Ο Οκτώβριος είναι ο μήνας πρόληψης και ενημέρωσης για τον καρκίνο του μαστού, του συχνότερου τύπου καρκίνου στις γυναίκες. Συζητήσαμε, λοιπόν, με τη Χριστίνα Σωτηρακοπούλου, εκπαιδευτικό, 42 ετών, που δέχτηκε να μοιραστεί μαζί μας την πρόσφατη εμπειρία της από την ασθένεια.
Η διάγνωση και το χειρουργείο
Η διάγνωση της Χριστίνας έγινε στα τέλη Ιανουαρίου του 2020 και χειρουργήθηκε στις αρχές Φεβρουαρίου. Λίγες εβδομάδες πριν, είχε ψηλαφίσει τυχαία κάτι «παράξενο» στον αριστερό μαστό, αλλά επειδή περίμενε περίοδο δεν έδωσε σημασία· σχεδόν το ξέχασε. Πιάνοντας ξανά το ίδιο «σκληρό πραγματάκι», που δεν ήταν βέβαια και τόσο μικρό, μερικές ημέρες αργότερα, όταν πια η περίοδος είχε τελειώσει, ανησύχησε. Έκλεισε ραντεβού με τον τότε μαστολόγο της (δέκα χρόνια νωρίτερα είχε αφαιρέσει ένα ινοαδένωμα στον ίδιο μαστό και από τότε έκανε τακτικό ετήσιο έλεγχο, υπέρηχο και μαστογραφία αργότερα ‒εν προκειμένω, ο τακτικός έλεγχος είχε γίνει λίγους μήνες νωρίτερα, αλλά δεν είχε δείξει κάτι). Κατά τον υπέρηχο, της πήραν δείγμα για ταχεία βιοψία, που επιβεβαίωσε πως επρόκειτο για κακοήθεια.
Μια πολύ καλή της φίλη είχε νοσήσει έναν χρόνο νωρίτερα και η Χριστίνα επισκέφθηκε τον δικό της γιατρό για μια δεύτερη γνώμη. Τελικά, επέλεξε να προχωρήσει μαζί του. Έκανε όλες τις απαραίτητες εξετάσεις (αξονικές, μαγνητική μαστών, σπινθηρογράφημα οστών), για να επιβεβαιωθεί ότι δεν υπάρχει μετάσταση και ορίστηκε η ημερομηνία του χειρουργείου. Η μαγνητική έδειξε μικρές εστίες και σε άλλα σημεία του ίδιου μαστού, συνεπώς δεν υπήρχε άλλη επιλογή από την ολική μαστεκτομή. Στο ίδιο χειρουργείο έγινε και η πρώτη φάση της αποκατάστασης του μαστού, τοποθετήθηκε δηλαδή διατατήρας, ενώ θα ακολουθήσει σε δεύτερο χρόνο νέο χειρουργείο για την τοποθέτηση του τελικού ενθέματος.
Οι αιτίες
Για την εκδήλωση του καρκίνου μαστού, υπάρχει μια σειρά από επιβαρυντικούς παράγοντες, όπως το οικογενειακό ιστορικό, η μετάλλαξη στα γονίδια BRCA1 και BRCA2, η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ, η παχυσαρκία, η πρώτη εγκυμοσύνη σε ηλικία άνω των 35 ετών, κ.ά. Μια γυναίκα μπορεί να έχει όλους τους παράγοντες κινδύνου και να μην εκδηλώσει τη νόσο ποτέ. Όπως είπε στη Χριστίνα η γενετίστρια, στην οποία έκανε γονιδιακό έλεγχο μετά το χειρουργείο, η περίπτωσή της ήταν «ένα ακόμη τυχαίο περιστατικό γυναίκας του δυτικού κόσμου».
Η θεραπεία
Μετά το χειρουργείο, η Χριστίνα έκανε την εξέταση Oncotype DX, που συστήνεται υπό προϋποθέσεις σε γυναίκες με ορμονοεξαρτώμενο καρκίνο μαστού αρχικού σταδίου (χωρίς μετάσταση). Η εξέταση αυτή, η οποία γίνεται σε δείγμα του αφαιρεθέντος όγκου, απαντά στο κατά πόσο η ασθενής θα ωφεληθεί ή όχι από τη χημειοθεραπεία. Στη δική της περίπτωση, η πιθανότητα υποτροπής ήταν 30% και η χημειοθεραπεία μονόδρομος. Έκανε, λοιπόν, τέσσερις κύκλους ανά δύο εβδομάδες και δώδεκα εβδομαδιαίους κύκλους, τους οποίους ολοκλήρωσε στα μέσα Αυγούστου. Πριν από έναν μήνα, ξεκίνησε το δεύτερο στάδιο των θεραπειών της, το χάπι ορμονοθεραπείας, το οποίο θα παίρνει καθημερινά, την ίδια ώρα της ημέρας για τα επόμενα δέκα χρόνια, ώστε να μπει τεχνητά σε εμμηνόπαυση.
Η ψυχολογία
Όταν πήρε τα αποτελέσματα της ταχείας βιοψίας, η Χριστίνα ήταν μόνη στο νοσοκομείο ‒ο γιατρός μάλιστα είχε φύγει‒ και είχε μείνει να κοιτάζει το χαρτί χωρίς να υπάρχει δίπλα της ένας άνθρωπος να της απαντήσει στην απλή ερώτηση: «Θα πεθάνω από αυτό;» Η στιγμή εκείνη ήταν πολύ τραυματική. Όπως θυμάται, τηλεφώνησε στον άντρα της που ήταν με τις κόρες τους, έξι και εννέα ετών, στο σπίτι και έπειτα στη φίλη της που είχε αντίστοιχη εμπειρία έναν χρόνο νωρίτερα. Δεν ξέρει πώς οδήγησε για να επιστρέψει. Ζήτησε από τον άντρα της να βάλει τα παιδιά για ύπνο και καθυστέρησε όσο μπορούσε για να μην τα δει, ήταν σε σοκ.
Στη συνέχεια, όμως, υπήρξε αρκετά ψύχραιμη, τηρουμένων των αναλογιών. Μετά το πρώτο χαστούκι και τη βασανιστική αναμονή μέχρι να βγουν τα αποτελέσματα των αξονικών, το χώνευε σιγά σιγά και προσπαθούσε να σκέφτεται τι έχει μπροστά της μέρα τη μέρα. Δεν είπε ποτέ: «Γιατί σε μένα»· είπε όμως «Ρε γαμώτο, τόσο λίγο ήταν; Δεν θα προλάβω να χαρώ άλλα όμορφα πράγματα στη ζωή μου;»
Έχοντας κάνει ατομική ψυχοθεραπεία για αρκετά χρόνια (είχε ολοκληρώσει έναν χρόνο πριν από τη διάγνωση), η Χριστίνα δεν ένιωσε την ανάγκη να απευθυνθεί σε κάποιον φορέα για ψυχολογική υποστήριξη, μίλησε όμως με τη θεραπεύτριά της και έκαναν κάποιες συνεδρίες (από κοντά και μέσω skype).
Στο «Άλμα Ζωής», που κάνει εξαιρετική δουλειά με τις γυναίκες που έχουν νοσήσει, απευθύνθηκε για βοήθεια στον τομέα της διατροφής. Της έκλεισαν τηλεφωνικά ραντεβού με διατροφολόγο, η οποία την κατηύθυνε ώστε να βελτιώσει την διατροφή της, τόσο για να μπορέσει να διαχειριστεί τη χημειοθεραπεία και τις παρενέργειές της, όσο και για να θωρακίσει καλύτερα τον οργανισμό της από εκεί και πέρα.
Η νέα καθημερινότητα και η πανδημία
Η Χριστίνα σταμάτησε να εργάζεται λίγο πριν και για έναν μήνα περίπου μετά το χειρουργείο. «Πρόκειται για ένα δύσκολο χειρουργείο, με μεγάλο σωματικό πόνο ‒θυμάμαι ακόμα το πρώτο βράδυ στο νοσοκομείο, όταν παρά τα ισχυρά παυσίπονα δεν μπορούσα ούτε να αναπνεύσω, κάθε ανάσα ήταν σαν μαχαιριά στο στήθος μου. Παρότι ήμουν τυχερή και μου αφαιρέθηκαν προληπτικά μόλις τέσσερις λεμφαδένες, για να επανέλθει τελείως η κίνηση του χεριού πέρασαν σχεδόν τρεις μήνες. Τις πρώτες εβδομάδες δυσκολευόμουν να αυτοεξυπηρετηθώ. Θυμάμαι πήγαινα στο κομμωτήριο της γειτονιάς για να λουστώ (ήταν ένα δώρο που έκανα στον εαυτό μου), το μπάνιο ήταν… στοιχειώδες, μαγείρευε η μαμά μου και μας έφερνε φαγητό και φυσικά δεν οδηγούσα…» θυμάται.
Οι χημειοθεραπείες της συνέπεσαν με την πανδημία, επομένως η Χριστίνα είχε να αντιμετωπίσει ακόμα έναν παράγοντα που προκαλούσε φόβο. Ο ογκολόγος τής είπε πως εκείνη τη στιγμή πιο πολύ κινδύνευε από τον καρκίνο παρά από τον κορονοϊό και πως έπρεπε να ξεκινήσει τις προφυλακτικές της χημειοθεραπείες άμεσα. Κι εκείνη, στρατιώτης, έκανε ό,τι έπρεπε, προσέχοντας πολύ. Κατά μία έννοια, τη βοήθησε η καραντίνα, γιατί τότε όλοι ήταν μέσα και ένιωθε προστατευμένη.
Τα παιδιά
Στην αρχή, δεν ήταν έτοιμη να μιλήσει στις κόρες της, μαθήτριες δημοτικού. Ήθελε τον χρόνο της. «Είπα, λοιπόν, πως πρέπει να αφαιρέσω ένα μεγάλο σπυράκι που έχει βγει κοντά στη μασχάλη μου, το οποίο αν μείνει εκεί θα μου κάνει κακό», θυμάται. Η στιγμή-καμπή ήταν όταν ξεκίνησε χημειοθεραπείες και ήξερε πως από μέρα σε μέρα θα αρχίσουν να πέφτουν τα μαλλιά της. Ένιωθε να ασφυκτιά μέσα στο σπίτι τις μέρες του lockdown, να μην έχει καθόλου τον χώρο της και παράλληλα να πρέπει να πει «με το γάντι» στα παιδιά τι θα ακολουθούσε και γιατί. Το συζήτησε με την ψυχολόγο και με τον σύντροφό της και αποφάσισε να μιλήσει ανοιχτά. «Από εκείνη τη στιγμή απελευθερώθηκα, ήμουν ένας άλλος άνθρωπος μετά. Τους είπα πως αυτό το σπυράκι ήταν τελικά καρκίνος, ότι για λόγους προφυλακτικούς πρέπει οι γιατροί να καθαρίσουν όλο το σώμα μου με ένα είδος “απολυμαντικού”, σαν ντετόλ, που θα το παίρνω στο νοσοκομείο κάθε 1-2 εβδομάδες για να μην ξαναρρωστήσω, και ότι αυτό το απολυμαντικό, επειδή είναι πολύ ισχυρό φάρμακο έχει και παρενέργειες: η μαμά θα νιώθει κουρασμένη, μπορεί να την πονάει το στομάχι της και θα της πέσουν τα μαλλιά για ένα διάστημα, αλλά μετά θα ξαναβγούν. Οι κόρες μου το διαχειρίστηκαν καλά, γιατί έβλεπαν εμένα και τον σύντροφό μου να το διαχειριζόμαστε καλά ‒τα παιδιά είναι σφουγγάρια, αποκωδικοποιούν με τον τρόπο τους αυτό που βλέπουν. Πριν από λίγες ημέρες, πήγα τη μεγάλη στο κομμωτήριο να κουρευτεί, γιατί είχε βαρεθεί τα πολύ μακριά της μαλλιά. Από μόνη της ρώτησε, λοιπόν, τον κομμωτή αν μπορεί να της κρατήσει την κοτσίδα για να τη δωρίσει στο Άλμα Ζωής για το πρόγραμμα “Χάρισε Δύναμη”», εξηγεί η Χριστίνα.
Ο σύντροφος και η σεξουαλικότητα
Παρότι πρόκειται για μια πολύ μοναχική διαδρομή, ο σύντροφός της της στάθηκε πολύ, στο μέτρο του ρεαλιστικού, γιατί στην πραγματικότητα, όπως τονίζει η Χριστίνα, δεν είναι εύκολο κάποιος να έρθει στη θέση σου, όσο και να σε αγαπά, όσο και να σε νοιάζεται. Πάντως, εκείνος έκανε τις υπερβάσεις που χρειάζονταν, ήταν και είναι δίπλα της.
Όσον αφορά το πόσο επηρεάζει ο συγκεκριμένος καρκίνος και η μαστεκτομή τη σεξουαλικότητα της γυναίκας, η Χριστίνα είναι κάθετη: «Σίγουρα την επηρεάζει και δεν μπορώ να απαντήσω ακόμα στο αν η γυναίκα επανέρχεται κάποτε στην προ μαστεκτομής εποχή». Η ίδια αισθάνεται ότι δεν έχει συμφιλιωθεί ακόμα απόλυτα με τη νέα εικόνα του σώματός της, παρότι είναι σε καλό δρόμο. Πάντως, της φτιάχνει τη διάθεση το ότι έχει χάσει βάρος τους τελευταίους μήνες, γιατί προσέχει πολύ τη διατροφή της (έχει κόψει ζάχαρη, αλκοόλ, τρώει πολλά φρέσκα φρούτα και λαχανικά) και το ότι έχει ξαναβάλει τη γυμναστική στη ζωή της.
Οι φίλες και ο νέος τρόπος ζωής
Εκτός από τον σύντροφό της, η Χριστίνα είχε στο πλευρό της και τις φίλες της. «Είναι τρομερό το πώς μια δοκιμασία σαν τον καρκίνο φέρνει τα πάνω κάτω στη ζωή σου και στο κομμάτι των σχέσεων. Επέλεξα να αποστασιοποιηθώ από κάποιους ανθρώπους, για να δημιουργήσω χώρο ώστε να μπουν στη ζωή μου αυτοί που είχα περισσότερη ανάγκη και που επέλεξαν να έρθουν συγκινητικά κοντά μου αυτή την περίοδο».
Πλέον, έχει επιστρέψει κανονικά στη δουλειά της. «Η αλήθεια είναι πως έχω χαθεί λίγο πάλι στην καθημερινότητα και στο τρέξιμο. Έμαθα, όμως, να λέω πιο εύκολα όχι. Όταν δεν μπορώ, όταν νιώθω πως κουράζομαι, αποσύρομαι εγκαίρως. Προσπαθώ να μην κάνω πια την ηρωίδα», τονίζει.
Κλείνοντας τη συζήτηση, η Χριστίνα στέλνει το δικό της μήνυμα προς όλες τις γυναίκες που νοσούν: «Ο καρκίνος του μαστού είναι μια δοκιμασία, ναι, είναι μια συγκλονιστική ανατροπή στη ζωή μας, ναι, είναι ένα βουνό που το ανεβαίνουμε χωρίς manual γιατί κανείς δε μας έχει δείξει τον τρόπο, αφού κάθε περίπτωση είναι μοναδική, όμως τα ποσοστά είναι με το μέρος μας. Οι θεραπείες θα τελειώσουν, τα μαλλιά θα ξαναβγούν πιο δυνατά από ποτέ, η επιδερμίδα θα ξανανιώσει. Και θα βγούμε κερδισμένες, με τους σωστούς ανθρώπους δίπλα μας, γιατί πια ξέρουμε πως δεν έχουμε στη ζωή μας ούτε τον χρόνο ούτε τον χώρο να αναλωνόμαστε σε πράγματα που τελικά δεν έχουν και τόση σημασία».