Κάθε ανθρώπινο ον έρχεται στον κόσμο με ένα τεράστιο δυναμικό, έναν μοναδικό θησαυρό. Ως γονείς έχουμε, αν όχι το καθήκον, σίγουρα την ευθύνη να βοηθήσουμε τα μικρά μας να ξεδιπλώσουν και να θέσουν σε λειτουργία αυτόν το θησαυρό που κουβαλούν, αρκεί να έχουμε υπομονή, επιμονή και θέληση ώστε να κατανοήσουμε την βασική τους ανάγκη, που δεν είναι άλλη από εκείνη της επιθυμίας για ζωή! Η επιθυμία για ζωή, που αποτελεί το βασικό γρανάζι επιβίωσης, εκδηλώνεται διαφορετικά σε κάθε φάση και ηλικία, με διαφορετικούς και περίπλοκους τρόπους. Τι, όμως, σημαίνει ανάγκη επιθυμίας για ζωή και πώς αυτή η επιθυμία έρχεται σε ισορροπία με την πραγματικότητα της ζωής;
Το παιδί στα πρώτα χρόνια της ζωής του πιστεύει ότι η αιτία όλων των πραγμάτων και των γεγονότων είναι η πράξη και η σκέψη του. Το μικρό αυτό πλάσμα, ο μελλοντικός ενήλικας, σκέφτεται και λειτουργεί όπως κάποτε οι πρωτόγονοι άνθρωποι: Αποδίδει ανθρώπινες, ή και πολλές φορές υπεράνθρωπες, αιτίες σε όλα όσα συμβαίνουν γύρω του, από τα καθημερινά γεγονότα στη ζωή του μέχρι τα φυσικά φαινόμενα! Μεγαλώνοντας, με τα σωστά ερεθίσματα, το παιδί αρχίζει να γνωρίζει τον εξωτερικό κόσμο και σταδιακά κατορθώνει να απαγκιστρωθεί από την αίσθηση πως όλα τα διαφεντεύει και τα επηρεάζει το ίδιο και οι επιθυμίες του. Ωστόσο, ο «πραγματικός κόσμος» (αν υπάρχει, γιατί σύμφωνα με τον Καπελά στο κλασικό βιβλίο «Η Αλίκη μέσα από τον καθρέφτη» δεν ξέρουμε ποιος είναι αυτός που αποφασίζει τι είναι πραγματικό και τι όχι) είναι ασταθής, καθώς το παιδί βαδίζει, πολύ αργά και με δυσκολία αρκετές φορές, προς τον δρόμο της λογικής.
Καθώς το μικρό μας μεγαλώνει, μεγαλώνει κι ο κόσμος γύρω του και τον ανακαλύπτει μέσα από τον εαυτό του. Καθώς ξεπροβάλλει από το στοματάκι του η λέξη «εγώ» και «μόνη/ος μου», ξεπροβάλλει και το μικρό μας στον κόσμο δειλά δειλά, σαν άτομο που υπάρχει και συνυπάρχει με την δική του δυναμική και ιδιοσυγκρασία, έτοιμο να εξηγήσει τα μυστήρια του «σύμπαντος», στην αρχή του «γαλαξία» που το περιβάλλει, και έπειτα των άλλων, των πιο μακρινών.
Αυτό, για μένα, είναι η ανάγκη επιθυμίας για ζωή, η ανάγκη να αναδυθεί η δύναμη που ξεκινά ασυνείδητα σαν μια τόση δα φλογίτσα, όταν το βρέφος μας δεν έχει ακόμα καταφέρει να εστιάσει σε μια φιγούρα, μα παρόλα αυτά στρέφει το κεφαλάκι του σε κάθε θόρυβο ή μυρωδιά ώστε να συνδεθεί, να δημιουργήσει έναν δεσμό. Έπειτα, η ανάγκη επιθυμίας για δεσμό γίνεται η βαρκούλα που το ταξιδεύει σε επόμενες περιπέτειες, σε επόμενα ερεθίσματα, με ένα νευρικό σύστημα πιο ώριμο και έτοιμο. Και καθώς προχωρά η ανάπτυξη του μικρού μας, σε μια παράλληλη διαδρομή, η ανάγκη επιθυμίας δυναμώνει, το «εγώ» μεγαλώνει, κρατά όλο και πιο σταθερά το τιμόνι της βαρκούλας και τα ταξίδια έχουν ακόμα μεγαλύτερη επιρροή πάνω στον άνθρωπο που αναπτύσσεται και προετοιμάζεται για την ενήλικη ζωή.
Όλη αυτή η διαδρομή βέβαια δεν θα έχει κανένα νόημα αν επισκιαστεί το κεντρικό πρόσωπο που είναι η μητέρα (σε περίπτωση που εκείνη δεν υπάρχει, όποιος εκτελεί τις μητρικές λειτουργίες.) Όλες οι ερευνητικές και διερευνητικές διαδρομές του μικρού ανθρώπου ξεκινούν με μια κεντρική βάση και αυτή είναι εδραιωμένη στη σχέση του βρέφους με τη μητέρα. Είναι η αφοσίωση του μωρού σε εκείνη που το βοηθά να ανακαλύψει τον εαυτό του και τον εξωτερικό κόσμο μια και η τακτική επανάληψη αυτού του προσώπου, της ευχαρίστησης και της ικανοποίησης που το συνοδεύουν επιτρέπει σε αυτό και μόνο σε αυτό το πρόσωπο να διαχωριστεί από όλα τα άλλα. Εν αρχή είναι η ανάγκη, λοιπόν!
Η επαφή του σώματος του μωρού με το σώμα της μητέρας επιτρέπει στο πρώτο να κάνει μια διαφοροποίηση αισθήσεων και να αποκτήσει την πρώτη αίσθηση του εαυτού (ένα παράδειγμα είναι το χάδι· μέσα από το χάδι της μητέρας το βρέφος βιώνει απόλαυση, αλλά αισθάνεται και το όριο του δέρματος του καθώς διαγράφεται από το χέρι της μητέρας μια τρυφερή απτική διαδρομή.) Στη συνέχεια η διαφοροποίηση του σώματος της πραγματικής μητέρας από το είδωλο του σώματός της στον καθρέφτη δημιουργεί τις πρώτες έννοιες της πραγματικότητας. Η ανακάλυψη από ένα μωρό ότι είναι ον ξεχωριστό από τη μητέρα του είναι το αποτέλεσμα μιας βαθμιαίας εξέλιξης: Ενώ στην πρώτη περίοδο βρεφικής ηλικίας η ανάγκη του παιδιού για τη μητέρα δεν είναι ανεξάρτητη από την επιθυμία ικανοποίησης των αναγκών του, στη δεύτερη περίοδο (στους 6 περίπου μήνες) το βρέφος κάνει ένα μεγάλο βήμα προόδου, γιατί αισθάνεται ικανοποίηση και μόνο με την εμφάνιση της μητέρας του. Από τη στιγμή που το μωρό αρχίζει να αγαπά ένα πρόσωπο που θεωρεί ξεχωριστό από τον εαυτό του αρχίζει να αποκτά τη δική του προσωπικότητα.
Το βρέφος με τον δικό του τρόπο, μέσα από την εξέλιξη της ποιότητας αλλά και της κατεύθυνσης των επιθυμιών του, αποδεικνύει ότι ο πολιτισμός αρχίζει με την αγάπη. Και για να ολοκληρώσω, θα επιστρέψω στην ανάγκη επιθυμίας για ζωή. Δεν είναι άραγε αυτή η ίδια αγάπη που μας κινητοποιεί σε όλη μας τη ζωή; Αγάπη για τη μητέρα, για τον εαυτό μας, για τους άλλους. Αγάπη για αυτό με το οποίο καταπιανόμαστε… Ο άνθρωπος, κυρίως στα πρώτα 5 χρόνια του, τις πρώτες 1800 μέρες της ζωής του, με τη δική μας βοήθεια, με τη δική μας αγάπη, θα μάθει να αγαπά. Θα κορέσει την ανάγκη του και θα επιθυμήσει την ζωή!
Η Σουζάνα Παπαφάγου, κλινική ψυχολόγος-οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια, μας περιμένει την Κυριακή 22 Σεπτεμβρίου και ώρα 14:00-15:00, στην Τεχνόπολη, στον Πολύχρωμο Πλανήτη του Φεστιβάλ Π100. Στη συνάντηση μας θα έχουμε την δυνατότητα να εξετάσουμε, να συζητήσουμε και να προβληματιστούμε σε σχέση με τα πρώτα βασικά χρόνια της ανάπτυξης των παιδιών μας και να αναζητήσουμε δημιουργικές και λειτουργικές οδούς που θα μας βοηθήσουν να συνοδέψουμε τα μικρά μας στις περιπετειώδεις διαδρομές της ζωής, εμφυσώντας τους ερεθίσματα που θα τα βοηθήσουν να μετατρέψουν κάθε ενστικτική και ασυνείδητη ανάγκη επιβίωσης σε συνειδητή και δημιουργική επιθυμία για ζωή!
