Όταν ο Άγγλος ιατρός Edward Jenner εφάρμοσε το 1770 για πρώτη φορά το εμβόλιο κατά της ευλογιάς, δηλαδή τον γνωστό δαμαλισμό (έτσι ονομαζόταν αρχικά ο εμβολιασμός), κανείς δεν μπορούσε να αναλογιστεί ότι μόλις είχε ανατείλει μια νέα εποχή για την αντιμετώπιση των λοιμωδών νοσημάτων. Μέχρι τότε η ευλογιά θέριζε και εκατομμύρια άνθρωποι πέθαιναν από αυτή τη φοβερή νόσο. Από την εποχή εκείνη μέχρι σήμερα έχουν εφευρεθεί πολλά εμβόλια που συνέβαλαν δραστικά στη μείωση των θανάτων από μεταδοτικές ασθένειες. Η ευλογιά έχει πλέον εξαφανισθεί σε παγκόσμια βάση, ενώ η πολιομυελίτιδα έχει περιορισθεί σε δυο τρεις χώρες.
Τι είναι, όμως, το εμβόλιο;
Εμβόλιο είναι η χορήγηση μέρους ή και ολόκληρου μικροοργανισμού στον άνθρωπο, με στόχο την πρόληψη ενός λοιμώδους νοσήματος. Υπάρχουν εμβόλια, για παράδειγμα αυτά της ιλαράς, της παρωτίτιδας, της ερυθράς, της ανεμευλογιάς, της πολιομυελίτιδας ή της φυματίωσης, που περιέχουν ζωντανούς εξασθενημένους μικροοργανισμούς. Άλλα εμβόλια, πάλι, περιέχουν νεκρούς οργανισμούς, για παράδειγμα αυτά του κοκκύτη, της διφθερίτιδας, της ηπατίτιδας Α και Β, της μηνιγγίτιδας ή του πνευμονόκοκκου. Τέλος, υπάρχουν εμβόλια που περιέχουν την αδρανοποιημένη τοξίνη του μικροβίου, όπως αυτό του τετάνου. Τα εμβόλια δρουν αφενός μεν διεγείροντας την παραγωγή αντισωμάτων κατά του μικροοργανισμού αφετέρου δε ευαισθητοποιώντας κύτταρα μνήμης, δηλαδή Τ λυμφοκύτταρα, τα οποία αναγνωρίζουν τον μικροοργανισμό ακόμα και αρκετά χρόνια αργότερα και υψώνουν ένα τείχος ανοσίας εναντίον του.
Πόσο έχουν συμβάλει τα εμβόλια στην πρόληψη θανάτων από μικροοργανισμούς σε σχέση με την περίοδο προ εμβολίων;
Υπολογίζεται ότι η μείωση θανάτων κυμαίνεται από 96% έως100%. Εκτός, όμως, από την πρόληψη σοβαρών λοιμωδών νοσημάτων, ο εμβολιασμός προστατεύει και από ορισμένες μορφές καρκίνου, όπως ο καρκίνος του ήπατος και ο καρκίνος της μήτρας.
Πόσο ασφαλή είναι τα εμβόλια;
Σε σχέση με την προστασία που παρέχουν είναι πολύ ασφαλή. Εκτός από πυρετό και ελαφρύ πόνο στο σημείο της ένεσης, οι υπόλοιπες παρενέργειες είναι σπανιότατες. Σήμερα στα παιδιά γίνονται 16 εμβόλια σύμφωνα με το Πρόγραμμα Εθνικού Εμβολιασμού, ενώ ο εμβολιασμός ξεκινάει από τον 3ο μήνα ζωής. Η κατασκευή πολυεμβολίων επιτρέπει την ταυτόχρονη χορήγηση πολλών εμβολίων. Το εμβόλιο κατά των ανθρώπινων θηλωμάτων χορηγείται στα 11-12 έτη. Συνήθως απαιτούνται 2-3 δόσεις του εμβολίου, αλλά και αναμνηστικές δόσεις για πλήρη κάλυψη.
Υπάρχουν αντενδείξεις στον εμβολιασμό;
Η πιο συνήθης είναι η αλλεργική αντίδραση. Η ελαφρά ίωση με ρινική καταρροή δεν συνιστά αιτία αναβολής του εμβολίου. Ακόμα και σε πρόωρα μωρά, εφόσον έχουν βάρος πάνω από 2 κιλά, μπορούν να γίνουν εμβόλια. Η εγκυμοσύνη δεν αποτελεί αιτία αποφυγής των εμβολίων. Ορισμένα εμβόλια, για παράδειγμα αυτό κατά του τετάνου, μπορούν να γίνουν άφοβα. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται εφησυχασμός και ορισμένοι θεωρούν ότι τα λοιμώδη νοσήματα έχουν εξαφανισθεί από τη χώρα μας, με συνέπεια να αποφεύγουν τον εμβολιασμό. Αυτή η άποψη είναι πολύ επικίνδυνη, αφού λοιμώδη νοσήματα υπάρχουν ακόμη σε πολλές χώρες της Ασίας και της Αφρικής και είναι πολύ εύκολο να εισαχθούν στη χώρα μας μέσω των προσφυγικών ρευμάτων. Πρόσφατο παράδειγμα, η παρατήρηση αύξησης εμφάνισης κρουσμάτων ανεμευλογιάς και ιλαράς.
Οι Γιατροί του Κόσμου
Οι Γιατροί του Κόσμου, κατανοώντας τη σπουδαία σημασία της ανοσοποίησης μέσω του εμβολιασμού, έχουν θέσει από ετών ως βασική προτεραιότητα τη συστηματική εκστρατεία εμβολιασμού προσφύγων και μεταναστών, αλλά και άλλων ευπαθών ομάδων στη χώρα μας, όπως οι κοινότητες των Ρομά, προσπαθώντας να αναπτύξουν εμβολιαστική κουλτούρα, σε συνεργασία με τα ίδια τα μέλη των κοινοτήτων που εξυπηρετούν. Μέσα από τις δομές των Ανοικτών Πολυϊατρείων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη αλλά και τις Κινητές Μονάδες Υγείας, οι Γιατροί του Κόσμου προσφέρουν άμεση και ελεύθερη πρόσβαση σε παιδιά και νέους που προέρχονται από φτωχά νοικοκυριά και αντιμετωπίζουν εμπόδια προσβασιμότητας στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Σεβόμενοι πάντα την αρχή της συμπληρωματικότητας, εθελοντές υγείας και μέλη της κοινότητας δημιουργούν ένα πλέγμα αλληλεγγύης για την υποστήριξη των πιο ευπαθών αλλά και τη διασφάλιση του καθολικού δικαιώματος στην υγεία, αμβλύνοντας έτσι τις κοινωνικές ανισότητες, κυρίως για τα παιδιά που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη για μία καλή και αξιοπρεπή ζωή.
Ο Χρήστος Κώσταλος είναι Παιδίατρος-Νεογνολόγος, Άμισθος Επίκουρος Καθηγητής Παιδιατρικής, Εθελοντής – Γιατροί του Κόσμου
