Λίγες ώρες απέμειναν μέχρι να ανοίξουν οι κάλπες και ο κόσμος κινείται σε εκλογικούς ρυθμούς. Είναι εύλογο, λοιπόν, τα παιδιά κάθε ηλικίας να ρωτούν τι σημαίνει “ψηφίζω”, “κόμμα”, “εκλογές”, “πολιτικοί αρχηγοί”, “προεκλογική καμπάνια”, “Βουλή” και ό,τι άλλο βλέπουν και ακούν αυτό το διάστημα. Οι εκλογές παίζουν ζωτικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινωνίας και της καθημερινότητας και, ως γονείς, είναι σημαντικό να εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας για τη δημοκρατική διαδικασία και τη σημασία της. Εξηγώντας τους, λοιπόν, τι είναι οι εκλογές με απλό και κατάλληλο για την ηλικία τους τρόπο, μπορούμε να τα βοηθήσουμε να κατανοήσουν εξ απαλών ονύχων τη σημασία της συμμετοχής των πολιτών στην εκλογική διαδικασία και να τα ενθαρρύνουμε να γίνουν υπεύθυνοι πολίτες στο μέλλον. Για να δούμε, λοιπόν, κάποιες απαντήσεις, τις οποίες είτε θα απλουστεύσουμε είτε θα εμπλουτίσουμε, ανάλογα με την ηλικία τους, την αντίληψή τους και βέβαια το πόσο πολιτικοποιημένοι είμαστε στην οικογένειά μας.

Τι είναι οι εκλογές;
Οι εκλογές είναι μια διαδικασία κατά την οποία οι πολίτες άνω των 17 ετών επιλέγουν τους ηγέτες τους μέσω ψηφοφορίας. Μέσα από τις εκλογές, καθορίζεται ποιος θα κατέχει δημόσια αξιώματα (Πρωθυπουργός, βουλευτές, ευρωβουλευτές, δήμαρχοι και μέλη δημοτικών συμβουλίων). Οι εκλογές επιτρέπουν στους πολίτες να έχουν λόγο στη διαμόρφωση της κυβέρνησής τους και των πολιτικών που επηρεάζουν τη ζωή τους. Στις παρούσες -βουλευτικές- εκλογές ψηφίζουμε για να εκλέξουμε τον Πρωθυπουργό, τον αρχηγό της μείζονας αντιπολίτευσης (δηλαδή τον αρχηγό του δεύτερου κόμματος), τους αρχηγούς της ελάσσονος αντιπολίτευσης (δηλαδή όλους τους αρχηγούς των κομμάτων που θα συγκεντρώσουν ποσοστό άνω του 3%) και βέβαια τους βουλευτές, 300 στο σύνολο μαζί με τους πολιτικούς αρχηγούς, που θα εκπροσωπούν, μέσα από το κόμμα τους, τον λαό στο Κοινοβούλιο ή αλλιώς Βουλή των Ελλήνων.

Γιατί είναι σημαντικές οι εκλογές;
Οι εκλογές είναι το θεμέλιο της δημοκρατίας, ενός συστήματος όπου η εξουσία ορίζεται από τον λαό. Παρέχουν την ευκαιρία στους ενεργούς πολίτες να εκφράσουν τις προτιμήσεις τους και να εκλέξουν αντιπροσώπους που θα λαμβάνουν αποφάσεις για λογαριασμό τους. Μέσω των εκλογών, οι πολίτες έχουν φωνή στον καθορισμό του τρόπου διακυβέρνησης της χώρας ή της κοινότητάς τους.

Πώς λειτουργούν οι εκλογές;

α) Υποψήφιοι: Στις εκλογές συμμετέχουν άτομα, γνωστά ως πολιτικοί/ές υποψήφιοι/ες, που προβάλλουν τον εαυτό τους προκειμένου να εκλεγούν και να εκπροσωπήσουν τα συμφέροντα του λαού. Οι υποψήφιοι ανήκουν σε διαφορετικά πολιτικά κόμματα, ανάλογα με το μοντέλο διακυβέρνησης που υποστηρίζουν. Το πολιτικό ιδεολογικό (δηλαδή τι πιστεύει και τι θέλει ο κάθε υποψήφιος για τον λαό) φάσμα εκτείνεται από την άκρα αριστερά έως την άκρα δεξιά.
β) Εκστρατεία: Οι υποψήφιοι συμμετέχουν σε πολιτικές εκστρατείες για να πείσουν τους ψηφοφόρους. Μοιράζονται τις ιδέες, τις πολιτικές και τα σχέδιά τους για το μέλλον, συχνά μέσω ομιλιών, συζητήσεων και διαφημίσεων, είτε διά ζώσης είτε μέσα από τα ΜΜΕ είτε (πλέον) χρησιμοποιώντας τα ΜΚΔ.
γ) Ψηφοφορία: Στο εκλογικό σώμα ανήκει κάθε πολίτης που έχει γεννηθεί τουλάχιστον 17 έτη πριν. Η εγγραφή στο εκλογικό σώμα γίνεται με βάση το έτος και όχι την ημερομηνία γέννησης. Η ψήφος θεωρείται υποχρεωτική, αν και δεν θεσπίζονται κυρώσεις για όσους απέχουν από τη διαδικασία. Την ημέρα των εκλογών, οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι πηγαίνουν σε καθορισμένα εκλογικά τμήματα για να ψηφίσουν. Επιλέγουν το κόμμα και τους υποψήφιους (υποχρεωτικά από το ίδιο κόμμα) που προτιμούν. Για τη διαδικασία αυτή χρησιμοποιούνται τα ψηφοδέλτια και οι σταυροί. Οι πολίτες ψηφίζουν μυστικά, μέσα σε ειδικά παραβάν, και έπειτα τοποθετούν το ψηφοδέλτιο σε φάκελο που ρίχνουν μέσα σε ένα ειδικό κουτί, την κάλπη.
δ) Καταμέτρηση ψήφων: Μόλις ολοκληρωθεί η ψηφοφορία, οι ψήφοι μετρώνται για να αναδειχθεί καταρχάς η σειρά και τα ποσοστά των κομμάτων. Έπειτα μετρώνται οι σταυροί, ώστε να αναδειχτούν οι βουλευτές.
ε) Αποτελέσματα: Με το κλείσιμο της κάλπης, στις 19:00, ανακοινώνονται τα exit polls, μικρές δημοσκοπήσεις σε αντιπροσωπευτικό ποσοστό επί των ψηφισάντων, που δείχνουν τις πρώτες τάσεις, χωρίς, όμως, πάντα, να είναι εντελώς ακριβή. Όταν καταμετρηθεί το 10% των ψήφων σε όλη την Ελλάδα, μπορούμε να έχουμε μια πιο καθαρή εικόνα για το τελικό αποτέλεσμα, που προϋποθέτει την ενσωμάτωση όλων των ψήφων. Η μέτρηση των σταυρών ολοκληρώνεται κάποια εικοσιτετράωρα μετά την ανακοίνωση των ποσοστών των κομμάτων και τότε έχουμε την τελική σύνθεση της Βουλής, ανάλογα με το εκλογικό σύστημα που κάθε φορά χρησιμοποιείται.

Σημασία της ψηφοφορίας:

α) Ευθύνη: Η ψήφος είναι ευθύνη και αναφαίρετο δικαίωμα που έχουν οι πολίτες στη δημοκρατία. Επιτρέπει στα άτομα να έχουν λόγο για να αποφασίσουν ποιος θα τα εκπροσωπήσει και θα λάβει αποφάσεις για λογαριασμό τους.
β) Επιρροή: Κάθε ψήφος μετράει και μπορεί να κάνει τη διαφορά. Με τη συμμετοχή στις εκλογές, οι άνθρωποι μπορούν να διαμορφώσουν την κατεύθυνση της κοινότητας ή της χώρας τους και να καθορίσουν τις πολιτικές που επηρεάζουν τη ζωή τους.
γ) Ισότητα: Η ψήφος παρέχει ίσες ευκαιρίες σε κάθε πολίτη να εκφράσει τη γνώμη του, ανεξάρτητα από την καταγωγή, το φύλο ή την κοινωνικοοικονομική του θέση.

Συμμετοχή και συμμετοχή των πολιτών:

Ενθαρρύνετε τα παιδιά να εξελιχθούν σε ενεργούς πολίτες:
α) Συζητήστε: Ενθαρρύνετε τα παιδιά να κουβεντιάσουν τρέχοντα θέματα (επιλέξτε κάποιο θέμα που κατανοούν ή/και που σας αφορά ως οικογένεια) και να εκφράσουν τις απόψεις τους. Βοηθήστε τα να κατανοήσουν τη σημασία της ενημέρωσης, από πολλές και διαφορετικές πηγές, ώστε να εξασφαλίζεται η πολυφωνία, για τον κόσμο γύρω τους.
β) Διάλογος με σεβασμό: Διδάξτε τους να συμμετέχουν σε συζητήσεις με σεβασμό ως προς αυτούς που μπορεί να έχουν διαφορετικές απόψεις. Δώστε έμφαση στην αξία των λογικών επιχειρημάτων, της ακρόασης διαφορετικών προοπτικών και της προσπάθειας εύρεσης κοινού εδάφους.
γ) Συμμετοχή στην κοινότητα: Συμμετέχετε μαζί με τα παιδιά σας σε κοινοτικές δραστηριότητες, όπως ο εθελοντισμός ή η παρουσία σε τοπικές εκδηλώσεις. Αυτό τα βοηθά να κατανοήσουν τη σημασία τού ενεργού πολίτη, που μπορεί να βοηθήσει στη διαμόρφωση μιας καλύτερης ζωής.

Οι εκλογές αποτελούν το δημοκρατικότερο μέσο αντιπροσώπευσης και σύστασης αντιπροσωπευτικών σωμάτων σε κάθε είδους βαθμίδα κοινωνικής ομαδοποίησης. Αν μιλάμε αναλυτικά στα παιδιά για αυτές, και την πολιτική διαδικασία εν γένει, θα τα εμπνεύσουμε ώστε να γίνουν υπεύθυνοι πολίτες, που εκτιμούν τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη και τη συμμετοχή στα κοινά. Εξηγώντας το τι είναι οι εκλογές, με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία τους, τονίζοντας τη σημασία της ψηφοφορίας και ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή τους σε μικρο-κοινότητες, μπορούμε να τους εμφυσήσουμε το αίσθημα της αστικής ευθύνης και να τα ενδυναμώσουμε, ώστε σύντομα να έχουν τον προσωπικό θετικό αντίκτυπό τους στην κοινωνία. Ας απαντήσουμε στις ερωτήσεις τους με υπομονή και ας δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον στο οποίο ενθαρρύνεται ο ανοιχτός διάλογος και η διάχυση ιδεών. Μαζί, μπορούμε να μεγαλώσουμε μια γενιά που θα συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωση ενός διαρκώς μεταβαλλόμενου, και εν πολλοίς άγνωστου, κόσμου στο άμεσο μέλλον.

Διαβάστε τους:

Τι είναι Δημοκρατία; Μαρίζα Ντεκάστρο, Εκδόσεις Μεταίχμιο

Οι εκλογές των ζώων, Πάουλα Ντεσγκάλδο και Πέδρο Μαρκούν, Εκδόσεις Ψυχογιός

Η κυρά Δημοκρατία, Κωνσταντίνα Αρμενιακού, Εκδόσεις Κέδρος

Πώς φτάσαμε ως εδώ; Σαντρίν Μπο, Σεβρίν Βιντάλ, Αν-Γκαέλ Μπαλπ, Κλεμαντίν Μποβέ, Ανλίζ Ερτιέ, Ανιές Λαρός και Φανί Ρομπέν, Εκδόσεις Κέδρος

Η παγκόσμια πολιτική σε 100 λέξεις, Ελεανόρ Λέβενσον, Εκδόσεις Παπαδόπουλος