Το Τaλκ μίλησε με τη Γιώτα Αλεξάνδρου, με αφορμή την κυκλοφορία από τις εκδόσεις Ελληνοεκδοτική του νέου της βιβλίου “Φον ο Φοβερός“, σε εικονογράφηση της Αιμιλίας Κονταίου. Το ξεχωριστό αυτό βιβλίο μαθαίνει στα παιδιά με έξυπνο τρόπο και χωρίς διδακτισμό να αντιμετωπίζουν ευθέως τους φόβους τους και να μην τους επιτρέπουν να τα “νικούν”. Ας δούμε τι μας είπε η αγαπημένη μας συγγραφέας και παιδαγωγός.
- Καλησπέρα Γιώτα. Επιστρέφεις με ένα βιβλίο για τους παιδικούς φόβους. Καταρχάς πώς επέλεξες το θέμα σου;
Καλησπέρα, Πελιώ. Μου το ζήτησε ένας μικρός μου φίλος που του έχω αδυναμία. Όταν επεξεργάστηκα την ιδέα, με ενθουσίασε η προοπτική μιας σχετικής ιστορίας για μικρούς και μεγάλους, γιατί πολλές φορές από φόβο ορμώμενοι, συνειδητά ή υποσυνείδητα, ενεργούμε και οι πιο πολλοί φόβοι μας, ανυπόστατοι, μες στο μυαλό μας γεννιούνται και πεθαίνουν.
- Βάζεις τον φόβο να μιλάει στα παιδιά σε πρώτο πρόσωπο. Γιατί;
Έχουν γραφτεί αρκετά βιβλία για τους παιδικούς φόβους, όπου οι ήρωες είναι συνήθως παιδιά. Θεώρησα ότι θα είχε ενδιαφέρον μια άλλη οπτική. Να προσωποποιήσω τον φόβο για να διηγηθεί ο ίδιος την ιστορία του και στην εξέλιξη της ιστορίας να αποδομηθεί μόνος του, αντιστρέφοντας τους ρόλους με το παιδί-αναγνώστη, που στην πορεία νιώθει όλο και πιο δυνατό και γελά με τον Φον που τρέμει φοβισμένος, γιατί γνωρίζει πια το μυστικό του.
- Πώς βάφτισες τον φόβο Φον Φοβερό;
Η ονομασία του προέκυψε από ένα παιχνίδι συνήχησης με τη λέξη «φόβος».
- Είναι εύκολο για ένα παιδί να καταλάβει ότι πολύ συχνά τροφοδοτεί το ίδιο τους φόβους του;
Ενίοτε είναι δύσκολο και για εμάς τους ενήλικες να το αντιληφθούμε αυτό. Πιστεύω όμως ότι, με αφορμή την ιστορία του Φον, μπορεί να γίνει μια σχετική συζήτηση προς αυτή την κατεύθυνση, αφού αποδεχτούμε το συναίσθημα του φόβου ως απόλυτα φυσιολογικό και ανθρώπινο.
- «Φίλε, δεν υπάρχεις. Δεν σε φοβάμαι.» Μια φράση που χτυπά τον φόβο στην καρδιά του. Πόσο θάρρος και εξάσκηση θέλει να την ξεστομίσουμε και να την εφαρμόσουμε, μικροί και μεγάλοι;
Θέλει πολύ θάρρος και καθημερινή εξάσκηση για να μπορούμε να κοιτάζουμε τους φόβους μας κατάματα και να μην τους αφήνουμε να μας κατακλύζουν και να μας παραλύουν, ειδικά όταν δεν έχουμε υψηλή αυτοεκτίμηση. Γιατί η αυτογνωσία, η αυτοεκτίμηση, η αίσθηση της αυτονομίας και της αυτάρκειας χτίζονται στην παιδική ηλικία με την αντίστοιχη στάση των γονέων. Και θέλει ιδιαίτερη προσοχή και ενδοσκόπηση από την πλευρά των ενηλίκων για να μην υιοθετήσουν τα παιδιά τη δική μας φοβική συμπεριφορά.
- Άραγε είναι εφικτή μια ζωή χωρίς (παράλογο) φόβο; Ή είναι στη φύση μας να υποφέρουμε και λίγο ή πολύ;
Ο φόβος είναι υγιές συναίσθημα, μια φυσιολογική αντίδραση σε πραγματικούς κινδύνους. Συχνά μας προστατεύει, ωθώντας μας να χρησιμοποιήσουμε τη λογική μας ώστε να μην εμπλακούμε σε καταστάσεις ενδεχόμενα επιβλαβείς για την ασφάλειά μας. Το πρόβλημα εμφανίζεται, όταν οι κίνδυνοι είναι φανταστικοί και ο φόβος γίνεται φοβία και η φοβία η μόνη μας πραγματικότητα. Δε θα έλεγα ότι είναι στη φύση μας να υποφέρουμε, αλλά στην ανατροφή μας. Μας μάθανε να φοβόμαστε, συνειδητά ή ασυνείδητα, γιατί ο φόβος είναι κι ένα ισχυρό μέσο ελέγχου της συμπεριφοράς των άλλων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
- Από την εμπειρία σου ως νηπιαγωγού, ποια είναι τα πράγματα ή οι καταστάσεις που φοβούνται περισσότερο τα παιδιά; Και πότε πρέπει να ανησυχήσει ο γονιός και να απευθυνθεί σε ειδικό;
Οι πιο συνηθισμένοι φόβοι των παιδιών αυτής της ηλικίας είναι το σκοτάδι, οι σκιές, τα φαντάσματα και τα τέρατα, οι εφιάλτες, οι κεραυνοί, οι κλέφτες, ο λύκος, το φίδι. Είναι απαραίτητο μέσα από συζήτηση μαζί τους να ξεχωρίσουμε τους φόβους που πηγάζουν από πραγματικές απειλές για την ασφάλεια τους από τους φανταστικούς και να βρούμε τρόπους να τους αντιμετωπίσουμε. Η κατάσταση είναι ανησυχητική όταν ο φόβος γίνει φοβία, εμμονή που παραλύει, καθηλώνει και αποδιοργανώνει το παιδί και διαταράσσει την καθημερινότητά του. Τότε χρήζει παρέμβασης από ειδικό.
- Ποιες είναι οι αντιδράσεις των παιδιών όταν διαβάζουν το παραμύθι;
Στην αρχή αναρωτιούνται ποιος μιλάει και κάνουν διάφορες υποθέσεις. Μετά ταυτίζονται με το παιδί της ιστορίας που έχει τον αντίστοιχο φόβο με εκείνα και το εκδηλώνουν αυθόρμητα. «Κι εγώ φοβάμαι το σκοτάδι», «Εγώ φοβάμαι τα φαντάσματα» «Εγώ δε φοβάμαι τις γάτες, φοβάμαι τους σκύλους» κλπ. Στη συνέχεια είναι γεμάτα περιέργεια να μάθουν το μυστικό του Φον. Αρχίζουν να χαμογελούν, όταν βλέπουν ότι ο Φον φοβάται. Και στο τέλος ενθουσιάζονται που αυτός ο φοβερός και τρομερός Φόβος γίνεται μια τρομοκρατημένη τελεία που εκλιπαρεί για τη ζωή της. Και χαίρονται που είναι ένα παιδί μικρό σαν εκείνα που τον έκανε να τρέμει. Η ιστορία τελειώνει κι έχουν ένα χαμόγελο μέχρι τα αυτιά.
- Εσύ τι φοβάσαι περισσότερο; Αντιμετωπίζεις τους φόβους σου όπως εκείνο το παιδί που είπε στον Φον ότι δεν φοβάται;
Φοβάμαι την κακία, τον φθόνο, την αγριότητα και τον κανιβαλισμό των ανθρώπων με τις καταστροφικές συνέπειές τους. Ναι, προσπαθώ να ακολουθώ το παράδειγμα αυτού του παιδιού και να τους αντιμετωπίζω ανάλογα, κατά περίπτωση.
- Γιατί θα πρότεινες σε έναν γονιό να αγοράσει το βιβλίο σου;
Νιώθω αμήχανα με αυτή την ερώτηση. Προτιμώ να προτείνουν το εκάστοτε βιβλίο μου όσοι απήλαυσαν την ανάγνωσή του. Εγώ πάντως ευχαριστήθηκα το ταξίδι της συγγραφής και γελούσα με τα παθήματα του Φον, έχοντας μια αίσθηση νίκης, όταν στο τέλος τον έκανα τελεία που έτρεχε τρομαγμένη να σωθεί. Ίσως γι’ αυτό λοιπόν θα ήθελα να διαβαστεί, με την ευχή οι φόβοι μας να γίνονται πάντα ακίνδυνες κουκκίδες που χάνονται τρομαγμένες στον ορίζοντα.
Γιώτα Αλεξάνδρου. Φον ο Φοβερός. Εκδόσεις Ελληνοεκδοτική.
