Από τα πιο γνωστά πρόσωπα στον χώρο του παιδικού θεάτρου, με αμέτρητες επιτυχημένες παραστάσεις, η Κάρμεν Ρουγγέρη ανεβάζει τη θεατρική χρονιά 2022-2023 δύο έργα: Στην παιδική σκηνή του θεάτρου Κιβωτός το «Παραμύθι χωρίς όνομα» και την «Οδύσσεια», στο Christmas Theater. Ας δούμε τι λέει στο Τaλκ.
Φέτος, υπογράφετε στο θέατρο Κιβωτός μια διασκευή του “Παραμυθιού χωρίς όνομα”. Πείτε μας λίγα λόγια για την παράσταση. Γιατί επιλέξατε αυτό το έργο; Η επιλογή σας σχετίζεται με την τρέχουσα κοινωνικοπολιτική, μεταπανδημική πραγματικότητα; Το βιβλίο της Πηνελόπης Δέλτα δημοσιεύτηκε το 1910, σε μια ιστορική χρονική στιγμή που το ελληνικό αναγνωστικό κοινό ήταν έτοιμο να υιοθετήσει τα διδάγματά του. Ισχύει σήμερα κάτι αντίστοιχο;
Οι παραστάσεις της παιδικής μας σκηνής πάντα αντλούν τα θέματά τους από τη λογοτεχνία, τη μυθολογία, τον Όμηρο, την όπερα ή από τα κλασικά παραμύθια. Σκοπός μας είναι να γνωρίσουν τα παιδιά, μέσα από το θέατρο, τον πλούτο – τους θησαυρούς – τις γνώσεις, που περιέχουν όλα αυτά τα κλασικά αριστουργήματα. Φέτος, λοιπόν, διαλέξαμε το «Παραμύθι χωρίς όνομα», που είναι ένα διαμάντι της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας. Η μεταφορά αυτού του λογοτεχνικού αριστουργήματος σε θέατρο έγινε με απόλυτο σεβασμό προς την Πηνελόπη Δέλτα, τα έργα της οποίας θαυμάζω και ξεχωρίζω. Όλοι οι θησαυροί – μηνύματα, που περιέχει αυτό το έργο, είναι διαχρονικοί και μπορούν να είναι χρήσιμοι στα παιδιά του τώρα, όπως και του τότε.
Το αλληγορικό αυτό παραμύθι, εκτός από τα φιλοσοφικά στοιχεία, έχει ιδιαίτερα ηθικοπλαστικό και διδακτικό τόνο. Δεν θεωρείται πλέον ξεπερασμένο αυτό το είδος αφήγησης; Πώς καταφέρνετε να αποφύγετε την “παγίδα” του διδακτισμού;
Τα φιλοσοφικά στοιχεία και οι ηθικοί κανόνες που περιέχει το έργο αυτό διατηρούν και πιστεύω θα διατηρούν για πάντα την αξία τους. Πιστεύω ότι οι δημιουργοί που ασχολούνται σοβαρά με το θέατρο για παιδιά θα πρέπει πάντα να αποφεύγουν την παγίδα του διδακτισμού. Και αυτό, πρέπει να σας πω, είναι κάτι που προσέχω πάρα πολύ.
Βασιστήκατε περισσότερο στο κείμενο της Δέλτα ή στη θεατρική διασκευή για ενηλίκους του Ιάκωβου Καμπανέλλη, που μας έδωσε και σπουδαίες μουσικές από τον Μάνο Χατζηδάκι; Και μια και αναφέρθηκα στις μουσικές, που πάντοτε έχουν κεντρικό ρόλο στις παραστάσεις σας, ποια τραγούδια θα ακούσουμε στην παράσταση;
Μόνο στο κείμενο της Δέλτα βασίστηκα και καθόλου στο έργο του Καμπανέλλη. Χαίρομαι που με ρωτάτε για τη μουσική, στην οποία πράγματι δίνουμε πάντα μεγάλη σημασία. Στο έργο μας, λοιπόν, αυτή τη φορά η μουσική είναι βασισμένη στα τραγουδάκια των παιχνιδιών που έπαιζαν τα παιδιά τότε αλλά και τώρα, θα μπορούσε να πει κανείς, όπως: Δεν περνάς κυρά Μαρία, Πούν’ το πούν’ το το δαχτυλίδι, Ήταν ένα μικρό καράβι, Μια ωραία πεταλούδα κ.λ.π. Είναι ακούσματα που είναι τόσο ωραίο να περνούν από γενιά σε γενιά. Βέβαια, ο μουσικός μας, Α. Δελαπόρτας, πήρε τις μελωδίες και με την ενορχήστρωσή του τις έκανε μαγικές. Αυτή η μαγική μουσική υπηρετεί απόλυτα το σκηνικό της Χριστίνας Κουλουμπή και εμπνέει τον χορογράφο μας Πέτρο Γάλλια, ώστε χορεύοντας οι ηθοποιοί αλλάζουν κάθε τόσο τη μορφή του σκηνικού. Είναι ένα παιχνίδι που μαγεύει τα παιδιά, τα καθηλώνει και ανανεώνει το ενδιαφέρον τους.
Πάμε τώρα στη δεύτερη παράσταση που ανεβάζετε φέτος, την Οδύσσεια, στο Christmas Theater. Μια υπερπαραγωγή που συστήνει στους μικρούς θεατές το σπουδαίο ομηρικό έπος. Πώς δουλέψατε για να το διασκευάσετε και να το “χωρέσετε” σε μια παράσταση;
Και εδώ η μεταφορά του έπους σε θεατρικό έργο είναι με πολλή μελέτη και μεγάλο σεβασμό προς τον ποιητή. Και βέβαια η Οδύσσεια χώρεσε στην παράστασή μας. Τόσο, που δίνει στα παιδιά μια ολοκληρωμένη εικόνα του έπους, τα βοηθάει στο σχολείο, γιατί όπως ξέρετε το διδάσκονται και στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο. Και ακόμα τα κάνει να καταλάβουν το μεγαλείο του σημαντικότερου ποιητή της ανθρωπότητας.
Και εδώ θα ρωτήσω για τις μουσικές που χρησιμοποιείτε και για το πώς εξυπηρετούν την αφήγηση…
Η μουσική μας είναι παραδοσιακές μελωδίες από τις διάφορες χώρες που πέρασε ο Οδυσσέας, σε σχέση με σήμερα. Δηλαδή, το νησί της Καλυψώς θεωρείται ότι ήταν στη σημερινή Ισπανία. Έτσι έχουμε παραδοσιακό τραγούδι της Ισπανίας. Οι Κίκονες ήταν στη Θράκη, θρακιώτικη μουσική. Οι Λωτοφάγοι στη Λιβύη, οι Λαιστρυγόνες στη Σαρδηνία, η Αιολεία στην Κάτω Ιταλία, οι Σειρήνες και η Κίρκη στην Ιταλία και βέβαια στην Ιθάκη και στους Φαίακες, έχουμε επτανησιακές μελωδίες και τραγούδια.
Μαθαίνουν τα παιδιά μυθολογία μέσα από το θέατρο; Ίσως μάλιστα καλύτερα σε σχέση με τα σχολικά βιβλία;
Μέσα από το θέατρο όλο γίνονται πιο εύκολα. Πιστεύω πως αν όλα τα μαθήματα έπαιρναν θεατρική μορφή τα παιδιά θα έτρεχαν χαρούμενα στο σχολείο. Παίζοντας θέατρο και παίρνοντας ρόλους τα παιδιά θα μάθουν καλύτερα Γεωγραφία, Ιστορία, Αριθμητική, Γραμματική.
Κ. Ρουγγέρη, βρίσκεστε στον χώρο του παιδικού θεάτρου εδώ και 30 χρόνια. Πολλά έχουν αλλάξει από τότε, κυρίως ο αριθμός των παραστάσεων. Στη δεκαετία του ’90, όταν ξεκινήσατε, οι παιδικές σκηνές ήταν ελάχιστες. Σήμερα δεν τις προλαβαίνουμε. Θα ήθελα τη γνώμη σας αναφορικά με αυτή τη ραγδαία αύξηση. Πού νομίζετε ότι οφείλεται και εν τέλει ωφελεί ή ίσως και να βλάπτει; Βλέπουμε και αρκετά έργα, επιτρέψτε μου τον όρο, “ξεπέτα”, και δεν ξέρω αν τελικά υπάρχει κριτήριο ποιότητας μέσα σε αυτή την πολυφωνία. Πώς θα μπορέσει ο γονιός ή ο εκπαιδευτικός να κρίνει ποιες παραστάσεις έχουν ουσιαστικά παιδευτικό και διασκεδαστικό ταυτόχρονα χαρακτήρα;
Σωστά. Πολλά έχουν αλλάξει. Πριν 30 χρόνια, κάθε χρόνο υπήρχαν 40 παραστάσεις για παιδιά, σήμερα πλησιάζουν τις 300. Οφείλεται, πιστεύω, στο ότι οι δραματικές σχολές βγάζουν 600 περίπου ηθοποιούς κάθε χρόνο. Πού θα διοχετευτούν όλοι αυτοί οι ηθοποιοί; Η εύκολη λύση είναι μια παιδική παράσταση. Έλα όμως που δεν είναι εύκολη λύση, αλλά δύσκολη. Το θέατρο για παιδιά είναι το δυσκολότερο είδος θεάτρου και οι μικροί θεατές οι δυσκολότεροι θεατές. Ο γονιός και ο εκπαιδευτικός νομίζω ότι στις μέρες μας μπορεί εύκολα να μάθει ποιες παραστάσεις ξεχωρίζουν για την ποιότητά τους και ποιοι δημιουργοί σέβονται τον χώρο.
Εδώ και χρόνια, μαμά και κόρη (σ.σ. Χριστίνα Κουλουμπή) συνεργάζεστε σε πολλά επίπεδα. Πώς έχει επηρεάσει η συνέργεια αυτή τη μεταξύ σας σχέση; Συγκρούεστε συχνά ή έχετε καταφέρει να δουλεύετε αρμονικά;
Θα μπορούσα να πω ότι η συνεργασία με τη Χριστίνα μου είναι ευλογία:
- Γιατί είναι ένα χαρισματικό πλάσμα, που η φύση στάθηκε πολύ γενναιόδωρη μαζί της, γεμίζοντας την ταλέντα.
- Γιατί ως αριστούχος της Ανωτέρας Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου αλλά και των Καλών Τεχνών, μπορεί να υπηρετήσει το θέατρο από πολλές μεριές.
- Γιατί αγαπά με πάθος, αυτό που τόσα χρόνια υπηρετούμε μαζί. Το θέατρο για παιδιά.
- Γιατί οι προτάσεις της έχουν τέτοια και τόση δύναμη που πολλές φορές ανοίγουν στη δουλειά μας καινούριους δρόμους.
- Γιατί ακόμα και αν διαφωνούμε σε κάτι, η μαγική φράση που θα μου πει, «μάνα, το είδα, εμπιστεύσου με» πάντα με κάνει να υποχωρώ και πάντα δικαιώνεται εκείνη.
- Γιατί το 55% της επιτυχίας των παραστάσεών μας της ανήκει.
- Γιατί μου δίνει σιγουριά και αισιοδοξία, ότι αυτό που έχουμε χτίσει τόσα χρόνια θα έχει συνέχεια.
Με την ευχή η φετινή θεατρική σεζόν να κυλήσει όσο πιο ομαλά γίνεται, εσείς προσωπικά πόσο επηρεαστήκατε από την πανδημία, τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο; Τι ήταν αυτό που πιθανόν σας έκανε πιο σοφές; Αναθεωρήσατε πράγματα, τόσο για τη δουλειά σας όσο και για τους εαυτούς σας;
Η αλήθεια είναι ότι, από τη μία με τα θέατρα κλειστά, μου έλειψαν οι αγκαλιές των παιδιών. Από την άλλη, όμως, βρήκα χρόνο για δημιουργία. Όχι. Η πανδημία δεν με έκανε πιο σοφή. Ξέρω καλά, πως ο άνθρωπος είναι αδύναμος μπροστά σε μια φωτιά, μια πλημμύρα, έναν σεισμό, μια πανδημία. Γι’ αυτό και κάθε πρωί όταν ξυπνώ και συνειδητοποιώ ότι είμαι ακόμα ζωντανή, χαίρομαι για το δώρο ζωής που μου δίνεται και κοιτώντας ψηλά, στέλνω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον ουρανό.
