Η Σιμόν Ντέιβις, μητέρα δυο νεαρών ενηλίκων, 20 και 18 ετών, έγινε πρόσφατα γνωστή και στην Ελλάδα χάρη στο βιβλίο της Μοντεσσόρι στο σπίτι με το μικρό παιδί (1-3 ετών). Τη συνάντησα διαδικτυακά και συζητήσαμε για το πώς είναι δυνατόν να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας με βάση τις μοντεσσοριανές αρχές πριν καν πάνε σχολείο. Αφορμή για να ασχοληθεί με τη μοντεσσοριανή εκπαίδευση στάθηκε η γέννηση των παιδιών της και η αναζήτηση ενός ιδανικού σχολείου, όπου θα μάθαιναν ουσιαστικά και δεν θα έγραφαν απλώς διαγωνίσματα. «Με το που μπήκα για πρώτη φορά σε μοντεσσοριανή τάξη, την ερωτεύτηκα», θυμάται. «Το περιβάλλον ήταν τόσο ελκυστικό, οι δασκάλες ήταν τόσο ευγενικές και σέβονταν τόσο τους μαθητές τους, που αμέσως κατάλαβα πως τα παιδιά μου θα φοιτούσαν εκεί». Σύντομα, η Σιμόν αποφάσισε να σπουδάσει και η ίδια στην Association Montessori Internationale. Από το 2005, όταν αποφοίτησε, διδάσκει γονείς και παιδιά στο Σίντνεϊ και στο Άμστερνταμ, με στόχο να γνωρίσει τις μοντεσσοριανές αρχές σε όσο το δυνατόν περισσότερες οικογένειες.

Τι είναι η μοντεσσοριανή εκπαίδευση;     

Πρόκειται για μια εναλλακτική εκπαιδευτική προσέγγιση, που συνήθως διδάσκεται σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία, όμως μπορεί να εφαρμοστεί και στο σπίτι, από τους φροντιστές. Θυμηθείτε πως, με βάση τις μοντεσσοριανές αρχές:

• Το παιδί μαθαίνει χρησιμοποιώντας τα χέρια του, χωρίς να είναι ο ενήλικος σε θέση ισχύος, και έτσι ανακαλύπτει και διατηρεί την περιέργειά του για τον κόσμο που το περιβάλλει.
• Ακολουθούμε το παιδί, τα ενδιαφέροντά του, τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει, τους ρυθμούς του.
• Αποδεχόμαστε και σεβόμαστε το παιδί, με τις ιδιαιτερότητές του, και το βοηθάμε να γίνει η καλύτερη εκδοχή του εαυτού του.
• Διδάσκουμε υπευθυνότητα, καθώς το παιδί έχει πολλές ελευθερίες επιλογών και δράσεων, μέσα από τις οποίες μαθαίνει κανόνες και ενδιαφέρεται για τον εαυτό του, τους άλλους και το περιβάλλον.
• Παρατηρούμε το παιδί καθημερινά: Τη λεπτή και την αδρή κινητικότητα, τη γλώσσα, την κοινωνική και γνωστική ανάπτυξη, τον τρόπο που εκφράζεται. 

Μόδα ή ουσία;

Τα τελευταία χρόνια, παρατηρούμε πως τα μοντεσσοριανά σχολεία στην Ελλάδα  –όπως και στο εξωτερικό– αυξάνονται. «Νομίζω πως οι γονείς έχουν απογοητευτεί από το παραδοσιακό εκπαιδευτικό σύστημα», σημειώνει η Σιμόν. «Διεκδικούμε πλέον πολλά περισσότερα από τη στείρα σχολική γνώση. Θέλουμε τα παιδιά μας να αγαπήσουν τη μάθηση, να μη χάσουν την περιέργειά τους, να επιλύουν προβλήματα, να σκέφτονται δημιουργικά, να συνεργάζονται. Οι μοντεσσοριανές αρχές, γνωστές εδώ και πάνω από 100 χρόνια, είναι πλέον προσβάσιμες, μέσα από τα βιβλία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», συμπληρώνει. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους για τους οποίους έγραψε το βιβλίο της: Να διευκολύνει τους πολυάσχολους γονείς να κατανοήσουν και να εφαρμόσουν όλα όσα πρέσβευε η Μαρία Μοντεσσόρι και να τους δώσει να καταλάβουν πως υπάρχει και ένας διαφορετικός τρόπος εκπαίδευσης των παιδιών τους, γεμάτος ουσία και σεβασμό.

Οδηγοί, όχι υπηρέτες

Στην αρχή του βιβλίου υπάρχει μια φράση κλειδί: «Να είστε οδηγός του παιδιού. Δεν χρειάζεται ούτε υπηρέτη, ούτε αφεντικό». Η Σιμόν αντιλαμβάνεται τη γονεϊκότητα ως μια βεντάλια, που περιλαμβάνει από πάρα πολύ αυστηρούς γονείς-αφεντικά μέχρι γονείς-υπηρέτες, που κάνουν τα πάντα (αντί) για τα παιδιά τους –νομίζω πως και οι δυο είναι αναγνωρίσιμες «φυλές» γονέων και στη χώρα μας. Η μοντεσσοριανή προσέγγιση βρίσκεται κάπου στη μέση –δίνει ελευθερία στο παιδί να εξερευνά και να ανακαλύπτει, αλλά μέσα σε συγκεκριμένο πλαίσιο. «Συνήθως μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, ανάλογα με το πώς μεγαλώσαμε εμείς», υπογραμμίζει η Σιμόν. «Ίσως είμαστε αυστηροί, όπως ήταν οι γονείς μας, ίσως πάλι, αν είχαμε καταπιεστεί, είμαστε χαλαροί και τους κάνουμε όλα τα χατίρια. Συχνά θα ακούσετε ενηλίκους να λένε: “Κι εγώ τι έπαθα; Μια χαρά βγήκα” και να ακολουθούν στρεβλά μοντέλα διαπαιδαγώγησης. Όμως, οι σύγχρονες έρευνες καταδεικνύουν ότι τα παιδιά ανθούν όταν τα παρατηρούμε, τα κατανοούμε και τα αποδεχόμαστε. Χρειάζεται χρόνος μέχρι να μάθουν οι νέοι γονείς νέους τρόπους ανατροφής, ως οδηγοί, και χρειάζεται επίσης εξάσκηση για να αποδιώξουν παγιωμένες συμπεριφορές και αντιλήψεις. Όμως, μπορούν να αλλάξουν· κι εγώ μεγάλωσα παραδοσιακά, μα τελικά κατάφερα να μάθω μια νέα γλώσσα, να παρατηρώ τα παιδιά μου και να τους διδάξω να αγαπούν τη μάθηση και να ενδιαφέρονται ουσιαστικά για τους άλλους», υπενθυμίζει η Σιμόν.

Ποτέ δεν είναι νωρίς

Στο βιβλίο της, απευθύνεται στους γονείς μωρών και νηπίων που δεν πάνε ακόμα σχολείο ή που μόλις το έχουν ξεκινήσει. Όμως, η μοντεσσοριανή εκπαίδευση, μια προσέγγιση ολιστική και όχι ακαδημαϊκή, ξεκινάει νωρίς νωρίς, από το σπίτι, με πρώτους δασκάλους τον μπαμπά και τη μαμά. Προτείνει, λοιπόν, μια σειρά από οικιακές δραστηριότητες συντονισμού, χρήση πλούσιου λεξιλογίου, υλικά καλής ποιότητας για αυτό-έκφραση, πολλή μουσική και φυσικά κίνηση. Όλα αυτά μέσα από καθημερινές δραστηριότητες, όπως το φαγητό ή το ντύσιμο, οι οποίες, χωρίς βιασύνη, αναδεικνύονται σε άριστες ευκαιρίες που θα οδηγήσουν τα παιδιά να αυτοεξυπηρετούνται και να βοηθούν στο σπίτι από μικρά. «Παρατηρήστε ποιες δραστηριότητες προτιμά το παιδί και… προκαλέστε το. Ζητήστε του να κάνει κάτι όχι και τόσο εύκολο, ώστε να προσπαθήσει να βελτιωθεί, αλλά ούτε και τόσο δύσκολο, ώστε να τα παρατήσει», συμβουλεύει η Σιμόν.

Τονίζει ακόμα να αποφεύγουμε εκφράσεις όπως: «Όχι», «Μην το πιάνεις», «Πρόσεχε», γιατί τα παιδιά τελικά θα μας αγνοήσουν. Προτείνει, λοιπόν, να κάνουμε το σπίτι μας ασφαλές, γεμάτο «Ναι», ώστε το παιδί να μπορεί να το εξερευνά και να παίζει χωρίς να κινδυνεύει. Αν δεν είναι δυνατόν να γίνει φιλικό προς το παιδί όλο το σπίτι, καλό είναι να μετατρέψουμε έστω ένα τμήμα του, όπου θα μπορεί να κινείται απερίσπαστο. «Καθίστε στο πάτωμα», παροτρύνει η Σιμόν, «και δείτε πώς φαίνεται ο χώρος από το ύψος του παιδιού. Υπάρχουν σημεία-παγίδες, όπως πρίζες ή εκτεθειμένα καλώδια; Εντοπίζετε πράγματα που δεν θέλετε να αγγίξει; Καλύψτε τα ή αποσύρετέ τα, ώστε να μην είναι προσβάσιμα. Θα είστε πιο ήρεμοι και εσείς κι εκείνο και θα απολαμβάνετε το παιχνίδι σας χωρίς φόβο».

Κλείνοντας τη συζήτησή μας, η Σιμόν Ντέιβις  υπενθυμίζει πως όσο λιγότερα πράγματα έχουν γύρω τους τα παιδιά, τόσο ευκολότερα θα προσηλωθούν σ’ αυτά. Γι’ αυτό και συστήνει να έχουμε αποθηκευμένα τα παιχνίδια και να τους παρέχουμε κάθε φορά το πολύ μέχρι 6 δραστηριότητες, τοποθετημένες είτε σε δίσκους είτε σε καλάθια.

Διαβάστε: Simone Davies, «Μοντεσσόρι στο σπίτι με το μικρό παιδί (1-3 ετών). Πώς να μεγαλώσετε ανεξάρτητα και υπεύθυνα παιδιά», Εκδόσεις Μεταίχμιο, μετάφραση Ελένη Στεργιοπούλου.