Με τη νέα παραγωγή της όπερας του Ζακ Όφενμπαχ Το ταξίδι στη Σελήνη, σε μουσική διεύθυνση Ηλία Βουδούρη και σκηνοθεσία Λωράν Πελλύ, εγκαινιάζεται η συνεργασία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με την Οπερά Κομίκ του Παρισιού, ενός εκ των σημαντικότερων λυρικών θεάτρων της Ευρώπης. Θα παρακολουθήσουμε, λοιπόν, δύο παραστάσεις για όλη την οικογένεια, στις 12 και 13 Ιουλίου 2023 στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος. Συμμετέχει η Ορχήστρα και η Παιδική Χορωδία της ΕΛΣ και οι σολίστ και η Λαϊκή Χορωδία Νέων της Οπερά Κομίκ.

To Ταξίδι στη Σελήνη είναι μια τετράπρακτη «όπερα-φαντασμαγορία» του Γερμανού συνθέτη, που έζησε και δημιούργησε στη Γαλλία. Το ποιητικό κείμενο είναι των Αλμπέρ Βανλό, Εζέν Λετερριέ και Αρνόλ Μορτιέ, χαλαρά βασισμένο στα μυθιστορήματα Από τη Γη στη Σελήνη και Ταξίδι στο κέντρο της Γης του Ιουλίου Βερν. Το έργο γράφτηκε στον απόηχο της επιτυχίας που σημείωναν τα έργα του Βερν και συνδυάζει το φανταστικό στοιχείο με τις επιστημονικές κατακτήσεις της εποχής. Το ανέβασμά του το 1875 επένδυσε πολύ στα στοιχεία της φαντασμαγορίας, που ενθουσίασαν το κοινό.

Ο διεθνώς αναγνωρισμένος Γάλλος σκηνοθέτης Λωράν Πελλύ και η δραματουργός Αγκάτ Μελινάν διασκεύασαν το –άγνωστο σήμερα– αριστούργημα του Όφενμπαχ με ευρηματικότητα και ομαδικό πνεύμα που θα εντυπωσιάσει μικρούς και μεγάλους. Στη νέα διασκευή του έργου οι πολύπλοκες σκηνικές απαιτήσεις που προβλέπει το λιμπρέτο δίνουν τη θέση τους στη φαντασία, ενώ το λιμπρέτο, η μουσική και η σκηνοθεσία δημιουργούν έναν ονειρικό κόσμο για τους σολίστ και τους νεαρούς ερμηνευτές της Λαϊκής Χορωδίας Νέων της Οπερά Κομίκ και της Παιδικής Χορωδίας της ΕΛΣ. Σε μια τεράστια παιδική χαρά συναντιούνται οι κάτοικοι της Γης και της Σελήνης, όπου παιδιά ντυμένα με κοστούμια των «μεγάλων» ερμηνεύουν βασιλείς, λαϊκούς ανθρώπους, αστρονόμους, πρίγκιπες και υπουργούς, ενώ παράλληλα στη σκηνή ανεβαίνουν τα παιδιά που κάνουν διαδήλωση για το κλίμα και τη Γη που πνίγεται στις ανοιχτές χωματερές.

Τι λέτε; Πάμε να γνωρίσουμε καλύτερα την Παιδική Χορωδία της ΕΛΣ; Μας τη συστήνουν οι δάσκαλοί της: Η διευθύντρια Κωνσταντίνα Πιτσιάκου, η Μαριλένα Σουρή, που έχει αναλάβει τη μουσική προετοιμασία και συνοδεύει τα παιδιά στις πρόβες παίζοντας πιάνο, η παιδαγωγός και επιμελήτρια της χορωδίας Χριστίνα Ντέμου και ο χορευτής και χορογράφος Γιάννης Τσιγκρής, που προετοιμάζει τα παιδιά στην κινησιολογία.

Ποια παιδιά επιλέγονται;

Η Παιδική Χορωδία της ΕΛΣ ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2012, υπό τη διεύθυνση της Μάτας Κατσούλη. Τον Σεπτέμβριο του 2017 την αναλαμβάνει η κ. Πιτσιάκου, έμπειρη μονωδός και μουσικοπαιδαγωγός, που ξεκινάει να διδάσκει τα παιδιά όχι μόνο πώς να τραγουδούν, αλλά και πώς να διαβάζουν παρτιτούρες.

Η εκμάθησή τους ξεκινάει ήδη από το φυτώριο, όπου συμμετέχουν παιδιά από έξι έως οχτώ ετών περίπου. Στις ηλικίες αυτές τα παιδιά δεν εμφανίζονται στη σκηνή, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις και μόνο αν είναι έτοιμα και το θέλουν τα ίδια (και όχι οι γονείς).

Έπειτα, από εννέα περίπου ετών, τα παιδιά μπαίνουν για ένα διάστημα στο προπαρασκευαστικό τμήμα, όπου η καλλιέργεια της φωνής και η εκμάθηση της ανάγνωσης παρτιτούρας συνεχίζονται. Τα παιδιά που μπαίνουν στο κυρίως σώμα της χορωδίας (από δέκα+ ετών και ανάλογα με την κλίση και την εξέλιξή τους) τραγουδούν πια διαβάζοντας παρτιτούρα.

Για να ενταχτεί κάποιο παιδί στη χορωδία δεν προϋποτίθενται γνώσεις μουσικής. Στις ακροάσεις έρχονται κυρίως παιδιά ταλαντούχα, καλλίφωνα. Κάποια γνωρίζουν μουσική, κάποια άλλα όχι –αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι στο τέλος της ΣΤ’ δημοτικού, η πλειονότητά τους δίνουν εξετάσεις για μουσικά σχολεία. Αυτό που θέλει να εντοπίσει η κ. Πιτσιάκου είναι το πηγαίο ταλέντο, το καλό μουσικό αφτί. Συν τοις άλλοις, τα νεαρά μέλη της χορωδίας πρέπει να είναι συνεργάσιμα, να θέλουν και να μπορούν να μάθουν μέσα από ομαδική δουλειά. Δεν το πετυχαίνουν όλα· αρκετά, όμως, το καταφέρνουν.

Κι αν επιλεγούν, τι;

Η συμμετοχή στη χορωδία είναι απαιτητική: Τα παιδιά κατοικούν σε όλη την Αττική, επομένως υπάρχει δυσκολία μετακίνησης, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει δέσμευση για τουλάχιστον δυο πρόβες/εβδομάδα. Χρειάζεται συνέπεια, καταρχάς από τους γονείς. Δεν είναι τυχαίο που αρκετοί μπαμπάδες και μαμάδες είναι καλλιτέχνες ή τουλάχιστον άνθρωποι με καλλιτεχνική ευαισθησία. Στη συλλογική μας συνείδηση ως λαού ο καλλιτέχνης θεωρείται χομπίστας και είναι δύσκολο για μια οικογένεια να ταχτεί σε ένα πολύωρο πρόγραμμα, που δεν εξασφαλίζει στο παιδί επαγγελματική αποκατάσταση. Αλλά όταν ο καλλιτέχνης δεν ξέρει αν αύριο θα έχει δουλειά, πώς θα πείσει τον γονιό ότι η καλλιτεχνική εκπαίδευση έχει αξία;

Σημειώνουμε ότι τα κορίτσια στη χορωδία είναι σαφώς περισσότερα από τα αγόρια –ίσως γιατί τα τελευταία προτιμούν κάποιο σπορ, ίσως γιατί η έκθεση επί σκηνής και το μουσικό θέατρο για τα αγόρια είναι ακόμα ταμπού για κάποιους γονείς. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν boys’ choirs.

Τα παιδιά αποχωρούν από τη χορωδία το αργότερο στα δεκαπέντε τους χρόνια, τα δε αγόρια μπορεί και νωρίτερα, εφόσον μεταφωνίσουν. Μόνο φέτος, λόγω του Ταξιδιού στη Σελήνη, έχουν παραμείνει λίγα παιδιά έως δεκαέξι ετών. Εγκαταλείποντας το προστατευμένο περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωσαν μουσικά, δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη νεανική χορωδία που τα απορροφά. Οι δάσκαλοί τους και ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ Γιώργος Κουμεντάκης είναι πάντα παρόντες για να τα καθοδηγούν. Τα περισσότερα παιδιά συνεχίζουν σε ωδεία, αποκτούν θεωρητικές γνώσεις και μετά τα δεκαοκτώ τους, όταν ολοκληρωθεί η ανάπτυξή τους, ξεκινούν σπουδές μονωδίας, ώστε να προχωρήσουν. Και πάντοτε νοσταλγούν όσα έζησαν στην ΕΛΣ…

Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, συναντηθήκαμε τυχαία στον χώρο με δυο πρώην μέλη της παιδικής χορωδίας, που ήρθαν να χαιρετίσουν και με την ευκαιρία μας είπαν δυο λόγια. Η Φαίδρα, που δούλεψε δύο χρόνια με την κ. Πιτσιάκου, χαρακτήρισε την περίοδό της στη χορωδία ως μαγική. Δεν την ξεχνάει ποτέ, της έδωσε απίστευτες ευκαιρίες και την ωρίμασε ως άνθρωπο. Έμαθε τι σημαίνει πειθαρχία και πώς πρέπει να κινείται ως επαγγελματίας. Αν δεν είχε πάει στην παιδική χορωδία δεν θα ήταν αυτό που είναι τώρα. Τέλειωσε το Μουσικό Σχολείο, συμμετέχει στη γυναικεία χορωδία Chórεs και επιδιώκει πλέον την προσωπική της καριέρα ως μονωδού. Η Ήλια ήταν έξι χρόνια στη χορωδία, που ήταν τότε η ζωή της ολόκληρη. Παρά το γεγονός ότι θυμάται τον εαυτό της να διαβάζει για το σχολείο και τις εξετάσεις εν μέσω προβών ποτέ δεν ένιωσε ότι το κάνει αναγκαστικά. Γνώρισε υπέροχα άτομα, έκανε φιλίες ζωής, συμμετείχε σε εξαιρετικές συνεργασίες. Όλες αυτές τις αναμνήσεις δεν θα τις άλλαζε με τίποτα.

Τα μαθήματα

Το πώς εργάζονται η κ. Πιτσιάκου, η κ. Σουρή και η κ. Ντέμου εξαρτάται καταρχάς από την ηλικία των παιδιών. Το πρώτο τους μέλημα είναι να τα βοηθήσουν να δουλέψουν συνεργατικά, ήδη από τις ακροάσεις, κάτι ιδιαίτερα δύσκολο, παραδείγματος χάριν, για παιδιά-ταλέντα, που έχουν συνηθίσει να μονοπωλούν το ενδιαφέρον, ή για παιδιά με δυνατή φωνή, που πρέπει να τη χαλιναγωγήσουν. Η σκηνή απαιτεί ομαδική δουλειά, από τον πρωταγωνιστή μέχρι τον τελευταίο φροντιστή. Εκτός, λοιπόν, εκτός από τη μουσική δουλειά, χρειάζεται και πολλή παιδαγωγική.

Η Μαριλένα Σουρή, πιανίστα και βοηθός μουσικής προετοιμασίας, ήρθε στη χορωδία πριν από τρία χρόνια και αρχικά η μόνιμη παρουσία της έκανε εντύπωση στα παιδιά, που ως τότε δούλευαν μόνο με την κ. Πιτσιάκου και με όποιον πιανίστα της ΕΛΣ ήταν διαθέσιμος. Κάποια, μάλιστα, άργησαν να τη συνηθίσουν ως… δεύτερη δασκάλα. Όμως, πλέον έχουν χτίσει μια πολύ ωραία σχέση.

Η κ. Πιτσιάκου και η κ. Σουρή δουλεύουν πάνω σε καλό ρεπερτόριο, από το πιο απλό τραγούδι μέχρι το πολύπλοκο συνθετικό έργο, προκειμένου τα παιδιά να εισπράξουν αυτό που εκείνες ονομάζουν ποιοτική τέχνη. Δίνουν βάση, πέραν της κλασικής δυτικής μουσικής, στα παραδοσιακά ελληνικά τραγούδια και στην ειλικρίνεια που αυτά φέρουν. Ταυτόχρονα προσπαθούν να συνδέσουν το σήμερα με το χτες, καλώντας, για παράδειγμα, νέους Έλληνες συνθέτες να γράψουν γι’ αυτούς χορωδιακά τραγούδια, πατώντας πάνω στην παράδοση.

Η Χριστίνα Ντέμου, ως επιμελήτρια, κάνει… multitasking. Αναλαμβάνει την επικοινωνία με τους γονείς, τη φροντίδα των παιδιών την ώρα της πρόβας, την επίβλεψή τους την ώρα των παραστάσεων. Έχει καθαρό μάτι, καθώς δεν ασχολείται με το μουσικό αποτέλεσμα, ώστε να εντοπίζει και να επιδιορθώνει όλα τα άλλα: το τι γίνεται, για παράδειγμα, στα καμαρίνια, αν κάποιο παιδί έχει αγχωθεί σχετικά με την επιλογή του ή μη σε μια παραγωγή, αν κάποια παιδιά έχουν τσακωθεί ή αν κάποια άλλα δυσκολεύονται να διαχειριστούν συναισθηματικά το τέλος μιας παραγωγής.

Ως τώρα, όσα παιδιά έχουν συμμετάσχει σε παραγωγές που απαιτούν την παρουσία της Παιδικής Χορωδίας της ΕΛΣ τα έχουν καταφέρει περίφημα. Το ποια παιδιά θα επιλεγούν, όμως, είναι δύσκολη υπόθεση: Δεν λαμβάνονται υπόψη μόνο οι μουσικές τους ικανότητες, αλλά και οι ψυχικές αντοχές τους. Είναι ευθύνη των δασκάλων τους να μην εκθέσουν ανέτοιμα παιδιά. Με ελάχιστες εξαιρέσεις (όπως στα Μαγικά Μαξιλάρια, όπου υπήρχε ανάγκη και για πιο μικρά παιδιά επί σκηνής), στις παραγωγές αυτές μοιράζονται τα παιδιά που βρίσκονται πλέον στο κύριο σώμα της χορωδίας, αν και η συμμετοχή τους δεν είναι ούτε εγγυημένη ούτε υποχρεωτική. Μπορούν απλώς να συμμετάσχουν σε αποκλειστικές εμφανίσεις της παιδικής χορωδίας.

 Ο ρόλος της κινησιολογίας στο Ταξίδι στη Σελήνη

Το Ταξίδι στη Σελήνη είναι το πιο απαιτητικό πρότζεκτ στην πορεία της χορωδίας ως τώρα. Ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για συμπαραγωγή με Γάλλους, που θα έρθουν στην Ελλάδα για κοινές πρόβες για δύο μόνο εβδομάδες – και για δύο μόνο παραστάσεις.

Η σοβαρή προετοιμασία ξεκίνησε από τον Σεπτέμβριο του 2023, με την εισαγωγή εργαστηρίων κίνησης σχεδόν σε όλα τα παιδιά, υπό την καθοδήγηση του χορευτή και χορογράφου Γιάννη Τσιγκρή, που πρώτη φόρα κλήθηκε να διδάξει μη χορευτές. Σταδιακά, έγινε η επιλογή των είκοσι δύο παιδιών, εννέα έως δεκαέξι ετών, που θα συμμετάσχουν. Όπως καταλαβαίνετε, η διαδικασία δεν ήταν εύκολη. Όμως, κομμάτι της μαθησιακής διαδικασίας, ιδιαίτερα στον καλλιτεχνικό χώρο, είναι και η αποδοχή της απόρριψης.

Στη συγκεκριμένη παραγωγή, η κινησιολογία φέρει πολλή πληροφορία και είναι αυστηρότατα χορογραφημένη και απαιτητική. Ισχυρός παράγοντας επιλογής, λοιπόν, δεν ήταν μόνο η φωνή με καλό μέταλλο –που απαιτείται για να συμβαδίζει με την ορχήστρα: ήταν και η κινησιολογική αντιληπτικότητα και ευελιξία. Ιδιαίτερα καλλίφωνα παιδιά, τραγουδώντας, τρέχοντας και χορεύοντας ταυτόχρονα, έχαναν τις ανάσες τους. Και κάτι ακόμα. Επιλέχθηκαν παιδιά που μπόρεσαν να τραγουδήσουν σχεδόν αμέσως σωστά στα γαλλικά. Ορισμένα εξ αυτών δεν γνώριζαν καθόλου τη γλώσσα.

Ο κ. Τσιγκρής βοηθάει τα παιδιά να εξοικειωθούν με το σώμα τους και τη σχέση τους με τον χώρο, που –ιδιαίτερα μετά την καραντίνα– έχει κλονιστεί. Δεν διδάσκει χορό, αλλά κίνηση ως σχέση του σώματος με τον χώρο, με τον χρόνο, με τους άλλους ανθρώπους. Προσεγγίζει τα παιδιά πιο οικουμενικά και ολιστικά, ώστε η σχέση με τον ρυθμό και τη μουσική να φύγει από τη φωνή και να μεταφερθεί στο σώμα.

Είναι κοινή παραδοχή ότι η γενική εκπαίδευση δεν έχει καταφέρει να συνδέσει το σώμα των παιδιών με την ψυχή τους, καθώς οι τέχνες στο σχολείο διδάσκονται συνήθως με τρόπο διεκπεραιωτικό, ενώ, καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, τα καλλιτεχνικά μαθήματα μειώνονται ή αφαιρούνται. Είναι θέμα συνολικής παιδείας και νοοτροπίας της ελληνικής κοινωνίας, επομένως και των γονέων, που δεν διαμαρτύρονται. Σε κάθε περίπτωση, μέσα από αυτό το απαιτητικό και γεμάτο εμπειρίες ταξίδι, είκοσι δύο παιδιά κατάφεραν να μεταμορφωθούν σε επαγγελματίες!

Η συνάντησή μας έκλεισε με τον καλύτερο τρόπο. Μπήκα στην πρόβα και μίλησα με τα παιδιά. Στην αρχή ήταν διστακτικά, ένα δυο χέρια σηκώθηκαν, όταν τα ρώτησα ποιο θέλει να δηλώσει κάτι για τη χορωδία σε μια εφημερίδα! Αλλά μετά πήραν φόρα και δεν σταματούσαν.

Φαίδρα: Είμαι στη Λυρική έξι χρόνια και εδώ είναι όλη μου η ζωή. Δεν μπορώ να με φανταστώ να έκανα κάτι άλλο ούτε πώς να συμπληρώνω τον χρόνο μου με κάτι άλλο. Εδώ είναι το σπίτι μου.

Αντώνης: Παρόλο που δεν είμαι και πάρα πολύ καιρό στη χορωδία, μετά από πολλές εμπειρίες και παραγωγές με όλα τα παιδιά, πραγματικά το να έλειπα μια Τετάρτη ή μια Παρασκευή μου φαίνεται απίθανο. 

Άννα: Είμαι στη χορωδία 6 χρόνια και είχα μια πολύ καλή πρώτη εμπειρία. Έχουμε κάνει πολλές παραγωγές. Μέσα στην καραντίνα δεν πήγαν όλα όπως τα θέλαμε, αλλά έχω πολύ ευχάριστες εμπειρίες από εδώ. 

Μαγδαληνή: Μπήκα στη χορωδία πριν από ενάμιση χρόνο και καταρχάς έχω κάνει πολλούς φίλους. Επίσης, γνώρισα θαυμάσιους δασκάλους, στο σχολείο δεν θα γνώριζα ποτέ τέτοιους ανθρώπους, τόσο καλοσυνάτους. Έχουμε κάνει παραγωγές που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Εδώ πέρα είναι το μεγάλο μου σπίτι. 

Καλλιόπη: Είμαι στη χορωδία 5 χρόνια. Έχω κερδίσει πολλές εμπειρίες στο μουσικό κομμάτι, αλλά έχω κάνει και πολλούς φίλους. Είμαστε σαν οικογένεια.

Δήμητρα: Είμαι κι εγώ 5 χρόνια. Όταν πρωτομπήκα δεν ήξερα τίποτα από μουσική. Όλα τα έμαθα εδώ και θέλω να ευχαριστήσω γι’ αυτό πολύ τις δασκάλες μου! Έχω εξελιχθεί πάρα πολύ στη μουσική από εδώ. Επίσης, εδώ, δεν μαθαίνουμε μόνο… παρτιτούρες. Μαθαίνουμε να συνεργαζόμαστε και με επαγγελματίες και σαν επαγγελματίες. Πώς να συμπεριφερόμαστε γενικά ως ένα σύνολο. 

Μαριάννα: Είναι φέτος η πέμπτη μου χρονιά στη χορωδία, αλλά η πρώτη στο κύριο σώμα, που με προετοιμάζει για σημαντικές παραστάσεις. Μπήκα εδώ πολύ μικρή, έχω κάνει πάρα πολλές φίλες και γενικά δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου εκτός της χορωδίας και γενικά εκτός της μουσικής. 

Μάριος: Όταν μπήκα, δεν ήξερα τι με περίμενε! Δηλαδή είναι πάρα πολύ ωραία εδώ. Όλοι εδώ είναι σαν οικογένεια για μένα. Παίρνω πράγματα από πολλούς. Είναι η καλύτερα εμπειρία της ζωής μου. 

Ραντεβού στις 12 και 13 Ιουλίου, στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Όπερα για όλη την οικογένεια
Νέα παραγωγή • Συμπαραγωγή με την Οπερά Κομίκ του Παρισιού
Το ταξίδι στη Σελήνη
Ζακ Όφενμπαχ
12, 13 Ιουλίου 2023
Ώρα έναρξης: 19.30
Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ
Μουσική διεύθυνση: Ηλίας Βουδούρης
Σκηνοθεσία, κοστούμια: Λωράν Πελλύ
Προσαρμογή λιμπρέτου και νέα εκδοχή διαλόγων, δραματουργία: Αγκάτ Μελινάν
Σκηνικά: Μπαρμπαρά ντε Λεμπούρ
Φωτισμοί: Ζοέλ Αντάμ
Διεύθυνση Λαϊκής Χορωδίας Νέων της Οπερά Κομίκ: Σαρά Κονέ
Διεύθυνση Παιδικής Χορωδίας ΕΛΣ: Κωνσταντίνα Πιτσιάκου