Όταν είδα τον τίτλο Δεν υπάρχουν άτακτα παιδιά! γέλασα [και τα παιδιά μου επίσης]. Όταν, όμως, διάβασα το βιβλίο των Εκδόσεων Διόπτρα είδα μιαν άλλη οπτική γονεϊκότητας, που πιθανότατα θα βοηθήσει τις νέες γενιές γονέων να μεγαλώσουν παιδιά που δεν θα είναι άτακτα, διότι απλώς δεν θα χρειαστεί να είναι, διότι δεν θα έχουν τις ανάγκες που τα οδηγούν στις λεγόμενες αταξίες, όπως στα κλάματα, στα χτυπήματα, στις επιθέσεις, στις κρίσεις οργής, στα πείσματα ή στις φωνές. Η μητέρα, δημοσιογράφος και παιδοψυχολόγος Kate Silverton μοιράζεται μια πρωτοποριακή νέα προσέγγιση για την ανατροφή των παιδιών, βοηθώντας έτσι τους καινούργιους γονείς να αντιμετωπίσουν εύκολα και διασκεδαστικά την καθημερινότητα της οικογένειάς μας.

1. Γιατί δεν μας είπε κανείς ότι θα ήταν τόσο δύσκολο;
2. Γιατί ήταν τόσο δύσκολο;
3. Είναι τόσο δύσκολο για όλους;

Λαμβάνοντας από ανθρώπους και βιβλία δεκάδες ιδέες ανατροφής και εφαρμόζοντας διάφορες μεθόδους, η Silverton αποφάσισε να συνδυάσει τις καλύτερες παραδοσιακές συμβουλές με τη σύγχρονη νευροεπιστήμη, προς όφελος μικρών και μεγάλων. Και έτσι προέκυψε το βιβλίο: Θέλοντας να μάθει πώς να αναθρέψει έναν υγιή παιδικό εγκέφαλο, ώστε αυτός να εξελιχθεί σταδιακά σε έναν υγιή ενήλικο εγκέφαλο. Φυσικά, η παιδική συμπεριφορά καθορίζεται από τη γονεϊκή συμπεριφορά. Η Silverton το συνειδητοποίησε νωρίς, όπως νωρίς συνειδητοποίησε ότι χρειαζόταν μια “παραβολή” για να αφηγηθεί στους “συναδέλφους” γονείς τη δική της μέθοδο, που δεν περιελάμβανε ούτε ταμπέλες ούτε δύσκολους επιστημονικούς όρους.

Χρησιμοποίησε, λοιπόν, μια σαύρα, έναν μπαμπουίνο, μια σοφή κουκουβάγια και ένα… μπάομπαμπ. Τα τρία ζώα και το δέντρο αντιπροσωπεύουν στο βιβλίο τον παιδικό εγκέφαλο και το καθένα από αυτά επηρεάζει τη συμπεριφορά του μικρού μας, αλλά και τη δική μας. Ναι μεν ο εγκέφαλος είναι πολύπλοκος, αλλά εμείς μπορούμε, κατά μία έννοια, να τον απλοποιήσουμε, ακολουθώντας την πραγματικά ευφάνταστη ιδέα της Silverton, ώστε να τον διαπλάσουμε χωρίς μεγάλη δυσκολία.

Όλοι ξέρουμε πως ένα από τα πιο πολυφορεμένα επίθετα που θα βρείτε να συνοδεύει τη λέξη “παιδί” είναι το “άτακτο”. Ιδιαίτερα αν το παιδί είναι μικρό και ψάχνει τρόπους να ανακαλύψει τον κόσμο και να χωρέσει σε αυτόν. Γι’ αυτό φέρεται “κάπως”. Προσπαθεί να μας πει κάτι, χωρίς να έχει τον τρόπο, τις λέξεις, χωρίς να μπορεί να διαχειριστεί τα συναισθήματά του. Και εδώ παίζει μεγάλο ρόλο και ο εγκέφαλός του, που αναπτύσσεται. Δεν θα σας μαρτυρήσω εδώ όλη τη θεωρία της Silverton, όμως θα σας δώσω μερικές ενδείξεις. Ο παιδικός εγκέφαλος (ένα δέντρο μπάομπαμπ στο σύνολό του) χωρίζεται σε τρία μέρη τα οποία αναπτύσσονται σταδιακά με την ακόλουθη σειρά:

• στον εγκέφαλο επιβίωσης, που κρατάει τα παιδιά ζωντανά. Η σαύρα αντιπροσωπεύει τον εγκέφαλο επιβίωσης, καθώς έχει αυτοματοποιημένες συμπεριφορές και δρα ενστικτωδώς. Επηρεάζει τα παιδιά, ιδιαίτερα στην αρχή, αλλά και σε ολόκληρη τη ζωή τους. Παίζει ρόλο στο ρίσκο, στο άγχος και στη μελλοντική ψυχική τους υγεία.
• στον συναισθηματικό εγκέφαλο, που ρυθμίζει το πώς αισθάνονται τα παιδιά και το πώς αντιλαμβάνονται τον κόσμο. Ο μπαμπουίνος αντιπροσωπεύει τον συναισθηματικό εγκέφαλο, ελέγχοντας την κοινωνική συμπεριφορά, τη διάθεση για παιχνίδι και το δέσιμο με τους άλλους. Φυσικά, από αυτόν εξαρτώνται τα συναισθήματα, τα οποία τα πρώτα χρόνια είναι λίγο… πρωτόγονα και τα παιδιά χρειάζονται την ανάπτυξη ενός ασφαλούς δεσμού με τους φροντιστές τους, προκειμένου να τα αντέξουν και να μάθουν να αυτορρυθμίζονται. Ο μπαμπουίνος λειτουργεί και ως βιβλιοθήκη εμπειριών, αλλά πρώτα δρα και μετά σκέφτεται. Πολύ συχνά μας συνοδεύει (δυστυχώς) και στην ενήλικη ζωή μας.
• στον σκεπτόμενο εγκέφαλο, που διδάσκει στα παιδιά ενσυναίσθηση, αίσθηση του χρόνου, επίλυση προβλημάτων και κατανόηση εννοιών. Αυτός είναι, όπως καταλάβατε, η σοφή κουκουβάγια, που ελέγχει όλες τις υπέροχα πολύπλοκες σκέψεις μας και μας διακρίνει από τα ζώα. Υπάρχει, όμως, ένα μικρό πρόβλημα. Τα μικρά μας δεν έχουν στον εγκέφαλό τους σοφή κουκουβάγια, αλλά ένα μικρό χνουδωτό κουκουβαγιάκι, που αδυνατεί να τιθασεύσει τον μπαμπουίνο με τον οποίον συνυπάρχει. Μην ανησυχείτε: Το πουλάκι θα μεγαλώσει. Μα θέλει τη στήριξή μας. Μη νομίζετε ότι κι εμείς οι ενήλικοι καταφέρνουμε πάντα να βγάζουμε προς τα μπρος τη σοφή κουκουβάγια. Συχνά πετάγονται και αντιδρούν οι σαύρες και οι μπαμπουίνοι, ιδιαίτερα αν είμαστε κουρασμένοι, φοβισμένοι και συναισθηματικά φορτισμένοι.

Πάντοτε υπάρχει κάποιος λόγος πίσω από την κάθε συμπεριφορά του παιδιού. Όταν κάτι δεν πάει καλά, κάτι άλλο συμβαίνει και πρέπει να βοηθήσουμε. Δυστυχώς, ό,τι αρνητικό συμβαίνει στον εγκέφαλο δεν μένει μόνο στον εγκέφαλο. Περνάει με διάφορους -μπαμπουινίστικους- τρόπους και στο σώμα, ως στρες, άγχος, υπερβολή, θυμός κ.ά. Επομένως, εδώ ο γονιός πρέπει καταρχάς να μάθει -αν δεν το έχει διδαχτεί ήδη- να αυτορρυθμίζεται, ώστε να λειτουργεί ως συναισθηματικό καταφύγιο για το παιδί του και να το βοηθάει, ώστε να οδηγηθεί κι εκείνο στην αυτορρύθμιση. Ναι, η συναισθηματική ρύθμιση του εαυτού είναι ένα από τα πιο βασικά εργαλεία που μπορούμε να προσφέρουμε στο παιδί μας τα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής του. Και όσο το δουλεύουμε, από τότε που είναι ακόμα βρεφάκι, τόσο μειώνουμε τις πιθανότητες να κάνει παντός τύπου πράξεις που χαρακτηρίζονται άτακτες.

Επιπλέον πληροφορίες για το βιβλίο:

• Σε κάθε κεφάλαιο θα βρείτε εύκολες και πρακτικές συμβουλές, εργαλεία-μεθόδους και σενάρια για να αντιμετωπίσετε κάθε πτυχή της οικογενειακής σας καθημερινότητας.
• Θα συναντήσετε συχνά πυκνά το λεγόμενο “κουτί της σκέψης”, που περιέχει λόγια σοφά για όλους μας. Σημειώστε τα και κρατήστε τα καλά φυλαγμένα μέσα σας.
• Θα συναντήσετε ακόμα υπέροχες… σοφίες της σοφής κουκουβάγιας, στο τέλος κάθε κεφαλαίου. Πού και πού να επιστρέφετε σε αυτές, γιατί συμπυκνώνουν την ουσία όσων έχουν προηγηθεί.
• Η συγγραφέας χρησιμοποιεί, χωρίς καμιά ντροπή, προσωπικά παραδείγματα και δικές της εμπειρίες. Ναι, δεν είσαστε οι μόνοι που…
• Μεγάλο μέρος αφιερώνεται στις κρίσεις οργής των νηπίων, αλλά και στα κλάματα, δυο φάσεις που τρομάζουν πολύ τους γονείς και που συχνά -όχι, όμως, απαραίτητα- ταυτίζονται, τόσο στην πράξη όσο και στη συνείδησή μας.
• Η συγγραφέας παίρνει ξεκάθαρη θέση κατά της απομόνωσης ως τιμωρίας. Αν στείλουμε το παιδί στο δωμάτιό του, το κάνουμε να σκεφτεί ότι δεν το βοηθάμε αν και είναι αναστατωμένο και ότι το να είναι μόνο είναι τιμωρητικό.
• Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται τόσο στον τρόπο που μιλάμε στα παιδιά μας όσο και στον τρόπο που μιλάμε για τα παιδιά μας. Και τα δυο επηρεάζουν βαθύτατα τη συμπεριφορά τους.
• Ένα ολόκληρο κεφάλαιο αφιερώνεται στις εντάσεις ανάμεσα στα αδέλφια και άλλο ένα στις μεγάλες αλλαγές, που μπορεί να συμβούν στη ζωή τους και να τα ταράξουν.
• Τα παιδιά χρειάζονται ποιοτικό χρόνο και παιχνίδι μαζί μας και ξεκάθαρη έκφραση της αγάπης μας.