άνοιξαν και από μέσα τους βγήκαν παιχνίδια, που φόρεσαν τα καλά τους, γυάλισαν τις ρόδες τους, τίναξαν τα φτερά τους, άνοιξαν τα παραθυρόφυλλά τους, έδεσαν τα κορδόνια τους και κούρδισαν το ένα το άλλο, δίνοντάς μας τη μοναδική ευκαιρία να γίνουμε πάλι παιδιά… Η ξεχωριστή έκθεση σπάνιων και πολύτιμων παιχνιδιών απ’ όλον τον κόσμο «Τοy Stories» φιλοξενείται στον Ελληνικό Κόσμο και περιλαμβάνει περισσότερα από 100 μοναδικά παιχνίδια από την παγκοσμίου φήμης συλλογή του Ιδρύματος Σ.Ο.Φ.Ι.Α. (Σύνδεσμος Οργανωμένων Φιλολογικών και Ιστορικών Αρχείων), κούκλες και κουκλόσπιτα, αρκουδάκια, οχήματα, παιχνίδια τσίγκινα, κινηματογραφικά και τηλεοπτικά, επιτραπέζια, κατασκευής, με αυτοματισμό, μινιατούρες και στρατιωτάκια.

Η έκθεση απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες και μας ταξιδεύει στην ιστορία μέσα από παιχνίδια από όλον τον κόσμο, που άλλοτε συντρόφευαν παιδιά και άντεξαν στον χρόνο, επιβίωσαν από πολέμους και καταστροφές, παιχνίδια από άσημους κατασκευαστές, που όμως κατέκλυσαν τον κόσμο, παιχνίδια κατασκευασμένα στο χέρι από ευτελή υλικά, διατηρημένα σε άρτια κατάσταση. Τα παιχνίδια παρουσιάζονται ως εργαλείο εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας των παιδιών, αλλά και ως βασικός συνοδοιπόρος στα στάδια της ανάπτυξης και της εξέλιξής τους. Παράλληλα αναπτύσσεται η ιστορία τους στον χώρο και τον χρόνο. Σας παρουσιάζουμε ορισμένα από αυτά.

Blondine fashionable doll, η κούκλα με τη μεγαλύτερη προίκα!

Η Γαλλίδα «Blondine», που  δόθηκε στην Blanche Mathilde Montgolfier ως δώρο γενεθλίων για τα δέκα της χρόνια, το 1867, είναι μια πολύ σπάνια κούκλα με κύριο χαρακτηριστικό της τα πολλά προικιά της. Το κεφάλι της είναι κατασκευασμένο από ματ πορσελάνη, ενώ φέρει στοιχεία από μέταλλο και σπάνια γουταπέρκα. Στο σώμα της έχει αποτυπωμένη πράσινη ωοειδή σφραγίδα «Madame Rohmer». Η κούκλα έχει δικό της θολωτό μπαούλο με γκρι μουσαμά στο εσωτερικό του, όπου αποθηκεύονται όλα της τα υπάρχοντα. Στην γκαρνταρόμπα της συναντάμε μοντέρνα ρούχα, μια ομπρέλα από μετάξι, μια κόκκινη μαροκινή θήκη αλληλογραφίας, με τρεις χειρόγραφες επιστολές από και προς εκείνη, μια κάρτα χορού, ένα λεύκωμα φωτογραφιών, ένα ζευγάρι ματογυάλια Pince-Nez, ένα ζευγάρι μπότες, παπούτσια, κοσμήματα και καπέλα.

Ελληνικά κυβάκια

Στην ενότητα με τα ελληνικά παιχνίδια ξεχωρίσαμε ένα σετ εκπαιδευτικά κυβάκια που ακονίζουν το μυαλό των παιδιών, καθώς προσπαθούν να τα βάλουν στη σωστή σειρά και να δημιουργήσουν μία εικόνα. Η εικόνα σε αυτό το παιχνίδι είναι σχέδιο του εικονογράφου Νείρου από τη δεκαετία του 1950. Μαζί με το παιχνίδι εκτίθεται η αυθεντική μακέτα του σχεδίου του Νείρου, εμπνευσμένη από τη θάλασσα.

Pumpkin Eater automaton, από τα πιο σπάνια αυτόματα παιχνίδια

Εντυπωσιακό το σπάνιο παιχνίδι με αυτοματισμό της εταιρείας Vichy, το διάσημο «pumpkin eater», από τα τέλη του 19ου αιώνα, με κεφάλι φτιαγμένο από πεπιεσμένο χαρτί. Η φιγούρα φοράει αυθεντικό χρυσοποίκιλτο μεταξωτό γιλέκο με ψηλό γιακά, καπέλο, μάλλινες κάλτσες και το πανωφόρι έχει λεπτομέρειες από μετάξι και πέρλες. Είναι τοποθετημένη σε κυκλική βάση και κινείται με δύο διαφορετικές κινήσεις. Το «Pumpkin Eater» είναι πιο σκοτεινό από τα συνήθη γαλλικά αυτόματα παιχνίδια εκείνης της περιόδου. Η φιγούρα κουνάει το αριστερό της χέρι και κατεβάζει το κεφάλι για να παρακολουθήσει την κολοκύθα, που το κεντρικό τμήμα της ανοίγει τρεις φορές για να αποκαλύψει ένα ποντίκι. Στην τρίτη φορά προσπαθεί να σκοτώσει το ποντίκι βυθίζοντας το μαχαίρι στην κολοκύθα, ενώ το καπέλο σηκώνεται την ίδια στιγμή. Η κολοκύθα κλείνει και η ακολουθία αρχίζει ξανά.

GreekInfantry 2ndv., GreekInfantry 3rdv., GreekCavalry, Έλληνες στρατιώτες

Η αγγλική εταιρεία William Britains, ακόμα και σήμερα διάσημη για τους στρατούς της, κατασκεύαζε διάφορες σειρές στρατιωτών από όλον τον κόσμο. Ξεχωριστό έκθεμα είναι το ελληνικό πεζικό και ιππικό της σε αυθεντικό κουτί. Οι φιγούρες είναι κατασκευασμένες από επεξεργασμένο μέταλλο.

Toy Town Railroad, τότε μια πένα, σήμερα χιλιάδες ευρώ

Το PennyToy «Toy Town Railroad» είναι ένα σετ του 1907, στο αυθεντικό κουτί του, που περιλαμβάνει χρωμολιθογραφικό σχέδιο σε ρολό με τη διάταξη του σταθμού, συναρμολογούμενα από χαρτόνι τμήματα (σταθμός, ατμομηχανή, υπόστεγο, σπίτι) και τρεις ζωγραφιστές φιγούρες με ξύλινη βάση. Τα Penny Toys ονομάστηκαν έτσι γιατί κόστιζαν μόνο μία πένα και, παρά τις λεπτομέρειες και το μεράκι με τα οποία ήταν φτιαγμένα, είχαν προσιτή τιμή, ώστε κάθε παιδί να μπορεί να τα αγοράσει. Σε μέγεθος δεν ήταν μεγαλύτερα από 5 ίντσες και κατασκευάζονταν στην Ευρώπη από το 1889 έως το ξέσπασμα του Πρώτου Πολέμου. Σήμερα είναι συλλεκτικά και η τιμή τους βρίσκεται στα ύψη.

Early Wooden Doll, το πιο παλιό παιχνίδι της έκθεσης

Το πιο παλιό παιχνίδι που φιλοξενείται στον Ελληνικό Κόσμο είναι μια σπάνια (διασώζονται μόνο 23) αγγλική ξύλινη κούκλα από τα τέλη του 17ου αιώνα, με σκαλιστό κεφάλι, ζωγραφισμένη με πολλή προσοχή. Έχει «καρφωμένα» ξανθά μαλλιά, πιασμένα στο πίσω μέρος με μεταλλική αγκράφα, ενώ το σώμα της καλύπτουν λευκό βαμβακερό εσώρουχο, κίτρινο μάλλινο μεσοφόρι, ανοιχτή καφέ ρόμπα και μεσοφόρι, ροζ γυναικείο μαντίλι λαιμού, δαμασκηνί μεταξωτό κορσέ που καλύπτει ακόμα έναν μπλε μεταξωτό κορσέ, βελούδινα γάντια, μεταξωτές κάλτσες, λευκές καλτσοδέτες, σουέντ παπούτσια και ψάθινο καπέλο με μπλε κορδέλες.

Ξέρετε…

…γιατί οι αρχαίοι Έλληνες, όταν μεγάλωναν, αφιέρωναν στις θεές τις κούκλες με τις οποίες έπαιζαν; Πολλά ειδώλια των ενηλίκων, που αντιπροσώπευαν κυρίως θηλυκές θεότητες της γονιμότητας και της εστίας, δίνονταν στα παιδιά σαν παιχνίδια ως μια συμβολική πράξη για την προστασία της γονιμότητας των κοριτσιών. Οι κούκλες ήταν, μεταξύ άλλων, μια προετοιμασία για τη μελλοντική μητρότητα. Όταν τα κορίτσια ήταν έτοιμα να παντρευτούν, πριν από την τελετή του γάμου, αφιέρωναν τις κούκλες τους στις θεές Αφροδίτη, Άρτεμη, Ήρα ή στις νύμφες.

…ποιος είναι ο teddy bear; Το πρώτο λούτρινο αρκουδάκι teddy bear κατασκευάστηκε ως δώρο για τον Teddy-Theodore Roosevelt, με αφορμή την άρνησή του να πυροβολήσει ένα μικρό αρκουδάκι στο δάσος, όταν είχε πάει για κυνήγι με την οικογένειά του. Την επόμενη μέρα το γεγονός αυτό έγινε πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες και μια εταιρεία παιχνιδιών τού έστειλε ένα μικρό teddy bear.

…τι σχέση είχε ο Τιτανικός με την κατασκευή παιχνιδιών; Το πένθος του Τιτανικού οδήγησε στις εταιρείες να κατασκευάσουν μαύρα αρκουδάκια για τα παιδιά οικογενειών που είχαν χάσει κάποιον δικό τους στο ναυάγιο, καθώς τα πολύχρωμα παιχνίδια δεν ταίριαζαν σε μια οικογένεια με πένθος. Τα μαύρα αρκουδάκια είναι πολύ σπάνια.

…πότε η Barbie ερωτεύτηκε τον Ken; Δύο χρόνια μετά την εμφάνιση της Barbie η εταιρεία Mattel εισήγαγε στην αγορά τον φίλο της Ken Carson, σε μια διαφήμιση του 1961, όταν εμφανίστηκαν για πρώτη φορά μαζί.

…πότε τα μολυβένια στρατιωτάκια έγιναν πλαστικά; Οι κατασκευάστριες εταιρείες παιχνιδιών αναζητούσαν πάντα τρόπους να εισάγουν νέα παιχνίδια στην αγορά, να αλλάζουν τα σχέδια, τα υλικά και να εξελίσσουν τα προϊόντα τους. Τα μολυβένια στρατιωτάκια ήταν δύσκολο να μεταφερθούν, έσπαγαν εύκολα και ήταν πολύ πιο ακριβά σε σχέση με τα πλαστικά. Η Beton κατασκεύασε για πρώτη φορά πλαστικά στρατιωτάκια το 1937, για να ακολουθήσει η Airfix τo 1946 και μετά τη δεκαετία του 1950 οι περισσότερες εταιρείες.

…πόσο γρήγορα τρέχει ένα αυτοκινητάκι matchbox; Ο Jack Odell σχεδίασε τα matchbox για να μπορεί η κόρη του να παίρνει μαζί της στο σχολείο παιχνίδια, αφού ο κανονισμός επέτρεπε να έχουν μαζί τους οι μαθητές παιχνίδια που θα χωρούσαν σε ένα σπιρτόκουτο. Παρόλο που ήταν τόσο μικρά, τα αυτοκινητάκια αυτά ήταν πιστή αντιγραφή των πραγματικών αυτοκινήτων και μάλιστα πολλές φορές ο σχεδιαστής συμβουλευόταν τα αυθεντικά σχέδια των εργοστασίων για να τα κατασκευάσει. Λόγω αυτής της ομοιότητας, λέγεται ότι  τα matchbox μπορούν να αναπτύξουν την ίδια ταχύτητα με τα αληθινά μοντέλα αυτοκινήτων.

…από πότε το ποδόσφαιρο… δεν παίζεται σε γήπεδο; Η WBritains είναι γνωστή περισσότερο για τα στρατιωτάκια της, όμως πριν ακόμα και από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ˗οπότε και θέλησε να κατασκευάσει παιχνίδια όχι τόσο «στρατιωτικά», αλλά μάλλον φιλειρηνικά που θα αντικατόπτριζαν τη ζωή των πολιτών και όχι των στρατιωτών˗ εισήγαγε στην αγορά σειρές με ομάδες ποδοσφαιριστών σε μινιατούρες ώστε να μπορούν να παίζουν τα παιδιά ποδόσφαιρο στο σπίτι, στην αυλή, ακόμα και στο δωμάτιό τους.

Με αφορμή την έκθεση ο Ελληνικός Κόσμος οργανώνει επίσης σειρά από εκπαιδευτικά προγράμματα και εκδηλώσεις, ώστε να προβληθεί το δικαίωμα του παιδιού στο παιχνίδι και να ενημερωθούν οι γονείς για τους τρόπους επιλογής των κατάλληλων παιχνιδιών. Τέλος, τέχνη και παιχνίδια συνδυάζονται αρμονικά σε ένα ξεχωριστό γλυπτό του Βαγγέλη Λιουδάκη, με τίτλο Schoolboy (O μαθητής), κατασκευασμένο από πλήθος χρησιμοποιημένων παιχνιδιών.