Ένα παιδί υπνοβατεί όταν ξυπνάει μερικώς και περιφέρεται, ενώ στην ουσία ακόμα κοιμάται. Σχεδόν ένα τρίτο των παιδιών υπνοβατούν σε κάποια φάση της ζωής τους, κυρίως μεταξύ 4 και 8 ετών και αυτό σταματά κατά κανόνα μέχρι την εφηβεία. Η υπνοβασία παρουσιάζεται σε υγιή παιδιά και δε σχετίζεται συνήθως με σοβαρά συναισθηματικά ή ψυχολογικά προβλήματα. Εμφανίζεται πιο συχνά κατά τα πρώτα στάδια του ύπνου.

Πώς εκδηλώνεται η υπνοβασία;

Τα παιδιά που υπνοβατούν σηκώνονται από το κρεβάτι και περπατούν στο δωμάτιό τους ή στο υπόλοιπο σπίτι. Τα νήπια μπορεί να περπατούν προς τους γονείς ή προς μια πηγή φωτός ή να περιφέρονται γύρω από την κούνια τους. Σε κάποιες περιπτώσεις τα παιδιά μπορεί να βγουν έξω από το σπίτι. Παρότι στην ουσία κοιμάται, ένα παιδί που υπνοβατεί μπορεί να κάνει απλές κινήσεις, όπως το να αλλάξει ρούχα. Επίσης υπάρχει πιθανότητα να ουρήσει εκτός τουαλέτας, δηλαδή στο πάτωμα ή σε ντουλάπια. Τα μάτια των υπνοβατών είναι ανοιχτά, αλλά έχουν συνήθως «παγωμένο» βλέμμα και δεν αναγνωρίζουν κανέναν. Μπορεί να συζητούν, χωρίς οργανωμένο όμως νόημα. Σπάνια τα παιδιά μπορεί να είναι ταραγμένα κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου υπνοβασίας. Σε κάθε περίπτωση, το πρωί δε θυμούνται ότι υπνοβάτησαν τη νύχτα.

Πώς προκαλείται η υπνοβασία;

Ένα παιδί που υπνοβατεί «εγκλωβίζεται» στο ενδιάμεσο μεταξύ ύπνου και εγρήγορσης. Λίγη ώρα μετά την έναρξη του ύπνου, τα παιδιά περνούν από το βαθύ ύπνο σε ελαφρύ ύπνο και σε αυτό το στάδιο μπορεί να υπνοβατήσουν. Τα επεισόδια υπνοβασίας μπορεί να χειροτερέψουν σε περιπτώσεις που τα παιδιά αρρωσταίνουν ή έχουν πυρετό ή αν τα ανησυχεί κάτι. Η υπερκόπωση επίσης αυξάνει την πιθανότητα υπνοβασίας. Σε αρκετές περιπτώσεις παιδιών που υπνοβατούν υπάρχει  αντίστοιχο οικογενειακό ιστορικό.

Είναι η υπνοβασία επικίνδυνη;

Η υπνοβασία από μόνη της δεν είναι βλαβερή, αλλά κρύβει κινδύνους διότι τα παιδιά όταν υπνοβατούν δε συνειδητοποιούν τι κάνουν. Μπορούν για παράδειγμα να κατέβουν σκάλες ή να ανοίξουν παράθυρα, οπότε σε τέτοια περίπτωση χρειάζεται προσοχή. Η υπνοβασία, όμως, δεν έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις. Τα περισσότερα παιδιά την ξεπερνούν όταν «ωριμάζει» ο κύκλος του ύπνου τους.

Τι πρέπει να προσέξουμε;

Όταν ένα παιδί υπνοβατεί δεν το ακινητοποιούμε ούτε προσπαθούμε να το ξυπνήσουμε. Ήρεμα το βοηθάμε να ξαναγυρίσει στο κρεβάτι. Διατηρούμε τακτικό πρόγραμμα και ρουτίνα ύπνου ώστε να αποφύγουμε την υπερκόπωση του παιδιού. Κρατάμε το σπίτι ασφαλές, κλειδώνουμε παράθυρα και πόρτες και απομακρύνουμε από το υπνοδωμάτιο αντικείμενα, στα οποία θα μπορούσε να σκοντάψει το παιδί που υπνοβατεί.  Επίσης, δεν το αφήνουμε να κοιμηθεί στο επάνω κρεβάτι κουκέτας. Δε δίνουμε έκταση στο θέμα της υπνοβασίας, γιατί το παιδί μας μπορεί να αναστατωθεί από την αντίδρασή μας και να νιώθει άγχος όταν πάει να κοιμηθεί. Εάν το παιδί μας πρόκειται να κοιμηθεί εκτός σπιτιού, σε κατασκήνωση ή σπίτι φίλου, ενημερώνουμε τους υπεύθυνους της κατασκήνωσης ή τους γονείς αντίστοιχα, για την υπνοβασία και πώς τη χειριζόμαστε.

Πότε ζητάμε ιατρική βοήθεια;

Ιατρική συμβουλή μπορεί να χρειαστεί αν το παιδί μας νυστάζει υπερβολικά κατά τη διάρκεια της ημέρας, αν υπνοβατεί πάνω από δύο φορές κάθε νύχτα, αν ροχαλίζει δυνατά, αν δυσκολεύεται να αναπνεύσει και αν ουρεί πάνω του κατά τη διάρκεια της υπνοβασίας. Για παιδιά που υπνοβατούν πολύ συχνά, ο γιατρός μπορεί να προτείνει «προγραμματισμένο ξύπνημα». Αυτό σημαίνει ότι ξυπνάμε ήπια το παιδί μας λίγο πριν από τη συνηθισμένη ώρα υπνοβασίας, κάτι που ίσως σταματήσει τελικά την υπνοβασία. Σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστούν φάρμακα που βοηθούν στον ύπνο.

Συμπερασματικά… 

• Η υπνοβασία είναι σχετικά συχνή στην παιδική ηλικία και τα περισσότερα παιδιά το ξεπερνούν μεγαλώνοντας.
• Είναι βασικό να διατηρούμε τους χώρους του σπιτιού ασφαλείς για τους μικρούς υπνοβάτες.
• Το παιδιά όταν υπνοβατούν δεν αναγνωρίζουν τους γονείς τους και δε θυμούνται τίποτα το επόμενο πρωί.
• Επιδιώκουμε να έχουν τα παιδιά σταθερές συνήθειες ύπνου και να κοιμούνται αρκετά.

Η Μαρία Θ. Αυγέρη είναι παιδίατρος. Μπορείτε να τη βρείτε στο maria.aygeri@gmail.com και στο 694579225ο