Όχι, δεν κάναμε! Και χαιρόμαστε πολύ γι’ αυτό. Το καλοκαίρι δεν είναι καιρός για επανάληψη. Όσα γράμματα κι αν ξεχάσουν τα παιδιά, όσο κι αν απομακρυνθούν από την ύλη του σχολείου, το καλοκαίρι δεν είναι η ώρα για επανάληψη. Το καλοκαίρι είναι καιρός για να ζήσουν διαφορετικά. Ανέμελα. Χωρίς άγχος. Χωρίς «πρέπει». Χωρίς υποχρεώσεις. Με μόνη υποχρέωση το παιχνίδι. Μετρώντας μπάνια, βουτιές, παγωτά, ορθοπεταλιές, ξενύχτια… Μαζεύοντας βότσαλα και κοχυλάκια. Παίζοντας ατέλειωτα σε πάρκα και παραλίες με φίλους και καινούργιους, καλοκαιρινούς, φίλους. Περιμένοντας να περάσει το μεσημέρι για να μπορέσουν ξανά να βγουν, να συναντήσουν και να συναντηθούν. Αυτά θέλει το καλοκαίρι! Αλμύρα και γυμνά πόδια να τρέχουν.
Κρύβουν μεγάλη σοφία και πλούτο οι μέρες αυτές. Δεν είναι τυχαίο που λέμε πως το καλοκαίρι μεγαλώνει τα παιδιά. Το γεγονός ότι δίνεται στα παιδιά και στις οικογένειες η ευκαιρία να βρεθούν πιο κοντά και να έρθουν σε επαφή με τη φύση, τη θάλασσα, με βουνά, ποτάμια, λίμνες, να επισκεφθούν ή και να μείνουν σε χωριά, στις γιαγιάδες και στους παππούδες (πόσο σημαντικά πρόσωπα!), αποτελεί από τις πιο σπουδαίες και σημαντικές προσφορές για τα παιδιά, ιδιαίτερα όσα ζουν και μεγαλώνουν σε πόλεις και μεγαλουπόλεις. Είναι το δώρο του καλοκαιριού. Είναι η τροφή που χρειαζόμαστε (τα παιδιά κι εμείς), ώστε να είμαστε χορτάτοι και ξεκούραστοι και να μπορέσουμε να έχουμε έναν δημιουργικό χειμώνα.
Κάθε καλοκαίρι, όλες οι αισθήσεις είναι σε διέγερση. Όλο το σώμα. Δεχόμαστε προσλαμβάνουσες και ερεθίσματα πολύ περισσότερο από κάθε άλλη εποχή. Ένα από τα κριτήρια – απόδειξη είναι το πόσο περισσότερο λερώνονται τα παιδιά. Από την κορφή ως τα νύχια! Παίζουν με την ψυχή τους, βάζοντας όλο το σώμα να συμμετέχει σε αυτό. Κι όσο πιο πολύ παίζουν και λερώνονται, τόσο πιο χαρούμενα και γεμάτα είναι. Λες και έχουν τραφεί με το πιο νόστιμο και θρεπτικό γεύμα.

Φύση και εκπαίδευση
Δεν είναι τυχαίο ότι τον τελευταίο αιώνα οι παιδαγωγοί, όταν αναφέρονται στην ανάπτυξη των παιδιών, τονίζουν τη σημασία της επαφής των παιδιών με τη φύση και ζητούν η εκπαίδευση να παρέχει τέτοιες ευκαιρίες ως τον κατεξοχήν βιωματικό τρόπο μάθησης. Περιέχονται όλες οι μαθηματικές και χωρικές έννοιες. Ταυτόχρονα, δεξιότητες όπως παρατήρηση, συνεργασία, ομαδικότητα, αλληλοβοήθεια, ενσυναίσθηση, σεβασμός μπορούν να καλλιεργηθούν αυθόρμητα ή/και ως ανάγκη που έρχεται από τα ίδια τα παιδιά. Οπότε όχι μόνο δεν πρέπει να τους το στερούμε, αλλά χρειάζεται να επιδιώκουμε και να γραπώνουμε την ευκαιρία που μας δίνεται, σαν να πρόκειται για τον ιδανικότερο δρόμο που έχουμε την περίοδο αυτή (και έτσι είναι!). Αν κάποιος μελετήσει την προσχολική αγωγή, θα ανακαλύψει ότι χρησιμοποιεί τη μέθοδο των 3H «Hands–Heart–Head». Σύμφωνα με αυτή, για να μπορέσει να πετύχει η εκπαίδευση χρειάζεται τη συμμετοχή και των τριών «H», και των χεριών και της καρδιάς και του μυαλού. Ενώ, αν κάτι αποκλειστεί, τότε το αποτέλεσμα είναι αμφίβολο.

Και με την ύλη του σχολείου, τελικά, τι γίνεται;
Φτάνει Σεπτέμβριος και, χμ, ανακαλύπτουμε ότι το παιδί μας, που δεν έχει κάνει επανάληψη, έχει ξεχάσει μερικά γράμματα της αλφαβήτου, ξεχνάει γράμματά από το όνομά του, μπερδεύει τη γραφή γραμμάτων και αριθμών, έχει ξεχάσει τις παρεούλες του 10 και του 20, έχει ξεχάσει να κάνει πρόσθεση με κρατούμενο και αφαίρεση, έχει ξεχάσει την προπαίδεια, ενώ η ορθογραφία του «βγάζει μάτι»…
Ναι. Όλα αυτά και πολλά ακόμα μπορεί να συμβούν και όντως συμβαίνουν στη διάρκεια ενός μόνο καλοκαιριού (ή και κάθε καλοκαίρι, από τάξη σε τάξη). Και ρωτώ (ως δασκάλα): Ποιο το πρόβλημα;
Εμείς, ως ενήλικοι, θυμόμαστε με ακρίβεια και λεπτομέρεια όλα όσα συνέβησαν τον προηγούμενο χρόνο; Όλα όσα διαβάσαμε; Όλα όσα μάθαμε; Όλα όσα κάναμε στη δουλειά; Γιατί απαιτούμε από ένα παιδί να τα έχει συγκρατήσει όλα; Ειδικά αν αναφερόμαστε σε κανόνες (π.χ. ορθογραφία) και τρόπους (μνημονικούς), στα οποία πιθανόν να μη βλέπει άμεσα κάποια χρησιμότητα. Είναι απολύτως φυσιολογικό και αναμενόμενο να έχει ξεχάσει και να συνεχίσει να ξεχνάει τους όγκους πληροφοριών που έχει δεχτεί και δέχεται στο σχολείο. Ή αλλιώς, θα ήταν παράλογο αν δεν συνέβαινε.
Πάμε τώρα να δούμε μια χρήσιμη πληροφορία, σχετικά με την ύλη του δημοτικού σχολείου. Η διάρθρωσή της είναι δομημένη με τέτοιον τρόπο ώστε κάθε χρόνο κάθε θέμα να επαναλαμβάνεται και να εμπλουτίζεται. Είναι σαν να λέμε «Για να θυμηθούμε τι μάθαμε πέρσι και σε ό,τι μάθαμε να συμπληρώσουμε και κάτι ακόμα». Αυτό ακριβώς εννοούμε όταν λέμε ότι η ύλη είναι σπειροειδής. Δηλαδή, κάθε χρόνο επαναλαμβάνεται και προστίθεται κάτι νέο. Έτσι, κάθε δάσκαλος μπορεί (και οφείλει) να βλέπει πού βρίσκονται οι μαθητές του, να θυμίζει όσα ξεχάστηκαν και να προχωράει στο πιο δύσκολο. Και επειδή όλοι οι δάσκαλοι γνωρίζουμε ότι τα παιδιά ξεχνάνε στη διάρκεια των διακοπών, όλοι φροντίζουμε να ξεκινάμε δίνοντας στα παιδιά ύλη από την προηγούμενη τάξη, τόσο για να δούμε πού βρίσκεται κάθε παιδί όσο και για να επαναλάβουμε βασικά κομμάτια, ώστε να μπορούμε, όταν έρθει η ώρα, να προχωρήσουμε.
Όλα αυτά (και πολλά ακόμα) είναι η δουλειά του δασκάλου. Όχι του γονιού. Ένας γονιός δεν θα κριθεί από το αν το παιδί του ξέχασε μερικά γράμματα από τη μια τάξη στην άλλη. Ένας γονιός καλείται να είναι δίπλα στο παιδί του, το οποίο ακολουθεί τις οδηγίες του δασκάλου. Με τη φράση «δίπλα στο παιδί», εννοώ την υποστήριξη και την εμπιστοσύνη που θα δείξει ένας γονέας στο παιδί και την ικανότητά του να αναλάβει την υποχρέωσή του απέναντι στο σχολείο. Και οι υποχρεώσεις για το σχολείο σημαίνουν την καλλιέργεια δεξιοτήτων από το σπίτι (όχι λύση των ασκήσεων από τον γονιό). Οι υποχρεώσεις για το σπίτι είναι μια ευκαιρία ώστε το παιδί να μάθει την επιμονή, την υπομονή, την επικοινωνία, την οργάνωση του χώρου και του χρόνου, ρουτίνες, το πώς αντιδρώ όταν χρειάζομαι βοήθεια, το τι κάνω όταν δεν τα καταφέρνω… Κι αν αυτή η περίοδος μας δίνει μια (ακόμα) ευκαιρία, αυτή είναι η δυνατότητα να ξεκινήσουμε μαζί με τα παιδιά μας να οργανώνουμε το πλάνο και το ημερολόγιο της σχολικής χρονιάς με όλα τα όμορφα που μπορεί αυτή να περιέχει. Καλή χρονιά!

Η Μαριάννα Κουμαριανού είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.