Δεν πρόκειται για κάποιο τρομερό μυστικό, πιο πολύ μάλλον για κοινό τόπο, ότι είναι πολύ δύσκολο για τους γονείς να θέσουν όρια στα παιδιά τους. Οι λόγοι είναι πολλοί και λίγο έως πολύ γνώριμοι. Οι γονείς δυσκολεύονται να πουν όχι στα «θέλω» του παιδιού τους γιατί φοβούνται μην το δυσαρεστήσουν και χάσουν την αγάπη του.  Ίσως μάλιστα και να τους αρέσει που το παιδί τους έχει «δυναμικό χαρακτήρα» και δεν θέλουν να περιορίσουν το ελεύθερο πνεύμα του.

Αν πάλι οι ίδιοι οι γονείς έχουν δεχθεί αυστηρούς κανόνες πειθαρχίας ως παιδιά, διστάζουν να θέσουν όρια στο παιδί τους ή να αντιπαρατεθούν σε αυτό, για να μην του δημιουργήσουν «ψυχικά τραύματα». Επιπλέον, οι σύγχρονοι γονείς στην πλειονότητά τους απουσιάζουν πολλές ώρες από το σπίτι και τις ελάχιστες ώρες που περνούν με τα παιδί τους δεν μπορούν να του αρνηθούν τίποτα.

Η δουλειά του γονέα είναι να θέσει το όριο λέγοντας «όχι», όταν και όπου πρέπει, και όχι να ελέγξει πως αισθάνεται το παιδί για το όριο ή πώς αντιδρά σε αυτό. Ωστόσο είναι αλήθεια, πως η χρήση του όχι μπορεί να αποβεί αποτελεσματική μόνο όταν πραγματοποιείται στοχευμένα και κάτω από συγκεκριμένες  προϋποθέσεις.

1) Δεν λέμε «όχι» αν δεν είμαστε σίγουροι για την απόφασή μας: το παιδί μπορεί πολύ εύκολα να αντιληφθεί πότε εννοούμε αυτό που λέμε και να μας πιέσει να αναθεωρήσουμε την απόφασή μας. Με αυτόν τον τρόπο, όμως, του επιτρέπουμε να μας χειραγωγεί.

2) Μένουμε σταθεροί στο «όχι» και δεν διαπραγματευόμαστε την απόφασή μας: αν δηλώσουμε εξαρχής σταθερά και με σοβαρότητα την απόφασή μας και τους λόγους – εν συντομία – αυτής, δεν δίνουμε στο παιδί το δικαίωμα της διαπραγμάτευσης.

3) Αποφεύγουμε τη συνεχή χρήση του «όχι»: ένα παιδί που δεν ακούει ποτέ «ναι» δεν μαθαίνει να δοκιμάζει και να αναπτύσσει τις δικές του ικανότητες. Αντίθετα, συσσωρεύει μέσα του συναισθήματα αδυναμίας και θυμού και τελικά μαθαίνει να μην υπακούει σε κανένα κανόνα. Μερικές φορές ένα «όχι» μπορεί να σημαίνει και «ναι», αρκεί να διατυπωθεί με τον κατάλληλο τρόπο. Για παράδειγμα, αν το παιδί ζητήσει ένα καινούριο παιχνίδι ενώ είμαστε στην αγορά, μπορούμε να του πούμε «Μπορείς να πάρεις στα γενέθλιά σου».

4) Λέμε «όχι» όταν η πράξη του παιδιού μας μπορεί να πληγώσει κάποιον ή να προκαλέσει ζημιά: δεν διαπραγματευόμαστε ποτέ θέματα τα οποία αφορούν στην ασφάλεια ή στη σωματική ακεραιότητα των παιδιών μας ή των γύρω τους.

5) Λέμε «όχι» όταν κάτι είναι αντίθετο στις αρχές και τις αξίες μας: το να υποχωρήσουμε σε μια επιθυμία του παιδιού μας μόνο και μόνο επειδή η πίεση από τον περίγυρό μας είναι πολύ ισχυρή, μπορεί να μας προκαλέσει μεγάλη εσωτερική αναστάτωση και τελικά να δημιουργήσει ρήξη ανάμεσα σε μας και το παιδί μας.

6) Λέμε «όχι» όταν πρόκειται για άλλη μία επιθυμία και όχι μία ανάγκη: είναι ωραίο πού και πού να «κακομαθαίνουμε» το παιδί μας, όταν όμως αυτό γίνεται ο κανόνας και όχι η εξαίρεση, τότε χάνεται το όριο.

7) Δεν δίνουμε ψεύτικες ελπίδες: πολλές φορές για να αποφύγουμε το «όχι», λέμε απλά «αργότερα» ή «θα δούμε» ενώ γνωρίζουμε πολύ καλά ότι δεν θα ικανοποιήσουμε το αίτημα του παιδιού μας. Έτσι όμως του δημιουργούμε ψεύτικες ελπίδες, οι οποίες, όταν τελικά διαψεύδονται, το κάνουν να χάνει την εμπιστοσύνη του προς το πρόσωπό μας.

8) Λέμε «όχι» και παράλληλα προσφέρουμε εναλλακτικές: με αυτό τον τρόπο το παιδί δεν αντιλαμβάνεται το όχι ως κάτι τελεσίδικο, π.χ. «δεν μπορείς να φας άλλη καραμέλα, μπορείς όμως να φας ένα φρούτο».

Το να πούμε «όχι» στο παιδί μας είναι πραγματικά δύσκολο και πολλές φορές μπαίνουμε στον πειρασμό να υποκύψουμε στις απαιτήσεις του μόνο και μόνο για να αποφύγουμε την αντιπαράθεση. Είναι καλό όμως να έχουμε στο μυαλό μας, ότι τα παιδιά συχνά ζητούν κάτι είτε γιατί βαριούνται, είτε γιατί δεν γνωρίζουν άλλο τρόπο για να τραβήξουν την προσοχή μας. Το να αφιερώσουμε λίγο χρόνο να αφουγκραστούμε τις πραγματικές επιθυμίες του παιδιού μας, θα μας βοηθήσει να μειώσουμε δραματικά τον αριθμό των περιπτώσεων που θα χρειαστεί να του πούμε «όχι».

Η Ειρήνη Δρακοπούλου είναι Ειδική Παιδαγωγός M.Ed, Συντονίστρια Σχολών Γονέων, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Επιμορφώτρια του Ανοικτού Ιδρύματος Εκπαίδευσης Κρήτης – www.aiecollege.gr