Οι «Οργανούληδες» είναι ένα καινοτόμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) και του Ιδρύματος Ωνάση, που σκοπό έχει να συστήσει στα παιδιά από 7 έως 11 ετών τα εσωτερικά όργανα του σώματός τους, τη λειτουργία τους, τη σημασία και τον τρόπο τού να τα διατηρούμε χαρούμενα και υγιή. Το Τaλκ συνάντησε τη Γιούλη Μενουδάκου, προϊσταμένη του Τμήματος Συντονισμού Μεταμοσχεύσεων στον ΕΟΜ, που μας μίλησε για την πρωτοβουλία αυτή.

Με τον κατάλληλο τρόπο
«Η διδασκαλία γίνεται με τρόπο που τραβά το ενδιαφέρον των παιδιών και διευκολύνει την αφομοίωση πληροφοριών, μέσα από “fun facts” γύρω από τις θαυμαστές λειτουργίες των οργάνων. Αφού τα παιδιά τις αφομοιώσουν, ενημερώνονται με απλά λόγια και για τη δυνατότητα που μας δίνει η ιατρική αυτά να ξαναλειτουργούν μέσα σε άλλους ανθρώπους, εφόσον χρειαστεί, και ως εκ τούτου να σώζουν ζωές μέσα από το θαύμα της μεταμόσχευσης. Οι “Οργανούληδες” διδάσκονται εδώ και χρόνια στα σχολεία της Αγγλίας, απ’ όπου προέρχονται, πρόσφατα τους αγκάλιασαν η Σκοτία και ο Καναδάς, ενώ μας συστήθηκαν στα ελληνικά χάρη στην υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση, που εξασφάλισε τα αποκλειστικά δικαιώματα για την Ελλάδα», εξηγεί η κ. Μενουδάκου.
Αναρωτιέμαι αν οι «Οργανούληδες» προκάλεσαν αντιδράσεις, για παράδειγμα ότι τα παιδιά είναι μικρά και ίσως τρομάξουν ή ότι δεν μπορούν να κατανοήσουν πλήρως τη σημασία των εννοιών. «Αντιδράσεις, όχι, δεν έχουμε συναντήσει», απαντάει κατηγορηματικά η Γιούλη Μενουδάκου. «Κάποιοι γονείς είναι σκεπτικοί, ναι, αυτό συμβαίνει, αφού είναι η πρώτη φορά που η δωρεά οργάνων γίνεται μέρος της δημόσιας εκπαίδευσης. Όμως, η πληροφορία για τη μεταμόσχευση δίνεται με τρόπο απλό, προσαρμοσμένο και σταθμισμένο στις αντιληπτικές ικανότητες των παιδιών αυτής της ηλικίας». Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι το πρόγραμμα έχει εγκριθεί από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και αποτελεί μέρος των θεματικών Αγωγής Υγείας που προσφέρονται από το Υπουργείο Υγείας.
Ως γονέας και ψυχολόγος, η κυρία Μενουδάκου επισημαίνει ότι «τα παιδιά αυτής της ηλικιακής ομάδας έχουν πλέον τόσα ερεθίσματα και είναι πολύ περισσότερο εξοικειωμένα με τις έννοιες της ασθένειας, της απώλειας και της σημασίας της υγείας μας, καθώς της υπευθυνότητας μας γύρω από αυτό». Μας προτείνει, για παράδειγμα, να σκεφτούμε κινούμενα σχέδια όπου ο ήρωας χάνει τη ζωή του ή ακόμα και ένα μέλος του σώματός του ή που με κάποια «μαγική» παρέμβαση ξαναγεννιέται, με τρόπο μάλιστα που συχνά εμείς οι γονείς δεν εγκρίνουμε… Αντίθετα, οι έννοιες στους «Οργανούληδες» προσφέρονται με τρόπο που δεν δημιουργούν ταύτιση στα παιδιά (ότι δηλαδή μπορεί να συμβεί κάτι κακό σε εκείνα), πληροφορούν, συμβάλλουν στην ευαισθητοποίηση γύρω από θέματα υγείας και αυτοφροντίδας και κυρίως επιχειρούν μια «ξενάγηση» στο σώμα μας.Τι πρέπει να αλλάξει;
Στην πράξη, η έλλειψη μοσχευμάτων και ο διαρκώς αυξανόμενος αριθμός ασθενών που χρήζουν μεταμόσχευσης δυστυχώς διευρύνεται, και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπάρχει στην Ελλάδα η κουλτούρα της δωρεάς οργάνων σε σχέση με τις υπόλοιπες δυτικές κοινωνίες και τι χρήζει βελτίωσης; «Από τις πρώτες χώρες παγκοσμίως στη δωρεά οργάνων είναι η Ισπανία και η Πορτογαλία. Οι πολίτες αυτοί δεν είναι περισσότερο αλληλέγγυοι ή φιλάνθρωποι από τους Έλληνες ούτε γνωρίζουν τα πάντα γύρω από τις μεταμοσχεύσεις. Απλώς, το σύστημα υγείας εκεί υποστηρίζει και διευκολύνει τις ιδιαίτερα απαιτητικές διαδικασίες της δωρεάς οργάνων. Η πανδημία αποκάλυψε τις διαφορές στον αριθμό των κλινών ΜΕΘ (απ’ όπου προκύπτουν οι δότες οργάνων) ανά πολίτη, ανάμεσα στην Ελλάδα και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στην προ-Covid εποχή συχνά ετίθετο το δίλημμα: “Ποιον να βάλουμε στη μια κλίνη που άδειασε στη ΜΕΘ; Τον ασθενή με τις ελπίδες επιβίωσης ή τον εγκεφαλικά νεκρό, δυνητικό δότη οργάνων;” Η απάντηση ήταν αυτονόητη», παραδέχεται η κ. Μενουδάκου.

Σιγά μη συμβεί σε μένα…
Συχνά νομίζουμε ότι η μεταμόσχευση αφορά τους άλλους, όμως δεν είναι απίθανο να χρειαστούμε και εμείς κάποτε δωρεά. Μάλιστα, είναι πιο πιθανό από το να γίνουμε τελικά εμείς δότες. «Η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης σε συνδυασμό με τους αυξανόμενους καθημερινούς επιβαρυντικούς παράγοντες της υγείας μας (κακή διατροφή, στρες, μόλυνση περιβάλλοντος κ.ά) αυξάνουν τις πιθανότητες να χρειαστούμε μεταμόσχευση οργάνου κάποια στιγμή στη ζωή μας, παρά να καταλήξουμε σε συνθήκες (εγκεφαλικού θανάτου διασωληνωμένοι σε ΜΕΘ) ώστε να μπορέσουμε να γίνουμε δότες», υπογραμμίζει η κ. Μενουδάκου. «Δυστυχώς ζούμε καθημερινά την αγωνία ασθενών και συγγενών, μόλις συνειδητοποιούν ότι η μοναδική θεραπευτική τους λύση είναι η μεταμόσχευση. Αυτή τη στιγμή περισσότεροι από 1200 ασθενείς είναι εγγεγραμμένοι στο μητρώο αναμονής για μεταμόσχευση νεφρού και μόνο οι 100 από αυτούς μεταμοσχεύονται ετησίως από αποβιώσαντες δότες. Αντιστοίχως, υπάρχουν 30 για καρδιά, 100 για ήπαρ και 10 για πνεύμονες. Οι περιπτώσεις των παιδιών είναι περί τις 15-20 ετησίως για όλα τα όργανα, απλώς οι λόγοι που δημιουργούν την ανάγκη μεταμόσχευσης οργάνων σε παιδιά είναι συνήθως πιο επιτακτικοί».

Και λίγα πρακτικά 

• Δωρητής οργάνων, κάτοχος δηλαδή της «Κάρτας Δωρητή» μπορεί να γίνει οποιοδήποτε ενήλικος πολίτης, ανεξαρτήτως της κατάστασης της υγείας του, δηλώνοντάς το στο www.eom.gr.
• Ένας ενήλικος μπορεί να δώσει μόσχευμα σε παιδί και έτσι γίνονται οι περισσότερες μεταμοσχεύσεις ήπατος των μικρών ασθενών. Μάλιστα είναι ένα από τα σημεία μεγάλου ενδιαφέροντος των παιδιών, όταν γνωρίζουν τον Οργανούλη του Ήπατος και τη «μαγική» του ιδιότητα να ξαναμεγαλώνει!
• Η προτεραιότητα στη μεταμόσχευση διαφοροποιείται ανάλογα το όργανο, τη βαρύτητα και τον χρόνο των ασθενών στο μητρώο αναμονής και την ιστοσυμβατότητα τους με τον δότη. Τον τρόπο κατανομής τον καθορίζει ειδικό αδιάβλητο πληροφοριακό σύστημα στον ΕΟΜ.
• Η ελληνική νομοθεσία, απόλυτα εναρμονισμένη με την ευρωπαϊκή, θέτει το πλαίσιο ποιότητας και ασφάλειας των μεταμοσχεύσεων και διασφαλίζει ότι οποιαδήποτε δωρεά οργάνων γίνεται στη βάση του εθελοντισμού και της ρητής συναίνεσης του δότη ή των συγγενών του.
• Ο ΕΟΜ και το Ίδρυμα Ωνάση συνδιοργανώνουν webinars για γονείς, εκπαιδευτικούς και επαγγελματίες Υγείας, προκειμένου να ενημερωθούν για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και για τον τρόπο που μπορούμε να το μεταλαμπαδεύσουμε στα παιδιά.
• Οι δάσκαλοι που επιθυμούν να οργανώσουν στο σχολείο τους το πρόγραμμα των «Οργανούληδων» μπορούν να στέλνουν τα αιτήματά τους στο education@onassis.org

Δείτε όλο το εκπαιδευτικό υλικό για τους Οργανούληδες στους παρακάτω συνδέσμους:
https://www.onassis.org/el/health/orgamites-a-new-educational-program-promoting-healthy-living-and-organ-donation
https://www.eom.gr/ekpaideytiko-yliko-gia-mathites/

Photo Credit: Θοδωρής Μανωλόπουλος