Η αγάπη για το βιβλίο δεν μεταδίδεται κληρονομικά ούτε αποτελεί έμφυτη λειτουργία. Αντιθέτως, καλλιεργείται από μικρή ηλικία – από τους πρώτους μήνες της ζωής ενός παιδιού – κυρίως μέσα από το παράδειγμα των γονιών. Η σχέση του παιδιού με το βιβλίο μπορεί να αποτελέσει μια σχέση ζωής, αρκεί ως τέτοια να τη δούμε εμείς οι ενήλικοι. Τότε θα νιώσουν και τα παιδιά τη δύναμη και τη μαγεία που κουβαλούν τα βιβλία σε κάθε τους σελίδα. Εάν τα παιδιά μάς βλέπουν να χαλαρώνουμε διαβάζοντας, να επιλέγουμε για δώρο ένα βιβλίο, να ταξιδεύουμε με ένα βιβλίο στην τσάντα, τότε κι εκείνα θα επιλέξουν να μάς μιμηθούν όταν ένα βιβλίο φτάσει στα χέρια τους. Γιατί, όπως είπε και ο Κικέρων, «αν έχεις έναν κήπο και μια βιβλιοθήκη, έχεις όλα όσα σου χρειάζονται». Αυτά χρειάζονται και τα παιδιά: έναν κήπο για να νιώσουν την αρμονία και την ηρεμία της φύσης και μία βιβλιοθήκη που θα τους υπόσχεται νέα ταξίδια.

Δεν είναι, λοιπόν, ποτέ αργά να δημιουργήσουμε τη δική μας βιβλιοθήκη στον χώρο του σπιτιού μας. Χρώματα, υφάσματα, αφίσες, εικόνες μπορούν να βοηθήσουν στη δημιουργία μιας ονειρεμένης γωνιάς με βιβλία. Ας δώσουμε την ευκαιρία στο παιδί να διαλέξει εκείνο το επόμενο βιβλίο του κατά την επίσκεψή του σε ένα βιβλιοπωλείο. Οι βιβλιοεπιλογές που κάνει το παιδί δίνουν σημαντικές πληροφορίες για πράγματα που το αφορούν. Μπορούμε έτσι να δούμε τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά του τη συγκεκριμένη περίοδο, τους φόβους και τις ανησυχίες του, το ενδιαφέρον του για μια νέα εξερεύνηση, την ανάγκη του να εκφραστεί και να ταυτιστεί με κάποιον που του μοιάζει ή και με κάποιον που θα ήθελε να μοιάσει. Το βιβλίο είναι πιστή συντροφιά για ένα παιδί, μία σχέση που χτίζεται σε βαθιά συναισθήματα και ανάγκες του.

Ο ρόλος του σχολείου

Το σχολείο έχει ως μέλημά του να μεταδώσει την αγάπη για τα βιβλία στα παιδιά και να τα προβάλλει ως παράθυρα ανοιχτά, όχι μόνο στη πληροφορία αλλά και στη φαντασία. Ο παράδεισος, κατά τον Χορχέ Λουίς Μπόρχες, φαντάζει με ένα είδος βιβλιοθήκης και το κλειδί για αυτόν τον κόσμο θα μπορούσε να είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας. Πέρα από την απόλαυση της αφήγησης ή της ακρόασης ενός βιβλίου, τα παιδιά μπορούν παράλληλα να ασχοληθούν με ένα πλήθος δραστηριοτήτων που προάγουν την καλλιέργεια της γλώσσας, καλλιεργούν τη φαντασία και τη δημιουργική σκέψη, ενισχύουν την εφευρετικότητα, κεντρίζουν το ενδιαφέρον, δίνουν ευκαιρίες για πρωτοβουλία και αναπτύσσουν τον κοινωνικοσυναισθηματικό τομέα τους. Μεταφηγηματικές δραστηριότητες όπως χειροτεχνία, κατασκευές, ζωγραφική, κουκλοθέατρο, δραματοποίηση, δημιουργία αυτοσχέδιων παραμυθιών ή επιτραπέζιων παιχνιδιών προσφέρουν, εκτός από ψυχαγωγία, διέξοδο στη δημιουργική έκφραση και τον αυθορμητισμό των παιδιών.

Δραστηριότητες πριν, κατά τη διάρκεια ή και μετά το τέλος της ανάγνωσης ενός βιβλίου δίνουν την ευκαιρία στον αναγνώστη να ταξιδέψει μέσα στο βιβλίο ή και να φέρει το ίδιο το βιβλίο στη δική του πραγματικότητα. Η ιστορία μπορεί να ξεκινήσει πριν καν ανοίξουμε το εξώφυλλο το βιβλίου, πριν ακόμα διαβάσουμε τον τίτλο του γιατί μπορούμε να υποθέσουμε και να φανταστούμε τον δικό μας. Η πλοκή της ιστορίας μπορεί να αλλάξει όταν δώσουμε εμείς τη δική μας συνέχεια στην ιστορία, όταν μεταφέρουμε τον ήρωα σε άλλο τόπο και χρόνο ή ακόμα και με το να αλλάξουμε το τέλος της ιστορίας που μόλις διαβάσαμε. Ένα τέλος για τα παιδιά μπορεί να αποτελέσει την αρχή μιας νέας ιστορίας, μιας ιστορίας που τα παιδιά δημιούργησαν παίρνοντας τον ρόλο συγγραφέα αλλά και εικονογράφου δημιουργώντας το δικό τους βιβλίο. Με αυτό τον τρόπο μετατρέπουμε το βιβλίο σε ζωντανό σύντροφο στο παιχνίδι και στις αναζητήσεις του παιδιού. Το παιδί δεν νιώθει παθητικός δέκτης μιας ιστορίας που άκουσε αλλά μέτοχος σε αυτό, αφού του δίνεται η ευκαιρία να αλληλεπιδράσει με την ιστορία. Εκεί κρύβεται και η μαγική συνταγή που κρατά στα χέρια του ο εκπαιδευτικός: σε αυτήν τη ζωντανή σχέση που χτίζει καθημερινά ανάμεσα στο παιδί και το βιβλίο.

Ένα βιβλίο είναι η αρχή και ο εκπαιδευτικός αυτός που συγκεντρώνει τα παιδιά-ταξιδιώτες στο λιμάνι. Ως διαμεσολαβητής έχει στόχο του να μετατρέψει την πρώτη επαφή του παιδιού με το βιβλίο σε σταθερή και δημιουργική σχέση αλλά ταυτόχρονα και αναντικατάστατη πηγή γνώσης, γλωσσικής καλλιέργειας, αισθητικής, φαντασίας και δημιουργικότητας. Έτσι, η κάθε εικόνα, η κάθε πληροφορία, η κάθε εμπειρία που φέρνει το κάθε παιδί μπροστά στη γνωριμία του με ένα βιβλίο είναι ένα νέο εισιτήριο για ένα καινούριο ανεξερεύνητο προορισμό. Όταν η καρδιά και ένα βιβλίο ανοίγουν, τα όνειρα και τα ταξίδια ξεκινούν σε κάθε τάξη… σε κάθε σπίτι… Εσείς κλείσατε το δικό σας εισιτήριο για σήμερα;

H Άννα Κωνσταντοπούλου είναι νηπιαγωγός στα Εκπαιδευτήρια Καίσαρη