Αγαπημένοι φίλοι

Είναι η πρώτη φορά που θα περιαυτολογήσω, αν και όχι ακριβώς για μένα, αλλά για όλους τους ιατρούς και ίσως ειδικά για τους παιδίατρους. Και αυτό θα το κάνω γιατί έχουν μαζευτεί πολλά «χρωστούμενα». Το αποκορύφωμα είναι ένα δημοσιευμένο κείμενο μιας μητέρας που έχασε το παιδί της, στο οποίο κατηγορεί την επιστήμη και τους ιατρούς που εδώ και δεκαετίες δεν κάνουν τίποτα για τον καρκίνο. Θέλω να τονίσω όμως ότι το παρόν κείμενο δεν είναι προσωπική απάντηση σε εκείνη την μητέρα, την οποία σκέφτομαι και στην οποία θα δυσκολευόμουν να πω το οτιδήποτε, αλλά στέκεται απλά σαν μια πολύ καλή αφορμή για να μιλήσω τι συμβαίνει με εμάς τους ιατρούς τελοσπάντων.

Καταρχάς, άλλο η επιστήμη και άλλο οι γιατροί. Δεν είναι όλοι οι γιατροί επιστήμονες και δεν είναι η επιστήμη αποκλειστική προϋπόθεση για να είναι κάποιος καλός γιατρός. Είναι και η προσωπικότητα του καθένα που ασκεί την ιατρική, το πόσο Άνθρωπος είναι, πόση ενσυναίσθηση έχει, πόσο ενδιαφέρεται για τον ασθενή και ψάχνει να βρει λύση στα δύσκολα προβλήματα. Είναι επίσης σημαντικό το πόσο ευέλικτος είναι, πόσο απόλυτος ή μη, πόσο προσιτός, πόσο επικοινωνιακός, όχι όμως με όρους marketing, αλλά με την έννοια της ενημέρωσης του ασθενούς και της εξήγησης γύρω από ό,τι του συμβαίνει. Ευτυχώς, ο νέος γιατρός δεν είναι πλέον πίσω μια γραφειάρα, δεν κρατά σε απόσταση τον ασθενή, ούτε του μιλά υπεροπτικά. Ναι, αρκετοί από τους συνομηλίκους συναδέλφους μου δεν έχουν την έπαρση των παλαιοτέρων, δεν πιστεύουν ότι πρέπει να φορούν κοστούμι. Μάλιστα οι περισσότεροι πλέον συστηνόμαστε όταν μπαίνουμε στους θαλάμους και εξηγούμε τι θα κάνουμε στον ασθενή. Δε θεωρούμε ότι είμαστε ανώτερα επαγγελματικά όντα, αλλά άνθρωποι, όπως και η δικηγόρος, η υδραυλικός, ο δημοσιογράφος , ο ράφτης κτλ. Και άρα ως άνθρωποι έχουμε δικαίωμα στο λάθος. Ναι , ακούγεται ερειστικό, αλλά έτσι είναι και επειδή μπορεί να μην μας αρέσει (ούτε σε μένα τον θνητό που κάποτε θα πέσω στα χέρια ενός γιατρού), πρέπει να το αποδεχτούμε.

Πόσες φορές «κόλλησε» ο υπολογιστής μου και φίλος πληροφορικάριος μου έδινε πάντα την επιστημονική λύση «κλείσ’ τον και ξανάνοιξέ τον». Αστειευόμενος και ‘γω του έδωσα την ίδια απάντηση όταν με είχε πάρει τηλέφωνο για τον μικρό γιο του που είχε «κολλήσει» κάτι. Πέραν από την πλάκα, όμως, εδώ είναι και η αδικία της ιατρικής. Ότι καλείσαι να «ξεκολλήσεις» τον ασθενή από το πρόβλημα με όσο γίνεται πιο ανώδυνο τρόπο. Και πάντα κρίνεσαι από το αποτέλεσμα, και πάντα κρίνεσαι από ένα ατόπημα και ας έχεις κάνει τόσα άλλα καλά.

Ο ιατρός είναι άνθρωπος. Και μπορεί να επηρεαστεί από πολλούς παράγοντες (πχ στην Ελλάδα των 24ωρων εφημεριών χωρίς ρεπό, από την ίδια του την κόπωση). Και βέβαια λάθος με λάθος διαφέρει. Και βέβαια γιατρός με γιατρό διαφέρει. Και βέβαια δεν υπάρχει τίποτα απόλυτο στην Ιατρική. Όλα μπορούν να συμβούν, ακόμη και κάτι πολύ σπάνιο. Και ύστερα παλεύεις να μη δίνεις εύκολα αντιβίωση, για τον άνθρωπο-ασθενή και το οικοσύστημα γενικότερα και τελικά μπορεί να συμβεί μια επιπλοκή, η οποία μπορεί να συνέβαινε έτσι κι αλλιώς. Και ύστερα δίνεις αντιβίωση και ο ασθενής εμφανίζει μια ασυνήθιστη αντίδραση. Και πάλι κατηγορούμενος είσαι.

Ιδιαίτερο κεφάλαιο στην ιατρική η Παιδιατρική. Και είναι ιδιαίτερο γιατί έχεις να αντιμετωπίσεις το παιδί και τους γονείς του, δηλαδή και έναν μικρό ευαίσθητο οργανισμό που με τίποτα δεν θέλεις να βλάψεις, και απο την άλλη τους ενήλικες. Κι όμως για κάποιο λόγο οι παιδίατροι είναι συνήθως ευαίσθητοι άνθρωποι. Ίσως γιατί δεν έχουν το εύκολο κέρδος που έχουν άλλες ειδικότητες στις μέρες μας, ίσως γιατί η εξαρχής επιλογή τους να ασχοληθούν με το παιδί προδηλώνει την ευαισθησία τους αυτή.

Και τώρα λίγα λόγια για την επιστήμη τη ρημάδα. Νομίζω πως αυτή (και προφανώς οι ιατροί που την εφαρμόζουν και την ορίζουν) έχει δώσει πολλές μάχες και δίνει συνεχώς για να εξυπηρετήσει την ματαιότητα του ανθρώπινου μυαλού να κατακτήσει την αθανασία. Η εξωσωματική γονιμοποίηση, οι νέες θεραπείες για την μάχη του καρκίνου, η αποστειρωτική υγιεινή στις τροφές και στα σπίτια μας, τα εμβόλια, όλες αυτές οι εξελίξεις που αύξησαν τον μέσο όρο ζωής συνοδεύονται πιθανώς, πέραν των επιτυχιών τους και από άλλα νέα νοσήματα, αυτοάνοσα, άνοια, αλλεργίες. Λόγος γίνεται τελευταία για το μικροβίωμα του εντέρου μας, το οποίο σχετίζεται με τόσα νοσήματα του Δυτικού ανθρώπου και διαφέρει πολύ απο εκείνου που ζει σε υποανάπτυκτες χώρες. Βέβαια σε εκείνες πεθαίνουν ακόμη παιδιά από χολέρα και φυματίωση.

Η επιλογή λοιπόν δική σας. Πού θα ζήσετε, πώς θα ζήσετε, αν θα προτιμήσετε την επιστήμη ή όχι, η οποία ξανατονίζω δεν είναι πασπαλισμένη με χρυσόσκονη του Αγίου Πνεύματος αλλά ραντισμένη με τον ιδρώτα του μυαλού κάποιων βιολόγων, χημικών, ιατρών. Κάποιων τύπων που παραμέλησαν την οικογένεια τους και τους κυριακάτικους περιπάτους για να μπορούμε σήμερα να λέμε ότι νικάμε τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, για να λέμε ότι η παιδική λευχαιμία είναι σε αρκετά υψηλό ποσοστό ιάσιμη και για να μη θρηνούμε τα εκατομμύρια της γρίπης πριν από εκατό χρόνια.

Και επειδή η επιστήμη δεν είναι παρά μια ανθρώπινη υπόθεση, είναι προφανές ότι δε τα έχει καταφέρει όλα και ούτε πρόκειται! Όμως κάποτε, στα χωριά και οι γιαγιάδες γιατροσόφια εφάρμοζαν με βότανα και καμένα γαρύφαλλα στο καντήλι. Δεν στέκομαι στην επιστημοσύνη αυτών των πρακτικών, αλλά στη θέληση του ανθρώπου να ζήσει και να βρει λύση σε κάθε πρόβλημα υγείας. Ε, λοιπόν, και εμείς οι ιατροί θέλουμε να σας κάνουμε να ζήσετε. Και αρκετοί μάλιστα κλαίνε στα κουζινάκια και τα κρυφά καπνιστήρια των νοσοκομείων όταν δεν καταφέρνουν να δώσουν λύση και ακούν το βράδυ στην κλινική το κλάμα του εφήβου που έχει καρκίνο στα οστά ή την μητέρας του παιδιού με κάποιο αθεράπευτο σύνδρομο. Και, ναι, πολλούς γονείς σας θαυμάζουμε για την γενναιότητά σας. Δεν είμαστε χώρια όμως. Προσπαθούμε παράλληλα με εσάς. Δεν τα ξέρουμε όλα, αλλά προσπαθούμε να μάθουμε όσα περισσότερα γίνεται. Δεν είμαστε θεοί, αλλά δεν σημαίνει ότι δεν νιώθουμε ευθύνη.

Και κάτι τελευταίο: ο καθένας μας έχει τον ιατρό που του αξίζει και ο κάθε γιατρός τον ασθενή που του αξίζει. Πολύ συχνά διαπιστώνω ότι δεν υπάρχει μόνο καλός ή κακός γιατρός, αλλά καλό ή κακό δίδυμο ιατρού-ασθενή. Κι αυτό το λέω για να μη χολοσκάμε ούτε εμείς ούτε εσείς για αυτό που επιλέξατε. Και γιατί, πέρα από τα βασικά, το κάτι παραπάνω προκύπτει από αυτή τη δυαδική σχέση. Και για να δώσω αξία στην ιατρική της Ελλάδας, που παραμένει ανθρωποκεντρική και –πολύ σημαντικό- σκέφτεται και πράττει out of the box πολλές φoρές, βλέποντας αυτόν που έχει μπροστά του και ρισκάρει με επιλογές πέραν απο στενά πρωτόκολλα σαν αυτά που ισχύουν σε άλλες χώρες, όπου τα συστήματα υγείας, όπως π.χ. της Βρετανίας, ζυγίζουν το κόστος πάνω από την ίαση.

Αν όλα αυτά που γράφω σας φαίνονται αρκετά αθωωτικά για κάποιο λάθος κάποιου γιατρού που έγινε εις βάρος σας και αν γενικώς έχετε ακόμη άσχημη και απαξιωτική εικόνα για την ιατρική και την επιστήμη, τότε απλά σκεφτείτε ότι μπορεί να ήσασταν άτυχοι. Τι να κάνουμε… Δεν είναι όλοι οι κομμωτές εξίσου καλοί, ούτε όλοι οι μηχανικοί αυτοκινήτων αποτελεσματικοί. Ξέρω, δεν είναι το ίδιο σημαντικές οι τρίχες της κεφαλής με την υγεία, όμως είναι άνθρωποι που εργάζονται και στα δυο επαγγέλματα. Και σε κάθε επάγγελμα υπάρχουν όλων των ειδών οι επαγγελματίες. Στην (Παιδ)ιατρική θα βρείτε τουλάχιστον και το στοιχείο της ανθρωπιάς.