Το Σάββατο 20 Μαΐου, το Ελληνικό Δίκτυο για τον Σεβασμό στη Γέννα ENCA Hellas, στο πλαίσιο της φετινής Εβδομάδας Σεβασμού στη Γέννα (15-21 Μαΐου), διοργάνωσε ημερίδα με θέμα «Τα δικαιώματα των γυναικών κατά την αναπαραγωγική περίοδο». Βασική ομιλήτρια ήταν η Beverley Lawrence Beech, πρωτοπόρος στην καμπάνια AIMS (Association for Improvements in the Maternity Services, www.aims.org.uk) που ξεκίνησε πριν από 50 χρόνια στην Αγγλία με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών τοκετού και μητρότητας και την απο-ιατρικοποίηση της γέννας. Η κυρία Beech είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων που αναφέρονται στη διαδικασία του τοκετού και της φυσικής γέννας, ερευνήτρια, ομιλήτρια σε όλον τον κόσμο πάνω σε θέματα του τοκετού και επικεφαλής του AIMS, με ενεργή δράση για την αναβάθμιση της ποιότητας της γέννας στην Αγγλία και την Ιρλανδία. Το Τaλκ μίλησε μαζί της για όσα πρεσβεύει και διεκδικεί και για όσα ενδεχομένως θα έπρεπε να ξανασκεφτούμε πιο προσεκτικά (στη φωτογραφία είναι η τέταρτη από αριστερά).
Ποιες είναι οι 5 πιο σημαντικές ερωτήσεις που πρέπει να κάνει μία έγκυος;
1. Είμαι υγιής και σε καλή φυσική κατάσταση; 2. Εφόσον είμαι, γιατί πάω να γεννήσω σε ένα νοσοκομείο; (οι έρευνες δείχνουν ότι τα νοσοκομεία δεν είναι ασφαλή μέρη για να γεννήσει μια υγιής γυναίκα). 3. Αν τελικά αποφάσισα να γεννήσω σε νοσοκομείο, ποιες επεμβατικές μεθόδους χρησιμοποιούν (πρόκληση τοκετού, επισκληρίδιο, καισαρική) και σε τι ποσοστά; 4. Πού θα βρω όλες τις πληροφορίες που χρειάζομαι σχετικά με τη διαδικασία του τοκετού; 5. Τι λένε οι έρευνες; Αν δηλαδή ένας γιατρός μου προτείνει να κάνω καισαρική, πρέπει να ρωτήσω γιατί, πού είναι οι έρευνες που αποδεικνύουν ότι στην περίπτωσή μου θα κάνει καλό; Και μία ακόμη ερώτηση θα έπρεπε να είναι: τι σημαίνει φυσιολογικός τοκετός;
Δεν γνωρίζουμε δηλαδή τι σημαίνει φυσιολογικός τοκετός;
Στη Βρετανία έχουμε μεγάλο θέμα να τον ορίσουμε και μεγάλη άγνοια. Για να μάθουμε τι είναι φυσιολογικός τοκετός αρκεί να ρωτήσουμε τα εξής: Έσπασαν τα νερά της εγκύου; Της τοποθετήθηκε ορός; Της έκαναν επισκληρίδιο; Την έβαλαν στον καρδιοτοκογράφο; Αν η απάντηση είναι αρνητική στην πρώτη ερώτηση και θετική σε οποιαδήποτε από τις επόμενες, τότε δεν πρόκειται για φυσιολογικό τοκετό.
Δεν πιστεύετε ότι ο καρδιοτοκογράφος είναι καλός για την ασφάλεια του εμβρύου; Γιατί τον θεωρείτε επεμβατικό;
Την ασφάλεια του μωρού πρέπει να είναι εκπαιδευμένη να τη διαπιστώνει μια μαία. Ο καρδιοτοκογράφος, εκτός του ότι κάνει την έγκυο να αισθάνεσαι στρες, δίνει αποτελέσματα που θα αξιολογηθούν διαφορετικά από τους γιατρούς. Κάποιος θα δει το χαρτί με τα αποτελέσματα και θα πει “εντάξει, περιμένουμε λίγο ακόμη” και κάποιος άλλος μπορεί να τα παρερμηνεύσει και να ζητήσει επειγόντως καισαρική. Η χρήση καρδιοτοκογράφου αυξάνει τον αριθμό των καισαρικών, σύμφωνα με τις έρευνες. Και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται τουλάχιστον στις υγιείς εγκύους.
Συνεπώς θεωρείτε ότι όλες πρέπει να γεννάμε στο σπίτι;
Ναι. Όλες οι υγιείς και σε καλή φυσική κατάσταση γυναίκες. Μία πρόσφατη έρευνα στη Βρετανία έδειξε ότι είναι πιο ασφαλές για τις γυναίκες να γεννάνε τα παιδιά τους στο σπίτι, ειδικά όσον αφορά τα δευτερότοκα παιδιά. Για τα πρωτότοκα εμφανίζεται ένα ελάχιστο ποσοστό κινδύνου για προβλήματα, ασήμαντα ωστόσο για την υγεία του βρέφους.
Αν εξαιρέσουμε τον κίνδυνο μιας ενδονοσοκομειακής μόλυνσης, ποιοι είναι στα αλήθεια οι κίνδυνοι του να γεννήσει μια γυναίκα στο νοσοκομείο;
Ο σημαντικότερος κίνδυνος για τη μητέρα είναι η επιλόχειος κατάθλιψη και το μετατραυματικό στρες. Για τα μωρά οι πιθανοί κίνδυνοι προέρχονται από μια καισαρική τομή και έχουν να κάνουν με αναπνευστικά προβλήματα τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Και ύστερα είναι και το μικροβίωμα, το σύνολο δηλαδή των μικροοργανισμών (ιών, βακτηρίων και μυκήτων) οι οποίοι ζουν μέσα μας και μας προστατεύουν από ασθένειες. Η πρώτη έκθεση σε τέτοιους ωφέλιμους μικροοργανισμούς γίνεται κατά τη διάρκεια ενός φυσιολογικού τοκετού, καθώς το μωρό περνάει μέσα από τον γυναικείο κόλπο.
Αντιλαμβάνομαι ότι οι περισσότεροι κίνδυνοι λοιπόν έχουν να με την καισαρική. Και θέλω να ρωτήσω πώς συνδέεται η επιλόχειος κατάθλιψη με την καισαρική;
Υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος για επιλόχειο κατάθλιψη σε μια γυναίκα που υπέστη καισαρική λόγω του μετατραυματικού στρες. Αισθάνονται δηλαδή αυτές οι γυναίκες ότι είχαν κάποιο πρόβλημα και βίωσαν τον τοκετό τους περισσότερο σαν χειρουργική επέμβαση και λιγότερο σαν κάτι φυσιολογικό. Φυσικά δεν συμβαίνει σε όλες τις γυναίκες αυτό. Γνωρίζω ορισμένες που νιώθουν πανευτυχείς με την καισαρική τους.
Κι εγώ γνωρίζω κάποιες που βίωσαν τραυματικά τον φυσιολογικό τοκετό.
Ήταν όμως πράγματι φυσιολογικός ο τοκετός ή απλώς κολπικός; Αυτό πρέπει να διαχωρίσουμε. Ο φυσιολογικός τοκετός δεν είναι κάτι τραυματικό. Για να τον βιώσεις πρέπει καταρχάς να βρίσκεσαι κάπου που αισθάνεσαι ασφαλής και το σπίτι σου είναι ένα μέρος στο οποίο νιώθεις ότι έχεις εσύ τον έλεγχο. Να έχεις ενδεχομένως δίπλα σου μια έμπειρη μαία που γνωρίζεις και όχι ένα σωρό άγνωστες που θα εισβάλλουν κάθε τρεις και λίγο στο δωμάτιο για να τσεκάρουν πόση διαστολή έχεις, να σου παίρνουν την πίεση, να ακούνε η καθεμία ξεχωριστά το μωρό. Με αυτόν τον τρόπο σε αγχώνουν, τη στιγμή που χρειάζεσαι ηρεμία, χαμηλό φωτισμό και καθόλου παρεμβολές. Άλλωστε, το νορμάλ σε μια διαδικασία τοκετού είναι οι συσπάσεις να ξεκινούν και να σταματούν, ίσως και για μεγαλούτσικο διάστημα. Στο νοσοκομείο, αν δεν γίνουν όλα μέσα σε λίγες ώρες θα βρεθείς με ορό και τεχνητούς πόνους, γιατί θα σου πουν ότι η διαδικασία δεν προχωράει σωστά. Χωρίς καλά καλά να το καταλάβεις θα σου κάνουν περινεοτομή, επειδή δήθεν “δεν ήσουν τυχερή”. Και φυσικά μετά θα πρέπει να σε ράψουν. Τότε, ναι, θα βιώσεις τον τοκετό σου τραυματικά.
Όμως οι περισσότερες γυναίκες αισθάνονται πιο ασφαλείς στο νοσοκομείο. Και δεν τις αδικώ. Στο παρελθόν, όταν οι γυναίκες γεννούσαν μόνες τους στο σπίτι ή ακόμη και την ώρα που εργάζονταν, πολλά μωρά πέθαιναν. Σήμερα δεν έχουμε την πολυτέλεια να χάνουμε μωρά.
Μα υπάρχουν πλέον έρευνες που επιβεβαιώνουν ότι είναι πιο ασφαλές να γεννάς στο σπίτι. Στη Βρετανία υπήρχαν από τη δεκαετία του 1970, αλλά δεν ήταν μεγάλης εμβέλειας. Το 2014 μια σύγχρονη έρευνα ήρθε να πει το ίδιο. Και όπως με πληροφορούν οι συνεργάτες μου εδώ στην Ελλάδα, τα νούμερα στα οποία αναφέρεστε ίσως έχουν να κάνουν με την περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου. Μιλάμε δηλαδή για γυναίκες υποσιτισμένες, εξαντλημένες από την πολλή δουλειά και εξαιρετικά στρεσαρισμένες. Δεν πρόκειται δηλαδή για μητέρες σε καλή φυσική κατάσταση, ούτε για συνθήκες σωστής υγιεινής και φροντίδας.
Τελικά χρειαζόμαστε τον γυναικολόγο κατά τη διάρκεια του τοκετού;
Όχι. Αρκεί μια έμπειρη μαία.
Κατά τη διάρκεια της κύησης; Για να παρακολουθεί την εξέλιξη του εμβρύου;
Και πάλι όχι. Η μαία είναι εκπαιδευμένη για να το κάνει αυτό. Αν διαπιστώσει ότι κάτι δεν πάει καλά, φυσικά τότε θα ειδοποιήσει τον γιατρό. Είναι σαν να έχουμε πονοκέφαλο και να πηγαίνουμε σε χειρουργό. Θα κάνατε ποτέ κάτι τέτοιο; Τότε γιατί πηγαίνουν οι έγκυες στους γυναικολόγους;
Το αποδίδετε σε οικονομικά συμφέροντα;
Είναι θέμα εξουσίας, ελέγχου και χρημάτων. Τόσο τα νοσοκομεία όσο και οι εταιρείες που κατασκευάζουν ιατρικά μηχανήματα, αλλά και οι γιατροί βγάζουν πολλά χρήματα. Θέλουν τους τοκετούς στα νοσοκομεία.
Ωστόσο είναι άλλο πράγμα ο τοκετός στο νοσοκομείο και άλλο η καισαρική. Αν περιορίζαμε στις καισαρικές στις απολύτως απαραίτητες, θα ήταν τόσο κακό το νοσοκομείο;
Νομίζω ναι. Τουλάχιστον μέχρις ότου αλλάξουν συμπεριφορά οι περισσότεροι γυναικολόγοι που υπαγορεύουν στις γυναίκες τι θα γίνει και τι όχι με τον τοκετό τους.
Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία στο να γίνει αυτό; Ποιο ήταν το μεγαλύτερο εμπόδιο που αντιμετωπίσατε στη Βρετανία;
Το πιο δύσκολο απ’ όλα είναι να φτάσει η πληροφορία στις γυναίκες και να περάσει. Διότι έχεις απέναντί σου ένα πολύ ισχυρό σύστημα που κερδίζει πολλά χρήματα από την ιατρικοποίηση των τοκετών και πρέπει να το διαπεράσεις για να πληροφορήσεις τις γυναίκες. Και, ξέρετε, οι γυναίκες είναι η μοναδική δύναμη για να αλλάξουν τα πράγματα. Είναι οι μόνες που μπορούν και πρέπει να ρωτήσουν “ποια είναι τα στοιχεία των ερευνών για αυτό που μου λέτε να κάνω;”. Αν σας απαντήσουν “είναι μεγάλο το ρίσκο”, πείτε τους ότι δεν σας αρκεί αυτή η απάντηση.
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με όλο αυτό; Ήσασταν μαία; Έχετε παιδιά;
Το αποφάσισα μετά την πρώτη μου γέννα σε νοσοκομείο του Λονδίνου το 1972, που ήταν μια τραυματική εμπειρία, παρόλο που δεν έκανα καισαρική. Επέστρεψα στο σπίτι με κατάθλιψη και άρχισα να το ψάχνω. Τελικά έγραψα στον τότε Υπουργό σχετικά. Τον δεύτερο γιο μου τον γέννησα με φυσιολογικό τοκετό, με όλη τη σημασία των λέξεων, και μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι δεν υπάρχει καμία σχέση. Εργαζόμουν ως υπάλληλος στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας και είχα μάθει να ρωτάω πάντοτε “πού είναι τα αποδεικτικά χαρτιά”…
Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι μια γυναίκα γεννάει με καισαρική και παθαίνει πράγματι επιλόχειο κατάθλιψη. Τι μπορεί να κάνει;
Καταρχάς να βρει κάποιον να μιλήσει, να μοιραστεί όσα σκέφτεται και να ζητήσει ακόμη και επαγγελματική βοήθεια αν τη χρειάζεται. Επιπλέον, να πάρει στα χέρια της όλο το ιστορικό του τοκετού της από το νοσοκομείο για να ξέρει τι συνέβη και τι θα μπορούσε να αποφευχθεί σε επόμενο τοκετό – αυτό θα της δώσει δύναμη και θάρρος. Και, τέλος, αν μπορεί, να έχει μαζί της μια μαία ή μια βοηθό μητρότητας, τουλάχιστον για τις πρώτες μέρες στο σπίτι. Καθώς το σύστημα είναι αποσπασματικό, μια γυναίκα βγαίνει από το μαιευτήριο εντελώς πελαγωμένη, ενώ θα έπρεπε να είναι δίπλα της κάποιος από την αρχή μέχρι το τέλος. Μια νέα μητέρα χρειάζεται υποστήριξη και αφού δεν υπάρχει ξεκάθαρο υποστηρικτικό πλαίσιο, θα πρέπει να το διεκδικήσει μόνη της.
