Στις 2 Δεκεμβρίου 2023 –ημέρα που συμπληρώνονται τα εκατό χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας– θα πραγματοποιηθεί στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος η πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ του Βασίλη Λούρα για τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της σπουδαιότερης λυρικής καλλιτέχνιδας του 20ού αιώνα “Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας”, σε σκηνοθεσία Μιχάλη Ασθενίδη και Βασίλη Λούρα, και σε συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με την Escape. Στις 8 Δεκεμβρίου 2023 το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί στη Γαλλία από τη France TV 5, στο μεγάλο αφιέρωμα της γαλλικής τηλεόρασης στη Μαρία Κάλλας, το οποίο πραγματοποιείται σε συνεργασία με την Όπερα του Παρισιού και την Εθνική Λυρική Σκηνή.
Τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά επιτεύγματα, τα άγνωστα ντεμπούτα, οι προσωπικότητες που την καθόρισαν, τα ορόσημα της πορείας της, αλλά και οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες στην Ελλάδα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το εμφυλιοπολεμικό κλίμα των δεκαετιών του ’40 και του ’50, οι άδικες επιθέσεις που δέχτηκε, αποτελούν βασικούς άξονες της αφήγησης της δύσκολης αλλά και μυθιστορηματικής ζωής της Κάλλας, η οποία κινήθηκε πάντα στο μεταίχμιο μεταξύ θριάμβου και τραγωδίας. Μέσα από σπάνιο αρχειακό υλικό, ανέκδοτες ηχογραφήσεις, συνεντεύξεις, ηχητικά ντοκουμέντα, το ντοκιμαντέρ επιχειρεί να αφηγηθεί την ιστορία των πρώτων ετών της Κάλλας – μια ιστορία θριάμβου της θέλησης, του ταλέντου, της εργατικότητας, της αφοσίωσης, και ταυτόχρονα μια ιστορία αντίστασης σε κάθε δυσκολία και σε κάθε κακοποιητική συμπεριφορά.
Το ντοκιμαντέρ επιχειρεί να φωτίσει την περίοδο της προσωπικής και καλλιτεχνικής ενηλικίωσης της Κάλλας στην Αθήνα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, από το 1937 έως το 1945, καθώς και τα χρόνια μετά το 1957, όταν η παγκόσμια πλέον ντίβα επανασυνδέεται με την Ελλάδα.
Αν και με την άφιξή της στην Αθήνα το 1937 η δεκατετράχρονη Καλογεροπούλου πρωτοσυστήνεται ως Μαίρη στους συμμαθητές της στο Εθνικό Ωδείο, εντούτοις υπογράφει ως Μαριάννα στο πρώτο της συμβόλαιο με τη νεοσύστατη τότε Λυρική Σκηνή το 1940. Τον Μάρτιο του 1945, λίγο πριν φύγει από την Αθήνα για τη Νέα Υόρκη, εμφανίζεται σε συναυλία ως Mary Callas, καθώς ήδη ετοιμάζεται να ανοίξει τα φτερά της για τη μεγάλη καριέρα, οπότε θα γίνει διάσημη στα πέρατα του κόσμου ως Maria Callas. Στην πρώτη της επιστροφή στην Αθήνα το 1957, ως παγκόσμια πλέον σταρ της όπερας, εμφανίζεται στο Ηρώδειο ως Μαρία Μενεγκίνι Κάλλας.
Στις καινούργιες συνεντεύξεις που έγιναν για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, ο γιος του ιδρυτικού Διευθυντή της ΕΛΣ Ιωάννης Μπαστιάς, ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Γιώργος Κουμεντάκης, ο λυρικός καλλιτέχνης Άρης Χριστοφέλλης, ο Πρόεδρος των Υποτροφιών Μαρία Κάλλας Κωνσταντίνος Πυλαρινός, ο Στέφαν Χαίρνερ, γιος του αρχιμουσικού Χανς Χαίρνερ, που διηύθυνε την Κάλλας το 1944 στον Φιντέλιο, η μεσόφωνος Κική Μορφωνιού, που τραγούδησε με την Κάλλας στη Νόρμα και τη Μήδεια της Επιδαύρου, η Χαρά Καλομοίρη, Διευθύντρια του Εθνικού Ωδείου, η Έφορος του Αρχείου του Ωδείου Αθηνών Στέλλα Κουρμπανά, η μελετήτρια του αρχείου Ζώρα, μουσικολόγος Σοφία Κοντώση, ο συνθέτης Φίλιππος Τσαλαχούρης κ.ά.
Επιπλέον, εκτός από τα αποσπάσματα συνεντεύξεων της ίδιας της Κάλλας, στο ντοκιμαντέρ περιλαμβάνονται επίσης παλαιότερες συνεντεύξεις της δασκάλας της στο Ωδείο Αθηνών Ελβίρας ντε Ιντάλγκο, των συναδέλφων της Ζωής Βλαχοπούλου, Μαρίκας Παπαδοπούλου, Άρντας Μαντικιάν, του συγγραφέα Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, του μαέστρου Λεωνίδα Ζώρα, του φίλου της Κάλλας Βρετανού αξιωματούχου Ρέυ Μόργκαν κ.ά. Τέλος, στο ντοκιμαντέρ ακούγονται πολύτιμες μαρτυρίες ανθρώπων που συνεργάστηκαν με την Κάλλας στα χρόνια της Κατοχής, όπως του ιδρυτικού Διευθυντή της ΕΛΣ Κωστή Μπαστιά, του σκηνοθέτη της πρώτης της Τόσκας Ντίνου Γιαννόπουλου, της Διευθύντριας Χορωδίας της ΕΛΣ Έλλης Νικολαΐδη, της πιανίστας (corépétitrice) Ίρμας Κολάση, των συναδέλφων της καλλιτεχνών Σπύρου Σαλίγκαρου, Μίτσας Κουραχάνη κ.ά.
Αν και το τραύμα του πολέμου θα ακολουθήσει την Κάλλας μέχρι το τέλος της ζωής της, εντούτοις καθίσταται σαφές ότι στα δύσκολα χρόνια που έζησε στην Αθήνα μπήκαν οι βάσεις για τη μετέπειτα καλλιτεχνική της πορεία. Δεν είναι μόνο ότι στην Αθήνα θα λάβει την καλλιτεχνική της εκπαίδευση από την Ελβίρα ντε Ιντάλγκο, αλλά και ότι θα αποκτήσει μια σημαντικότατη σκηνική και ερμηνευτική εμπειρία από τις παραστάσεις που θα δώσει με την Εθνική Λυρική Σκηνή. Επιπλέον, σε προσωπικό επίπεδο, στα οκτώ εκείνα χρόνια θα βρει την εσωτερική δύναμη να μετατρέψει κάθε δυσκολία, κάθε πρόκληση, κάθε επίθεση, σε εφόδιο και δύναμη για τη μετέπειτα ζωή της.
Βασικός κορμός της μουσικής αφήγησης του ντοκιμαντέρ είναι η ηχογράφηση από το ρεσιτάλ που έδωσε το 1957 στο Ηρώδειο, καθώς και άλλες θρυλικές στουντιακές και ζωντανές ηχογραφήσεις της Κάλλας. Στο ντοκιμαντέρ ακούγονται για πρώτη φορά ανέκδοτες ηχογραφήσεις της Κάλλας.
Το ντοκιμαντέρ αποτελεί μέρος του Έτους Κάλλας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο πλαίσιο του επετειακού έτους UNESCO Μαρία Κάλλας 2023 του Υπουργείου Πολιτισμού της Ελλάδας. Την καλλιτεχνική επιμέλεια του Έτους Κάλλας της ΕΛΣ έχει ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής Γιώργος Κουμεντάκης.
Η ιδέα, η έρευνα και το σενάριο υπογράφονται από τον καλλιτεχνικό σύμβουλο Προγραμματισμού και Επικοινωνίας της ΕΛΣ Βασίλη Λούρα. Τη σκηνοθεσία συνυπογράφουν ο σκηνοθέτης Μιχάλης Ασθενίδης και ο Βασίλης Λούρας. Επιστημονικοί σύμβουλοι του ντοκιμαντέρ είναι ο διακεκριμένος λυρικός καλλιτέχνης Άρης Χριστοφέλλης και η μουσικολόγος της ΕΛΣ Σοφία Κομποτιάτη. Το ντοκιμαντέρ αποτελεί μια συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της εταιρείας παραγωγής Escape. Παραγωγός του ντοκιμαντέρ είναι η Στέλλα Αγγελέτου, διευθύντρια Καλλιτεχνικής Παραγωγής της ΕΛΣ.
Εισιτήρια των 10€ για την πρεμιέρα της 2/12 προπωλούνται στα Ταμεία της ΕΛΣ (καθημερινά 9.00-21.00 | 2130885700) και στην ticketservices.gr
Παγκόσμια πρεμιέρα: 2 Δεκεμβρίου 2023, 18.30 – Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, ΚΠΙΣΝ
Τηλεοπτική πρεμιέρα: 8 Δεκεμβρίου 2023, 23.30 – France TV 5
Ιδέα, έρευνα, σενάριο: Βασίλης Λούρας
Σκηνοθεσία: Μιχάλης Ασθενίδης, Βασίλης Λούρας
Παραγωγή: Στέλλα Αγγελέτου
Επιστημονικοί σύμβουλοι: Άρης Χριστοφέλλης, Σοφία Κομποτιάτη
Μια συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με την Escape
Γαλλική εκφώνηση Βενσάν Λαμπέρ
Μεταφράσεις Κυριάκος Καρσεράς (ελληνικά προς αγγλικά), Λητώ Ιωακειμίδου (γαλλικά), Αγγελική Μπούρα (αγγλικά προς ελληνικά), texto (γερμανικά, γαλλικά)
Μετάφραση άριας «Madre, pietosa Vergine» στα ελληνικά Γιώργος Κασαπίδης
Παραγωγή, απομαγνητοφώνηση, τίτλοι τέλους Γιώτα Λούρα
Συνεργάτης στην έρευνα Θοδωρής Χονδρόγιαννος
Υποτιτλισμός Έφη Μούκα
Επιμέλεια, διόρθωση υποτίτλων Δημήτρης Καραδήμας
Ηχογραφήσεις ΕΛΣ Γιώργος Ρεκούτης, Προϊστάμενος Τμήματος Ήχου, Ηχοενίσχυσης και Ηχοληψίας ΕΛΣ
Νομικές υπηρεσίες Δάφνη Χατζηπροκοπίου, Κλαίρη Κουρή
Στο ντοκιμαντέρ “Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας” εμφανίζονται και ακούγονται κατά σειρά:
– Μαρία Κάλλας
– ‘Aρης Χριστοφέλλης κόντρα τενόρος, μουσικολόγος
– Υπατία Λούβη υψίφωνος [ηχητικό ντοκουμέντο]
– Χαρά Καλομοίρη Γενική Διευθύντρια Εθνικού Ωδείου
– Μαρίκα Παπαδοπούλου υψίφωνος
– Φίλιππος Τσαλαχούρης συνθέτης
– Σπύρος Σαλίγκαρος βαρύτονος [ηχητικό ντοκουμέντο]
– Χάι Γκάρντνερ δημοσιογράφος
– Γεώργιος Καλογερόπουλος πατέρας Μαρίας Κάλλας
– Έλλη Νικολαΐδη διευθύντρια Χορωδίας ΕΛΣ [ηχητικό ντοκουμέντο]
– Δρ Στέλλα Κουρμπανά Έφορος Αρχείου Ωδείου Αθηνών
– Ζωή Βλαχοπούλου υψίφωνος
– Ελβίρα ντε Ιντάλγκο υψίφωνος, δασκάλα τραγουδιού
– Γιώργος Κουμεντάκης συνθέτης, Καλλιτεχνικός Διευθυντής ΕΛΣ
– Ιωάννης Μπαστιάς συγγραφέας, γιος του ιδρυτικού Διευθυντή της ΕΛΣ Κωστή Μπαστιά
– Κωνσταντίνος Πυλαρινός φίλος Μαρίας Κάλλας, Πρόεδρος Σωματείου «Υποτροφίες Μαρία Κάλλας»
– Πολύβιος Μαρσάν συγγραφέας [ηχητικό ντοκουμέντο]
– Δρ Σοφία Κομποτιάτη μουσικολόγος, συνεργάτιδα ΕΛΣ
– Δρ Σοφία Κοντώση μουσικολόγος, ερευνήτρια της ζωής και του έργου του Λεωνίδα Ζώρα
– Ίρμα Κολάση μεσόφωνος, πιανίστρια [ηχητικό ντοκουμέντο]
– Στάθης Αρφάνης συλλέκτης [ηχητικό ντοκουμέντο]
– Ντίνος Γιαννόπουλος σκηνοθέτης [ηχητικό ντοκουμέντο]
– Μίτσα Κουραχάνη μεσόφωνος [ηχητικό ντοκουμέντο]
– ‘Aρντα Μαντικιάν μεσόφωνος
– Λεωνίδας Ζώρας αρχιμουσικός
– Στέφαν Χαίρνερ γιος του αρχιμουσικού Χανς Χαίρνερ
– Νίκος Πετσάλης-Διομήδης ιστορικός, συγγραφέας
– Ελβίρα Ματαράγκα υψίφωνος, μέλος Χορωδίας ΕΛΣ [ηχητικό ντοκουμέντο]
– Ρέυ Μόργκαν Βρετανός αξιωματούχος στην Αθήνα, 1944
– Ξένια Κουρουσοπούλου σύζυγος τενόρου Λουδοβίκου Κουρουσόπουλου [ηχητικό ντοκουμέντο]
– Γαλάτεια Αμαξοπούλου υψίφωνος [ηχητικό ντοκουμέντο]
– Γιώργος Ανεμογιάννης ενδυματολόγος, σκηνογράφος [ηχητικό ντοκουμέντο]
– Αντίοχος Ευαγγελάτος αρχιμουσικός
– Δημήτρης Τσίτουρας συλλέκτης
– Κωστής Μπαστιάς ιδρυτικός Διευθυντής ΕΛΣ [ηχητικό ντοκουμέντο]
– Κική Μορφωνιού μεσόφωνος
– Όλγα Μπουρλατσένσκο-Τζαφέστα μεσόφωνος, μέλος Χορωδίας ΕΛΣ
– Πέπη Φωκά-Χριστογιαννοπούλου σύζυγος πρώην Προσωπάρχη ΕΛΣ Ιωάννη Χριστογιαννόπουλου
– Δημήτρης Μεθενίτης φίλος Μαρίας Κάλλας
Χορηγός του προγράμματος της ΕΛΣ για το Έτος Κάλλας είναι η ΔΕΗ. Το πρόγραμμα υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Χορηγική υποστήριξη ντοκιμαντέρ: Οικογένεια Οδυσσέα Κυριακόπουλου και Φλωρίκας Κυριακοπούλου
Χορηγός προγράμματος Έτους Κάλλας:ΔΕΗ
Μέγας Δωρητής ΕΛΣ & Δωρητής προγράμματος Έτους Κάλλας: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
